Operacja Kedem

Operacja Kedem

I wojna izraelsko-arabska
Czas	16-17 lipca 1948
Miejsce	Wschodnia Jerozolima, Izrael
Terytorium	Palestyna
Wynik	Porażka Izraelczyków
Strony konfliktu
Izrael  Transjordania Arabowie
Dowódcy
Dawid Sze’alti’el Jehuda Lapidot John Bagot Glubb
Siły
Izrael Siły Obronne Izraela, Irgun i Lechi  Transjordania: Legion Arabski
Położenie na mapie Palestyny miejsce bitwy
31°46′41″N 35°13′32″E/31,778106 35,225600

Operacja Kedem (hebr. מבצע קדם, Miwca Kedem) – izraelska operacja wojskowa przeprowadzona podczas I wojny izraelsko-arabskiej w dniach 16-17 lipca 1948 roku przeciwko jordańskiej armii i arabskim milicjom. Operacja była prowadzona w Jerozolimie. Celem operacji było zajęcie arabskich osiedli Wschodniej Jerozolimy, ze szczególnym naciskiem na Stare Miasto. Izraelczycy ponieśli porażkę i wstrzymali dalsze działania militarne w tym obszarze.

Tło wydarzeń

W maju 1948 roku w Palestynie rozpoczęła się I wojna izraelsko-arabska, która była kontynuacją wojny domowej w Mandacie Palestyny (1947–1948). Na froncie centralnym uwaga wszystkich walczących stron koncentrowała się na mieście Jerozolima. Na samym początku wojny, w dniu 15 maja do dawnego Mandatu Palestyny wkroczył jordański Legion Arabski. Część jego sił przystąpiła do serii bitew o Jerozolimę. Gdy Arabowie zdołali zablokować żydowską komunikację w rejonie Latrun sytuacja społeczności żydowskiej w Jerozolimie stała się bardzo ciężka^[1]. Zapasy żywności, lekarstw, wody, a także uzbrojenia i amunicji, zaczęły gwałtownie maleć. Wszystkie izraelskie operacje zmierzające do zdobycia Latrun zakończyły się taktyczną i strategiczną klęską Izraelczyków. Jedynym sukcesem było otworzenie Drogi Birmańskiej, którą dostarczano zaopatrzenie do Jerozolimy^[2].

W okresie od 11 czerwca do 8 lipca 1948 roku w Palestynie obowiązywał pierwszy rozejm. W okresie tym zdołano dostarczyć do Jerozolimy duże ilości zaopatrzenia, broni i amunicji. Dzięki tym posiłkom zmieniła się równowaga sił w mieście. Teraz strona żydowska posiadała w wielu dzielnicach przewagę. Sytuację tę pragnęły wykorzystać żydowskie organizacje paramilitarne Irgun i Lechi, które tylko w rejonie Jerozolimy nie były jeszcze włączone w struktury Sił Obronnych Izraela i mogły prowadzić wiele niezależnych działań militarnych. Planowały one przeprowadzenie operacji Kedem w celu zajęcia arabskich osiedli we Wschodniej Jerozolimie. Szczególnie ważnym było odzyskanie utraconego Starego Miasta Jerozolimy.

Zawieszenie broni zostało zerwane 8 lipca 1948 roku przez Egipcjan, którzy zajęli kilka ważnych strategicznie punktów na pustyni Negew. Przedstawiciele Irgunu spotkali się z dowodzącym obroną Jerozolimy Dawidem Sze’alti’elem i zaproponowali niezwłoczne rozpoczęcie ataku na Stare Miasto. Sze’alti’el zdołał przekonać ich do opóźnienia ataku i zaproponował Irgunowi zajęcie arabskiej wioski al-Malha, co odciągnęłoby uwagę jordańskiego dowództwa od Starego Miasta^[3]. Tymczasem izraelskie dowództwo wydało rozkaz do rozpoczęcia operacji Danny (10-18 lipca). Wymusiło to na Jordańczykach skupienie większości swoich sił w obszarze wokół Latrun. Pozostałe siły jordańskie podjęły próbę zajęcia żydowskich osiedli położonych w północnej części Jerozolimy. Doszło wówczas do bitwy o Bramę Mandelbauma (9-19 lipca), która zakończyła się taktycznym patem. Jordański Legion Arabski cierpiał na bardzo duże braki zaopatrzenia w amunicję, co w znacznym stopniu zmniejszało jego zdolności operacyjne. Stwarzało to dogodne warunki do rozpoczęcia operacji Kedem. Preludium walk rozpoczęło się w dniu 14 lipca 1948, gdy żołnierze żydowskiej organizacji paramilitarnej Irgun zaatakowali arabską wieś al-Malha położoną na zachód od Jerozolimy. Kilka godzin później Arabowie przeprowadzili kontratak umacniając swoje pozycje. Wówczas siły Irgunu wsparli żołnierze Palmach, wchodzący w skład Brygady „Ecjoni”. Po ciężkich walkach zajęli oni wieś w dniu 15 lipca, jednak walki trwały jeszcze przez następny dzień. Irgun utracił 17 zabitych i wielu rannych^[4]. Działania te pokazały, że Irgun nie jest zdolny przeprowadzić skuteczne samodzielne działania i musi opierać się na wsparciu militarnym Sił Obronnych Izraela. Opracowano więc wspólny plan działania. Plan przewidywał, że siły Irgunu dowodzone przez Jehudę Lapidota zaatakują Stare Miasto poprzez Bramę Nową, a siły Lehi miały przekroczyć mury Starego Miasta pomiędzy Bramą Nową a Bramą Jafy. Razem miały one opanować Dzielnicę chrześcijańską i nacierać na Dzielnicę muzułmańską. Natomiast od południa poprzez Bramę Dawida i Bramę Gnojną miał nacierać batalion Brygady „Ecjoni”. Miał on zająć Dzielnicę ormiańską i ruiny Dzielnicy żydowskiej, a następnie kontynuować natarcie na dzielnicę muzułmańską i Wzgórze Świątynne.

Układ sił

Siły arabskie

Rejonu Starego Miasta Jerozolimy bronili arabscy ochotnicy wspierani przez regularnych żołnierzy jordańskiego Legionu Arabskiego.

Siły żydowskie

Do przeprowadzenia operacji Kedem wyznaczono 62 Batalion Brygady „Ecjoni”, oraz siły żydowskich organizacji paramilitarnych Irgun i Lehi. Całością operacji dowodził Dawid Sze’alti’el.

Przebieg operacji

Operacja miała rozpocząć się w piątek 16 lipca 1948, o godzinie 20:00 wieczorem. Wystąpiły jednak opóźnienia organizacyjne i godzinę rozpoczęcia przekładano najpierw na 23:00, potem na północ i ostatecznie rozpoczęła się o 2:30 w nocy. Sytuację tę wykorzystali Jordańczycy, których punkty obserwacyjne zdołały wykryć koncentrację sił Brygady „Ecjoni” i o zmierzchu artyleria rozpoczęła ostrzał pozycji położonych na południe od Starego Miasta. W odpowiedzi Izraelczycy otworzyli ogień z moździerza Dawidka (kaliber broni 7,62 mm), wystrzeliwując w ciągu kilku godzin 600 pocisków o wadze 40 kg. Wystrzelono także dziesiątki tysięcy pocisków z karabinów maszynowych, jednak stracono element zaskoczenia.

Siły Irgunu zdołały przebić się przez Bramę Nową i wkroczyły do dzielnicy chrześcijańskiej Starego Miasta. Jednak pozostałe drużyny nie zdołały osiągnąć swoich celów i utknęły pod ogniem przeciwnika. Z tego powodu o godzinie 5:45 rano, Dawid Sze’alti’el był zmuszony wydać rozkaz zaprzestania natarcia i wycofania żołnierzy^[3].

Reakcje i następstwa

Operacja Kedem zakończyła się porażką Izraelczyków. W jej wyniku Stare Miasto Jerozolimy pozostało w rękach Jordańczyków do 1967 roku, natomiast całe miasto zostało podzielone na sektor żydowski (Zachodnia Jerozolima) i arabski (Wschodnia Jerozolima).

Zobacz też

• Lista bitew i operacji podczas I wojny izraelsko-arabskiej

Przypisy