Operacja Bagration
| II wojna światowa, front wschodni | |||
 (c) Mil.ru, CC BY 4.0 Radziecka piechota w czasie walk w Mohylewie w czerwcu 1944 roku | |||
| Czas | |||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Przyczyna | ofensywa wojsk radzieckich | ||
| Wynik | decydujące i strategiczne zwycięstwo ZSRR, | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Operacja Bagration (ros. Операция Багратион) – ofensywa strategiczna Armii Czerwonej (znana także jako Białoruska Strategiczna Operacja Ofensywna) przeprowadzona w dniach 22 czerwca–31 sierpnia 1944 według koncepcji Konstantego Rokossowskiego, która doprowadziła do prawie całkowitego zniszczenia wojsk niemieckich Grupy Armii „Środek” na terenie Litwy, Białorusi i wschodniej Polski[2][3].
Była to prawdopodobnie największa klęska Wehrmachtu podczas II wojny światowej[4]. Operacja została nazwana na cześć gruzińskiego księcia i rosyjskiego generała Piotra Iwanowicza Bagrationa, poległego w bitwie pod Borodino.
Tło
Niemiecka Grupa Armii „Środek” udowodniła już swoją siłę w czasie Operacji „Mars”, w której wojska frontów Kalinińskiego i Zachodniego kierowane przez Żukowa poniosły ogromne straty. Między sierpniem a październikiem 1943 roku Grupa Armii „Środek” została jednak odparta na zachód przez Armię Czerwoną po zwycięskiej operacji smoleńskiej, co spowodowało utratę Smoleńska i tym samym rozdzielenie sił niemieckich na dwie odrębne części – północną i południową – uniemożliwiając Wehrmachtowi przemieszczanie wojsk i zaopatrzenia.
W czerwcu 1944 roku, po lądowaniu aliantów w Normandii, wycofano z Grupy Armii „Środek” trzy dywizje pancerne (4., 5. i 20.) i przerzucono w rejon Kowla. W tej grupie armii brakowało czołgów (tylko dwa bataliony Tygrysów) oraz sprawnych samolotów (sprawnych było tylko około 70 myśliwców). Obszar działań wojennych obejmował głównie lasy i bagna. Teren ten był idealny do obrony. Ważne linie defensywne dotyczyły nielicznych dróg. Drogi te głównie prowadziły do Mińska. W przypadku zajęcia Mińska ewakuacja wojsk niemieckich byłaby niemożliwa.
Siły stron
Armia Czerwona
Na początku ofensywy Związek Radziecki zaangażował 1,7 mln żołnierzy, 2715 czołgów, 1355 dział samobieżnych, około 24 tys. dział artyleryjskich i 2306 moździerzy ze wsparciem 6334 samolotów. Do tego trzeba dodać 70 tys. samochodów ciężarowych i 100 pociągów dostawczych dziennie[5].
Wojska biorące udział w operacji składały się z czterech frontów (grup armii):
1 Front Białoruski (Konstanty Rokossowski)
- 3 Armia (Aleksandr Gorbatow)
- 28 Armia (Aleksandr Łuczinski)
- 47 Armia (Nikołaj Iwanowicz)
- 48 Armia (Prokofij Romanienko)
- 61 Armia (Pawieł Biełow)
- 65 Armia (Pawieł Batow)
- 70 Armia (Wasilij Popow)
- 2 Armia Pancerna (Siemion Bogdanow)
- 6 Armia Lotnicza (Fiodor Połynin)
- 16 Armia Lotnicza (Siergiej Rudnienko)
2 Front Białoruski (Gieorgij Zacharow)
- 33 Armia (Wasilj Kriuczenkin)
- 49 Armia (Iwan Griszyn)
- 50 Armia (Iwan Bołdin)
- 4 Armia Lotnicza (Konstantin Wierszynin)
3 Front Białoruski (Iwan Czerniachowski)
- 39 Armia (Iwan Ludnikow)
- 5 Armia (Nikołaj Kryłow)
- 11 Gwardyjska Armia (Kuźma Galicki)
- 31 Armia (Wasilij Głagolew)
- 5 Gwardyjska Armia Pancerna (Paweł Rotmistrow)
- 1 Armia Lotnicza (Michaił Gromow)
1 Front Bałtycki (Iwan Bagramian)
- 4 Armia Uderzeniowa (Piotr Małyszew)
- 6 Gwardyjska Armia (Iwan Czistiakow)
- 43 Armia (Afanasij Biełoborodow)
- 3 Armia Lotnicza (Nikołaj Papiwin)
2 Front Bałtycki (Andriej Jeriomienko)
- 3 Armia Uderzeniowa (Wasilij Juszkiewicz)
- 10 Gwardyjska Armia (Michaił Kazakow)
- 22 Armia[6]. (Giennadij Korotkow)
Ludowe Wojsko Polskie
1 Armia Wojska Polskiego (Zygmunt Berling)[7].
Wehrmacht
Niemieckie siły wynosiły początkowo 800 tys. żołnierzy, 9500 dział oraz 553 czołgów i 839 samolotów. Wojska biorące udział w operacji składały się z grupy armii:
Grupa Armii „Środek” (Ernst Busch, od 28 czerwca 1944 Walther Model[3].)
- 3 Armia Pancerna (Georg-Hans Reinhardt)
- 4 Armia (Kurt von Tippelskiech)
- 9 Armia (Hans Jordan)
- 2 Armia[6]. (Walter Weiss)
Plany ofensywy
Pierwotna wersja operacji Bagration została zaplanowana przez gen. Aleksieja Antonowa, I zastępcę szefa Sztabu Generalnego Armii Czerwonej. Plany Antonowa zostały omówione na naradzie u Stalina 20 maja 1944 m.in. przez marszałków Aleksandra Wasilewskiego i Gieorgija Żukowa. Doszło na niej do konfrontacji między dowódcą 1. Frontu Białoruskiego generałem Rokossowskim a Stalinem. Rokossowski zaproponował odmienne rozwiązanie: w przeciwieństwie do oryginalnej koncepcji, atak kleszczowy z dwóch kierunków na pozycje niemieckiej 9 Armii. Rokossowski ostatecznie przekonał Stalina. Po opracowaniu zmian Stalin zatwierdził plan 31 maja nazywając ofensywę od nazwiska generała Piotra Iwanowicza Bagrationa.
Przebieg operacji
.jpg)
Operacja rozpoczęła się rankiem 22 czerwca 1944 roku, w trzecią rocznicę niemieckiego ataku na ZSRR. Oberkommando der Wehrmacht spodziewało się ataku na Grupę Armii „Północna Ukraina” i wielkiego uderzenia aż po Bałtyk, które odcięłoby Grupy Armii „Północ” i „Środek”. Dlatego Grupa Armii „Północna Ukraina” otrzymała duże posiłki z Grupy Armii „Środek”, które musiała oddać po rozpoczęciu operacji „Bagration”, narażając się na przełamanie frontu także w swoim rejonie.
Operacja lwowsko-sandomierska rozpoczęta 13 lipca 1944 roku szybko rozgromiła niemieckie siły na Ukrainie. Szybki postęp tej ofensywy doprowadził radzieckie siły do bram Warszawy w końcu lipca. Operacja „Bagration” również odizolowała niemieckie siły Grupy Armii „Północ” w Kurlandii. Przerzucenie przez Niemców odwodów z Rumunii umożliwiło wojskom radzieckim w sierpniu 1944 roku pokonanie osłabionych sił niemiecko-rumuńskich.
Operacja zatrzymała się, kiedy radzieckie linie zaopatrzenia znalazły się w niebezpieczeństwie – dostawy nie nadążały za szybkimi postępami wojsk.
Wpływ na niemiecką klęskę w czasie tej operacji miał transfer części oddziałów do Francji w odpowiedzi na lądowanie w Normandii. Cztery fronty bez większego problemu rozbiły cienką niemiecką linię obrony. Związek Radziecki osiągnął stosunek dziesięć do jednego w czołgach i siedem do jednego w liczbie samolotów nad Niemcami. Ilość wojsk ZSRR była przytłaczająca – morale Niemców zaczęło podupadać. Adolf Hitler postanowił przenieść z powrotem część swoich wojsk z frontu zachodniego na front wschodni, aby zatrzymać rozpędzającą się ofensywę radziecką. To z kolei spowodowało przyspieszenie ofensywy aliantów zachodnich[4].
3 lipca zdobyty został Mińsk, stolica Białoruskiej SRR, a do niewoli radzieckiej dostało się 50 tysięcy Niemców. Do 13 lipca Armia Czerwona przy współpracy z Armią Krajową zdobyła Wilno. W operacji białostockiej dwa korpusy strzeleckie 50 Armii (69. i 81.) zajęły Grodno 16 lipca, zaś 27 lipca 3 Armia zajęła Białystok po wielu dniach ciężkich walk ulicznych. 1 sierpnia 5. Armia zajęła Kowno, do 29 sierpnia w wyniku walk o Kowno i w jego okolicach armie 3 Frontu Białoruskiego dotarły do wschodniej granicy z Prusami Wschodnimi. W tym samym czasie trwała operacja brzesko-lubelska, w której wojska radziecko-polskie opanowały ziemie polskie na wschód Wisły i stanęły na jej linii, docierając 2 sierpnia do wschodnich przedmieść Warszawy.
Następstwa i straty obu stron
Ogólnie niemal całkowite zniszczenie Grupy Armii „Środek” kosztowało Niemców 2 tys. czołgów i 57 tys. innych pojazdów. Szacuje się, że niemieckie straty wyniosły 300 tys. zabitych, 250 tys. rannych i około 120 tys. wziętych do niewoli – ogółem 670 tys. żołnierzy. Radzieckie straty to 178 tysięcy zabitych i wziętych do niewoli i 588 tysięcy rannych[9], 2957 czołgów, 2447 dział i 822 samolotów.
Biorąc pod uwagę inne bitwy i operacje frontu wschodniego, operacja „Bagration” była największym zwycięstwem Związku Radzieckiego w II wojnie światowej. W ciągu dwóch miesięcy ZSRR udało się z powrotem zająć całe terytorium utracone podczas operacji „Barbarossa”.
Operacja ta, w połączeniu z sąsiednią operacją lwowsko-sandomierską rozpoczętą kilka tygodni później na ziemiach wschodniej Polski, pozwoliła Związkowi Radzieckiemu zająć praktycznie wszystkie tereny utracone od czerwca 1941 roku i dotrzeć dalej do niemieckich Prus Wschodnich oraz osiągnąć przedmieścia Warszawy przy jednoczesnym uzyskaniu kontroli nad terenami Polski na wschód od Wisły.
Niemiecka armia już nigdy nie odzyskała swojej siły i ducha walki. Straty w tej operacji porównywalne są ze stratami w czasie bitwy stalingradzkiej – czwarta część sił niemieckich z całego frontu wschodniego została zniszczona. Ofensywa zerwała połączenie między Grupą Armii „Północ” i Grupą Armii „Północna Ukraina”, zmuszając je do szybkiego wycofania się na zachód.
Przypisy
- ↑ II wojna światowa. Front wschodni. Warszawa New Media Concept dla Wydawnictw Narodowych 2009, s.42.
- ↑ Bogusław Wołoszański, Encyklopedia II wojny światowej. Front. Warszawa 1997, s.98-100.
- ↑ a b Kazimierz Sobczak, Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa 1975, s.69.
- ↑ a b c Leon Tressell, History of World War II: The D-Day Landing, The Red Army’s Operation Bagration, Summer of 1944, Global Research, 23 czerwca 2019 [dostęp 2019-06-23] (ang.).
- ↑ Gilbert Martin, Druga wojna światowa, wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2000, s. 651-652.
- ↑ a b Bogusław Wołoszański, Encyklopedia II wojny światowej. Front. Warszawa 1997, s.99.
- ↑ Kazimierz Sobczak, Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa 1975, s.70,71.
- ↑ Serial dokumentalny Soviet Storm. World War II In The East, odc. 6. Operation Bagration
- ↑ Gen. płk Grigorij Kriwoszejew, Rosja i ZSRR w wojnach XX wieku. Straty sił zbrojnych, Moskwa 2001.
Bibliografia
- Max Hastings: Armageddon: The Battle for Germany, 1944-1945. Wydawnictwo Macmillan, 2004. ISBN 0-333-90836-8.
- P. Adair: Hitler’s Greatest Defeat. Rigel Publications, 2004. ISBN 978-1898800071.
- S. Zaloga: Bagration 1944: The Destruction of Army Group Centre. Osprey Publishing, 1996. ISBN 978-1855324787.
- G. Niepold: Soviet Blitzkrieg: The Battle for White Russia. Lynne Rienner Publishers, 2000. ISBN 978-1555878801.
- David Glantz: Byelorussia 1944 – The Soviet General Staff Study. Routledge, 2004. ISBN 978-0415351164.
Linki zewnętrzne
- Historynet.com – Operacja Bagration. historynet.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-11-22)]. (ang.)
Media użyte na tej stronie
.svg)
.svg)
Flag of Hungary from 6 November 1915 to 29 November 1918 and from August 1919 until mid/late 1946.
.svg)
this is the flag of the Soviet Union in 1936. It was later replaced by File:Flag of the Soviet Union (1955-1980).svg.
.svg){kind=link}
.svg)
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flaga Armii Krajowej; symbol na fladze jest złożeniem liter "P" i "W", będących skrótem od "Polska Walcząca" (zob. Znak Polski Walczącej)
Autor: Alex79, Licencja: CC BY-SA 3.0
Шэўрон 30-ай грэнадзёрскай дывізыі ваффэн-СС
(c) Mil.ru, CC BY 4.0
Troops of the Soviet 49th Army fighting in the streets of Mogilev
Autor: kl833x9, Licencja: CC BY 3.0
overview of military operations conducted by the red army during operation bagration (22. june 1944 - 29. august 1944)
(c) RIA Novosti archive, image #129359 / Michael Trahman / CC-BY-SA 3.0
“German prisoners-of-war in Moscow”. German prisoners-of-war in Moscow. Operation "The Great Waltz", the parade of 57 000 POWs was held on 17 July 1944.
Abandoned and destroyed vehicles of the german 9th army at a road near Titovka/Bobruysk (Belarus). The image is part of a foto series being made to document the war achievements of the the soviet 16th Air Army. (Central Archives of the Russian Ministry of Defence, F. 233, Op. 2356, d. 391, t. 1)