Operacja Mawet la-polesz
| I wojna izraelsko-arabska | |||
| Czas | 16-18 lipca 1948 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Wynik | Niepowodzenie z powodu nieosiągnięcia celów | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Palestyny  | |||
| 31°38′37,45″N 34°44′40,27″E/31,643736 34,744519 | |||
Operacja Mawet la-polesz (hebr. מבצע מוות לפולש, Miwca Mawet la-polesz; pol. Operacja Śmierć Najeźdźcy) – izraelska operacja wojskowa przeprowadzona podczas I wojny izraelsko-arabskiej w dniach między 16 a 18 lipca 1948 przeciwko egipskiej armii w północno-zachodniej części pustyni Negew. Celem operacji było przywrócenia komunikacji z żydowskimi osiedlami na pustyni Negew. Była to kontynuacja operacji An-Far, która zakończyła się w dniu 15 lipca. Izraelczycy ponieśli taktyczną porażkę i nie zdołali osiągnąć zamierzonych celów[1].
Tło wydarzeń
Na początku XX wieku Żydzi podjęli duży wysiłek przeprowadzając na dużą skalę rozbudowę osiedli rolniczych w Mandacie Palestyny. W 1941 i 1942 rozpoczęto penetrację północnej i zachodniej części pustyni Negew, w celu określenia możliwości rozwoju przyszłych osad na tym terenie. Po pozytywnie zakończonych pierwszych próbach, w 1943 założono trzy osady, które miały być pozycją wyjściową do dalszego osadnictwa. Powstały wówczas kibuce Gewulot, Rewiwim i Bet Eszel. Następnie w październiku 1946 zrealizowano plan budowy 11 osad obronnych na Negewie (hebr. 11 הנקודות, 11 HaNekudot). Powstały wówczas kibuce Be’eri, Galon, Chacerim, Kedma, Kefar Darom, Miszmar ha-Negew, Newatim, Nirim, Szowal, Tekuma i Urim. Ich powstanie stworzyło dużą żydowską enklawę istniejącą pośrodku terytorium zamieszkałego w większości przez Arabów. Założenie tych ostatnich osiedli było żydowską odpowiedzią na Plan Morrison-Grady w sprawie podziału Palestyny i odegrało kluczową rolę przy podejmowaniu ostatecznej decyzji nad końcowym kształtem Rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 181 (29 listopada 1947).
W maju 1948 w Palestynie rozpoczęła się I wojna izraelsko-arabska, która była kontynuacją wojny domowej w Mandacie Palestyny (1947-1948). W przeciwieństwie do wojny domowej, była to typowa wojna o charakterze konwencjonalnym, w którym zaangażowało się szereg państw arabskich. Na froncie południowym, część pustyni Negew, pas wybrzeża i większą część Judei zajęły wojska egipskie, które starały się kontynuować swoje natarcie w stronę Tel Awiwu. Jednak operacja Filistia (29 maja – 3 czerwca) zatrzymała Egipcjan i zmusiła ich do zmienienia kierunku natarcia na zachód. W okresie od 11 czerwca do 8 lipca 1948 w Palestynie obowiązywał pierwszy rozejm. Pomimo utrzymania linii frontu, sytuacja Izraelczyków na południu była trudna i niezwykle skomplikowana. Dowództwo izraelskiej armii skoncentrowało większość sił na froncie centralnym i północnym, pozostawiając na południu jedynie dwie brygady: Giwati i Negew. Brygada Giwati liczyła wówczas 2,7 tys. żołnierzy, a Brygada Negew posiadała jedynie 800 żołnierzy. Naprzeciwko siebie mieli rozproszone siły egipskie liczące około 5 tys. żołnierzy[2]. Szefem Południowego Dowództwa był generał Jigal Allon, który bardzo dobrze zdawał sobie sprawę z trudności swego położenia. Długa linia frontu pomiędzy niewielkimi ufortyfikowanymi osiedlami żydowskimi była broniona przez niewystarczające siły. Drogi zaopatrzenia były zagrożone infiltracją przeciwnika i atakami arabskich milicji, które posiadały zaplecze w postaci arabskich wiosek i ich mieszkańców. Dodatkowo, w głębi pustyni Negew pozostało kilkanaście żydowskich osiedli, które od początku wojny były całkowicie pozbawione dostaw zaopatrzenia.
W nocy z 8 na 9 lipca 1948 Izraelczycy rozpoczęli operację An-Far, podczas której podjęto próbę opanowania głównych węzłów komunikacyjnych położonych przy arabskich wioskach Irak Suwajdan i Al-Faludża. Zajęcie tych pozycji otworzyłoby drogę do odciętych osiedli żydowskich, która miała przebiegać od wioski Dżulis, przez Kaukabę i Hulajkat do Burajr[3]. Operacja zakończyła się jednak niepowodzeniem. Izraelczycy zdołali przełamać pierwsze linie egipskich wojsk, nie byli jednak w stanie przeprowadzić decydującego natarcia i zająć kluczowe węzły komunikacyjne. Pomimo wyczerpania siedmioma dniami ciężkich walk, jednostki Sił Obronnych Izraela otrzymały rozkazy by ponownie się przegrupować i przygotować do kolejnej operacji wojskowej. Sztab Generalny obawiał się, że Rada Bezpieczeństwa ONZ narzuci kolejne zawieszenie broni, pozostawiając żydowską enklawę na Negewie w całkowitej izolacji. W związku z tym postanowiono podjąć jeszcze jedną próbę utworzenia korytarza komunikacyjnego, który tym razem miał przebiegać pomiędzy wioskami Irak Suwajdan i Al-Faludża, przez Karatija. Siły Brygady Giwati wzmocniono 89 Batalionem komandosów z 8 Brygady Pancernej i żołnierzami z Korpusu Morskiego[4].
Przebieg operacji
(linie przerywane pokazują rajdy)
Operacja Mawet la-polesz rozpoczęła się w nocy z 16 na 17 lipca 1948. Izraelskie siły wyruszyły jednocześnie: (1) z wioski Al-Masmija al-Kabira zajmując opuszczone wcześniej arabskie wioski Jilja i Kazaza, (2) z kibucu Kfar Menachem zajmują opuszczone wioski Idnibba i Mudżallis, oraz (3) z wioski Tell es-Safi zajmując wioskę Zajta. Wioski te zajęto prawie bez walki. Stworzono w ten sposób bezpieczne zaplecze dla dróg komunikacyjnych z kibucami Galon i Gat, które miały zabezpieczać wschodnią flankę nacierających oddziałów. Równocześnie przeprowadzono z kibucu Gal On rajd na egipskie pozycje obronne w rejonie wioski Bajt Dżibrin. Z kibucu Gan Jawne przeprowadzono rajd na egipskie pozycje w rejonie mostu Ad Halom i wioski Isdud. Egipcjanie odpowiedzieli ostrzałem artyleryjskim osiedli Gan Jawne, Bicaron i Chacor-Aszdod[5]. W międzyczasie siły izraelskiej Brygady Negew przeprowadziły rajd z kibucu Ruchama zdobywając regionalną studnię Bir Abu Jabir, która była broniona przez pluton ochotników z Bractwa Muzułmańskiego. Wszystkie te działania miały na celu odwrócenie uwagi egipskiego dowództwa od głównego celu operacji[6].
Decydująca faza operacji rozpoczęła się w nocy z 17 na 18 lipca. Z kibucu Negba wyruszył 54 Batalion Brygady Giwati, wzmocniony żołnierzami marynarki. Zaatakowali oni położoną 2 kilometry na wschód wioskę Bajt Affa, której broniły dobrze okopane siły egipskie. Nacierający od północy marynarze zostali szybko dostrzeżeni, jednak pomimo ciężkiego ostrzału zdołali zająć część wioski i ufortyfikowali się w pobliżu jej centrum. Podczas tego natarcie zginęła większość ich dowódców. Tymczasem batalion Brygady Giwati podszedł do wioski nie zauważony od strony południowej. Z powodu braku wywiadu nie wiedziano, że w rejonie tym znajdują się zasieki z drutu kolczastego, które uniemożliwiły rozwinięcie natarcia. Żołnierze zostali przygnieceni egipskim ostrzałem, i o godzinie 3:00 w nocy dowódca batalionu wydał rozkaz do wycofania się. Odwrót przebiegał chaotycznie, i był szczególnie trudny dla marynarzy. Stracili oni 19 zabitych, 28 rannych i 3 wziętych do niewoli[5][7].
Tej samej nocy siły izraelskie przeprowadziły nieudany atak z wioski Dżulis na Wzgórze 113 położone na zachód od kibucu Negba. Przeprowadzono także rajd na pobliską wioskę Irak Suwajdan. Również Brygada Negew przeprowadziła natarcie od strony kibucu Beror Chajil z zamiarem zajęcia wiosek Hulajkat i Kaukaba. Atak utknął jednak na pierwszych wzgórzach (Wzgórze 131.2 i Wzgórze 138). Utracili oni 21 zabitych i 7 rannych[8].
Główne natarcie wyruszyło tej samej nocy z wioski Jusajr. Kompania 52 Batalionu Brygady Giwati bardzo szybko zajęła w nocy wioskę Hatta. Tymczasem 89 Batalion z 8 Brygady Pancernej otrzymał zadanie zajęcia sąsiedniej wioski Karatija. Aby wykonać to zadanie, batalion usiłował obejść wioskę od południa i przed północą wszedł na teren opuszczonej brytyjskiej bazy lotniczej, na północ od wioski Al-Faludża. Napotkał tam na ostrzał artyleryjski i z broni maszynowej prowadzony z wioski al-Faludża. Pomimo to kontynuowali natarcie aż do wadi strumienia Mufarar, którego nie potrafili przekroczyć. Prace inżynieryjne prowadzone przez saperów w ciemnościach nocy zajęły kilka godzin. Tymczasem kompania 53 Batalionu Brygady Giwati zajęła drogę łączącą al-Faluję z Karatija. Saperzy wysadzili przepusty pod drogą, uniemożliwiając w ten sposób Egipcjanom wysłanie tą drogą posiłków pancernych. Natomiast 52 Batalion Brygady Giwati wysadził most na drodze łączącej Karatija z Irak Suwajdan. Po wykonaniu tych zadań saperskich, kompania 53 Batalionu usiłowała dołączyć do 89 Batalionu, została jednak w ciemnościach nocy uznana za wroga i ostrzelana. Pomimo tej pomyłki, wspólnymi siłami zdołano o świcie zająć wioskę Karatija. Natychmiast po tym przystąpiono do budowy pozycji obronnych. Amunicję i broń przeciwpancerną przewieziono drogą przez zdobytą wcześniej wioskę Hatta. Egipski kontratak rozpoczął się o godzinie 8:30 rano 18 lipca. Artyleria prowadziła ostrzał z Irak Suwajdan. Równocześnie kolumna pojazdów pancernych i czołgów podjęła próbę zaatakowania Karatija od zachodu. Okazało się jednak, że jest to niemożliwe z powodu wysadzenia mostu. Po kilku drobnych potyczkach Egipcjanie wycofali się. W godzinach popołudniowych przeprowadzono drugi kontratak, obchodząc wioskę od południa. Atak został jednak zatrzymany po zniszczeniu jednego z czołgów – strzelał Ron Feller z granatnika PIAT. Wieczorem tego samego dnia, o godzinie 19:00, zostało ogłoszone drugie zawieszenie broni[9].
Reakcje i następstwa
Izraelska operacja zakończyła się niepowodzeniem. Izraelczycy zdołali zająć ważne strategicznie wioski Hatta i Karatija, jednak głównym celem było utworzenie korytarza komunikacyjnego z żydowską enklawą na Negewie, a to nie zostało osiągnięte. Jednak zajęcie tych dwóch wiosek przecięło najważniejszą egipską drogę zaopatrzenia w tym regionie. Egipcjanie zostali w ten sposób zmuszeni do wybudowania nowej drogi łączącej Irak Suwajdan z al-Falują, która przebiegała na południe od Karatiji.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Benny Morris: 1948: A History of the First Arab-Israeli War. New Haven: Yale University Press, 2008, s. 275-277. ISBN 0-300-15112-8.
- ↑ Larry Collins, Dominique Lapierre: O Jerusalem!. Pan Books, 1973, s. 461. ISBN 978-0-330-23514-3.
- ↑ Rozwój sytuacji na froncie południowym. [w:] Encyclopedia Fighter of Desert [on-line]. [dostęp 2011-08-21]. (arab.).
- ↑ David Tal: The 1948 War in Palestine Historiography: The missing dimension. Journal of Israeli History, 2005, s. 446.
- ↑ a b Jehuda Wallach: Carta's Atlas of Israel. First Years 1948–1961. Jerusalem: Carta Jerusalem, 1978, s. 45-46. (hebr.).
- ↑ Netanel Lorch: History of the War of Independence. Modan Publishing, 1998, s. 448-450. (hebr.).
- ↑ Mapa ataku na Bajt Affa. [w:] Brygada Giwati [on-line]. [dostęp 2011-08-21]. (hebr.).
- ↑ Mosze Giwati: In the Path of Desert and Fire. Ma'arakhot Publishing, 1994, s. 182-183. ISBN 965-05-0719-1. (hebr.).
- ↑ Operacja Mawet la-polesz. [w:] Brygada Giwati [on-line]. [dostęp 2011-08-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)]. (hebr.).
Media użyte na tej stronie
Autor: NordNordWest, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of the Palestinian territories (West Bank and Gaza Strip)
Flag of Israel. Shows a Magen David (“Shield of David”) between two stripes. The Shield of David is a traditional Jewish symbol. The stripes symbolize a Jewish prayer shawl (tallit).
.svg)
flag of the Kingdom of Egypt (1922–1953) and the Republic of Egypt (1953–1958).
flag of the Kingdom of Egypt (1922–1953) and the Republic of Egypt (1953–1958).
.svg){kind=icon}
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Abstract crossed rifles symbol on sunburst
Autor: Ynhockey, Licencja: CC BY-SA 3.0
Movements on July 17–18 in Operation Death to the Invader.
Circle: village Large square: main town/city Blue: Jewish Green: Arab X sign: British military base or police station (Tegart fort) Small square: unpopulated site Triangle: elevation Line with arrow: successful attack Line with arch: unsuccessful attack Dotted line: Raid Dashed line: Reinforcements/supplies
Autor: Ynhockey, Licencja: CC BY-SA 3.0
Israel Defense Forces movement on July 16 and the night of July 16–17, 1948.
Circle: village Large square: main town/city Blue: Jewish Green: Arab X sign: British military base or police station (Tegart fort) Small square: unpopulated site Triangle: elevation Line with arrow: successful attack Line with arch: unsuccessful attack Dotted line: Raid Dashed line: Reinforcements/supplies