Operacja Harel

Operacja Harel
— Wojna domowa w Palestynie —
Stanowiska Legionu Arabskiego w Sza’ar ha-Gaj
Czas	16-20 kwietnia 1948
Miejsce	Palestyna
Terytorium	Mandat Palestyny
Przyczyna	Próba przełamania blokady Jerozolimy i dostarczenia konwojów z zaopatrzeniem do miasta
Wynik	Sukces strony żydowskiej
Strony konfliktu
Żydzi Arabowie
Dowódcy
Icchak Rabin
Siły
Hagana: Armia Świętej Wojny: Arabska Armia Wyzwoleńcza: Arabowie:
brak współrzędnych

Operacja Harel (hebr. מבצע הראל, Miwca Harel) – żydowska operacja wojskowa przeprowadzona podczas wojny domowej w Mandacie Palestyny w dniach 16-20 kwietnia 1948 roku przez organizację paramilitarną Hagana. Jej celem było przełamanie arabskiego oblężenia Jerozolimy i dostarczenie zaopatrzenia dla izolowanej społeczności żydowskiej miasta. Była to kontynuacja wcześniejszej operacji Nachszon. Operacja zakończyła się sukcesem.

Tło wydarzeń

Przyjęta 29 listopada 1947 roku Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 181 zakładała, że na terenie byłego Mandatu Palestyny miały powstać dwa państwa (żydowskie i arabskie) oraz mała międzynarodowa strefa obejmująca Jerozolimę i Betlejem. Strefa międzynarodowa miała pozostawać poza granicami obu państw i być zarządzana przez Narody Zjednoczone, które stawały się gwarantem bezpieczeństwa wszystkich świętych miejsc chrześcijaństwa, islamu i judaizmu w obu miastach^[1][2]. Społeczność żydowska zaakceptowała plan podziału Palestyny, jednak Arabowie odrzucili go i dzień później doprowadzili do wybuchu wojny domowej w Mandacie Palestyny. Od samego początku wojny siły arabskie wprowadziły blokadę drogi łączącej Jerozolimę z równiną nadmorską. W odpowiedzi, żydowska organizacja paramilitarna Hagana rozpoczęła organizować konwoje do Jerozolimy. Ich ochronę powierzono elitarnym kompaniom szturmowym Palmach. Widząc niepowodzenie dotychczasowych wysiłków, dowództwo Hagany wdrożyło w życie w marcu 1948 roku Plan Dalet^[3]. operacja Nachszon (5-12 kwietnia 1948 r.) była pierwszą realizowaną w myśl nowego planu operacyjnego. Zakończyła się ona częściowym powodzeniem strony żydowskiej. Po początkowym sukcesie i dotarciu jednego konwoju z zaopatrzeniem do Jerozolimy, siły żydowskie nie potrafiły wykorzystać zdobytej przewagi i rozstrzygnąć o dalszych losach bitwy o Jerozolimę. Zamiast tego, ściśle realizując wytyczne Planu Dalet, jednostki uderzeniowe Palmach wycofywały się, dając możliwość Arabom przegrupowanie się i ponowne zajęcie utraconych pozycji. Po śmierci Abd al-Kadir al-Husajniego nowym dowódcą Armii Świętej Wojny został Hasan Salama. Zmienił on taktykę działania swoich oddziałów - zrezygnował z organizowania licznych małych zasadzek na całej trasie drogi prowadzącej do Jerozolimy, na rzecz wzniesienia jednej dużej blokady w Sza’ar ha-Gaj. W rezultacie, nastąpiło ponowne zablokowanie drogi prowadzącej do Jerozolimy^[4].

Dowództwo Hagany ponownie stanęło przed tym samym problemem. Jerozolima była oblężona i odcięta, a do miasta należało pilnie dostarczyć zaopatrzenie. Z tego powodu pośpiesznie przygotowano operację Harel. Na jej potrzeby z trzech elitarnych batalionów Palmach 16 kwietnia 1948 roku sformowano Brygadę „Harel”. Przejęła ona odpowiedzialność za utrzymanie korytarza drogowego do Jerozolimy, aby konwoje mogły bezpiecznie docierać z zaopatrzeniem do miasta. Dowództwo nad operacją objął Icchak Rabin^[5].

Przebieg operacji

Operacja rozpoczęła się w nocy z 16 na 17 kwietnia 1948 roku. Z Tel Awiwu wyruszył duży konwój składający się ze 130 ciężarówek. Przewoziły one 410 ton żywności. W moszawie Kefar Bilu, rankiem załadowano 60 ton mleka w proszku, a następnie w kibucu Chulda dodatkowych 80 ton mąki. Przed konwojem na drogę wyruszyły siły uderzeniowe Palmach, które utorowały drogę w Sza’ar ha-Gaj, oraz zajęły wieś arabską Saris. Konwój prawie bez większych przeszkód dotarł bezpiecznie do Jerozolimy.

W następnych dniach wysłano kolejne dwa konwoje. Razem do Jerozolimy dotarło 450 samochodów ciężarowych z około 1800 tonami zaopatrzenia. Mniej więcej w tym samym czasie, dowódca żydowskiej obrony Jerozolimy, Dawid Sze’alti’el przekazał do dowództwa Hagany pilną wiadomość, że w mieście pojawiły się plotki mówiące o tym, że Brytyjczycy zamierzają przed ewakuacją swoich wojsk z miasta (była zaplanowana na 15 maja 1948 r.) przekazać Arabom większość strategicznych punktów. Umożliwiłoby to Arabom przejęcie inicjatywy i po wkroczeniu regularnych sił jordańskiego Legionu Arabskiego rozstrzygnąć o dalszych losach bitwy o Jerozolimę. Dawid Sze’alti’el zwrócił się do Jigaela Jadina, Dawida Ben Guriona i Israela Galili o podjęcie decyzji o rozpoczęciu działań ofensywnych w Jerozolimie. Wskazywał przy tym pilną potrzebę wzmocnienia sił wojskowych w mieście, gdyż w dowodzonej przez niego Brygadzie „Ecjoni” istnieją poważne problemy z zaopatrzeniem i dyscypliną. Sze’alti’el napisał, że w obecnej sytuacji zdoła utrzymać Jerozolimę najwyżej do 15 maja 1948 roku. Z tego powodu, w końcowej fazie operacji Harel do Jerozolimy przerzucono uderzeniową Brygadę „Harel”. Ten ostatni konwój został już zaatakowany, i do miasta dotarła tylko część wysłanych pojazdów (pozostałe zawróciły). Droga została ponownie przerwana, a około 200 samochodów było uwięzionych w oblężonym mieście. Pomimo to operację można było uznać za duży sukces strony żydowskiej^[6].

Lista arabskich wiosek zajętych podczas operacji Harel:

Reakcje i następstwa

Operacja Nachszon i Harel zabezpieczyły na pewien czas Jerozolimę w potrzebne towary. W sposób zasadniczy wzmocniono także obronę miasta - elitarna brygada uderzeniowa Palmach stanowiła bardzo dużą siłę. Dowódca Brygady „Harel”, Icchak Rabin uważał, że nie wykorzystano pierwszego sukcesu taktycznego operacji Harel i zalecał przejecie pełnej kontroli nad całym okolicznym terenem położonym wzdłuż strategicznej drogi do Jerozolimy. Wskazywał przy tym, że jedynym sposobem zapewnienia bezpiecznego przejazdu konwojów, jest zajęcie i wysiedlenie wszystkich arabskich wiosek położonych wokół drogi. Dowództwo Hagany znajdowało się jednak pod bardzo silnym naciskiem politycznym Dawida Ben Guriona, który uległ argumentacji Dawida Sze’alti’ela i całą sprawę spostrzegał w odmienny sposób. W rezultacie rozpoczęto przygotowania do operacji Jewusi w obrębie Jerozolimy. Sytuacja ta obróciła się w kolejnych tygodniach i miesiącach przeciwko Żydom, gdyż strona arabska umocniła swoje pozycje i żydowskie brygady musiały toczyć ciężkie walki o otworzenie drogi do Jerozolimy^[7].

Zobacz też

• Lista bitew i operacji podczas wojny domowej w Palestynie

Przypisy

Bibliografia

• Chaim Herzog: Arab-Israeli Wars. New York: Vintage Books/Random House, 1984. ISBN 0-394-71746-5.
• Michał Jadwiszczok: Pierwsza wojna izraelsko-arabska 1948 roku i jej wpływ na formowanie się Izraelskich Sił Obronnych. Poznań: Wydział Historyczny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2010. [dostęp 2014-10-24]. (pol.)
• Mordecai Naor: The 20th Century in Eretz Israel. Kolín n.Rýnem: Könemann, 1998. ISBN 3-89508-595-2.