Opactwo Esrum

Opactwo cystersów

Esrum Kloster

Klasztor w Esrum
Państwo	Dania
Miejscowość	Esrum
Kościół	Kościół katolicki
Rodzaj klasztoru	opactwo
Właściciel	cystersi
Typ zakonu	męski
Materiał budowlany	cegła
Data budowy	1140
Data zamknięcia	1536
Data zburzenia	po 1559
Położenie na mapie Regionu Stołecznego Opactwo cystersów
Położenie na mapie Danii Opactwo cystersów
56°02′51″N 12°22′51″E/56,047500 12,380833

Klasztor w Esrum na grafice z 1800 r.

Opactwo cystersów w Esrum (duń. Esrum albo Esrom Kloster) – klasztor cystersów w Esrum, w Danii, w Regionie Stołecznym, na północy wyspy Zelandia, między jeziorem Esrum (Esrum Sø) a cieśniną Sund, w pobliżu wsi Esbønderup, na obszarze Parku Narodowego Królewska Północna Zelandia (Nationalpark Kongernes Nordsjælland)^[1].

Zarys historii

W 1151, na miejsce wcześniejszego klasztoru benedyktynów. arcybiskup Eskil z Lund (żyjący w latach 1100-81) sprowadził cystersów z opactwa w Clairvaux^[2]. Opactwo w Esrum — najstarsze cysterskie opactwo na obecnym terenie Danii (drugie na terenie ówczesnej Danii po opactwie Herrevad^[3], które od 1658 znalazło się na terenie Szwecji) — w stosunkowo krótkim czasie stało się bogato uposażonym i prężnie działającym ośrodkiem duchowym oraz kulturalno-gospodarczym tej części Europy. Pożary pierwotnych zabudowań w 1194 i 1204 przyczyniły się do gruntownej odbudowy, wówczas powstał okazały trzynawowy kościół opacki. Z zachowanych zabytków literatury średniowiecznej znany jest Codex Esromensis (Esrum Klosters Brevbog), kodeks z 259 łacińskimi dokumentami rękopiśmiennymi z lat 1140-1512^[4].

Świetność opactwa bezpowrotnie skończyła się z nadejściem reformacji, kiedy dekretem króla Chrystiana III z dnia 30 października 1536 luteranizm stał się religią państwa. W 1537 zrekonstruowana Rada Państwa zaaprobowała zarządzenie luterańskie (Ordinatio ecclesiastica regnorum Daniae et Norwegiae et ducatuum Slesvicencis, Holtsatiae etc. etc.), opracowane w oparciu o wyznanie augsburskie i mały katechizm Lutra przez duńskich teologów wraz z pastorem luterańskim, bliskim współpracownikiem i przyjacielem Marcina Lutra — Janem Bugenhagenem, podpisane przez króla 2 września 1537 po poprawkach naniesionych przez Bugenhagena. Wszystkie dobra kościoła katolickiego przejęte zostały przez Koronę, a opactwu pozwolono funkcjonować jako klasztor do roku 1559, kiedy pozostałych 11 zakonników zmuszono do przeniesienia się do opactwa Sorø, zaś zabudowania klasztorne w dużym stopniu rozebrano i pozyskane w ten sposób materiały budowlane użyto przy budowie zamków Frederiksborg i Kronborg w Helsingør nad cieśniną Sund, do terenów którego zamku przyłączono ziemie należące do opactwa.

W wieku XVII zabudowania klasztorne, którym udało się przetrwać, zaadaptowane zostały na domek myśliwski dla królów i dworu. Do 1717 istniała tam również stadnina koni, po czym do 1746 ulokowane tam były barki dla dragonów. Następnie mieściły się tam różnego rodzaju urzędy wojskowe i cywilne i lokalne władze administracyjne przejęły opactwo na swoją własność^[5].

Klasztor w Esrum utworzył sześć filii^[6]:

1. 1158 – Vitskøl^[7] (łac. Vitae Schola)
2. 1161 – Sorø
3. 1172 – Dargun
4. 1172 – Eldena
5. 1173 – Kołbacz
6. 1192 – Ryd (łac. Rus regis)

Klasztor dziś

W piwnicy jedynego ocalałego budynku gospodarczego, powstałego w latach 1350-1450, z dawnego klasztornego skrzydła południowego, od 1997 działa restauracja. W innych pomieszczeniach urządzono wystawy o charakterze muzealnym, salę koncertową oraz sklep z pamiątkami i punkt informacji turystycznej. W okolicy klasztoru znakowane szlaki turystyczne, prowadzą m.in. nad jezioro Esrum (Park Narodowy Królewska Północna Zelandia).

Ser „Esrom”

Znana marka związana z miejscem, ser według klasztornej receptury z 1559 produkowany jest od 1930, oficjalna nazwa od 1962. Ser typu „trapistów”, posiada PGI (Chronione Oznaczenie Geograficzne).

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Klasztor w Esrum - oficjalna strona w języku duńskim [dostęp 5 czerwca 2009]
• Klasztor w Esrum - strona w języku duńskim [dostęp 5 czerwca 2009]
• Ser żółty "Esrom" - strona w języku angielskim [dostęp 5 czerwca 2009]