Operacja Pierścień

Operacja Pierścień

II wojna światowa, front wschodni, część bitwy stalingradzkiej
Spotkanie żołnierzy radzieckiej 21 i 62 Armii na Kurhanie Mamaja, 26 stycznia 1943 roku
Czas	10 stycznia – 2 lutego 1943
Miejsce	Stalingrad
Terytorium	ZSRR
Przyczyna	ostateczny radziecki atak na okrążoną w Stalingradzie niemiecką 6 Armię
Wynik	decydujące zwycięstwo ZSRR, kapitulacja 6 Armii, zakończenie bitwy stalingradzkiej
Strony konfliktu
III Rzesza  Rumunia  ZSRR
Dowódcy
Friedrich Paulus Konstanty Rokossowski
Siły
250 000 żołnierzy, 4 130 dział i moździerzy, 300 czołgów, 100 samolotów[1] 212 000 żołnierzy, 6 860 dział i moździerzy, 257 czołgów, 300 samolotów[1]
Straty
~100 000 zabitych i zaginionych, 107 800 w niewoli, 36 200 rannych 6 000 ewakuowanych[2] 12 000 zabitych i zaginionych, 36 000 rannych i chorych[3]
brak współrzędnych

Schemat operacji

Rozmieszczenie sił w rejonie Stalingradu

Operacja Pierścień (ros. Операция Кольцо) – radziecka operacja wojskowa przeprowadzona pomiędzy 10 stycznia a 2 lutego 1943 roku, ostatnia część bitwy stalingradzkiej. Doprowadziła do kapitulacji sił Osi okrążonych w mieście.

Atak

Operację rozpoczęto 10 stycznia 1943 r. masowym ostrzałem artyleryjskim niemieckich pozycji pod Stalingradem przez siedem okrążających je armii radzieckich^[4][5].

Głównym celem atakujących wojsk gen. Konstantego Rokossowskiego było lotnisko Pitomnik, jeden z dwóch portów lotniczych wewnątrz kotła, poprzez który Niemcy mogli odbierać zaopatrzenie oraz ewakuować rannych i specjalistów. Na drodze do niego stały: 44, 76 i 29 Dywizja Piechoty, dlatego to na nie spadło najsilniejsze uderzenie wojsk radzieckich. 3 Zmotoryzowana Dywizja Piechoty, rozmieszczona w południowo-zachodnim rogu kotła od końca listopada 1942 r., otrzymała rozkaz wycofania się na nowe pozycje obronne, aby uniknąć odcięcia od reszty wojsk^[4]. Opór okrążonych obrońców, nie mających już nic do stracenia, był jednak desperacki, dlatego w ciągu pierwszych trzech dni operacji Sowieci stracili 26 000 ludzi i ponad połowę swoich czołgów^[6]. Nic nie mogło już jednak wpłynąć na wynik bitwy. Zachodnia połowa kotła stalingradzkiego została zlikwidowana do 17 stycznia. Następnie walki zostały wstrzymane na cztery dni, które siły radzieckie poświęciły na przegrupowanie się i zaplanowanie kolejnego etapu ofensywy.

Druga faza operacji rozpoczęła się 20 stycznia od radzieckiego uderzenia w kierunku ostatniego używanego przez Niemców lotniska w Gumraku. Dwa dni później obiekt został zajęty przez Sowietów. Jego schwytanie oznaczało koniec możliwości ewakuacji rannych Niemców, a dostarczanie zaopatrzenia mogło się odbywać już tylko na spadochronach^[7].

22 stycznia gen. Friedrich Paulus, dowódca niemieckiej 6 Armii okrążonej w Stalingradzie, wysłał wiadomość radiową do OKH:

Siły Osi wycofywały się samoistnie pod naporem wojsk radzieckich do samego miasta. Lecz opór obrońców stopniowo zmniejszał się z powodu wyczerpania wszystkich zapasów. 25 stycznia dowódca LI Korpusu gen. Walther von Seydlitz-Kurzbach powiedział dowódcom swoich dywizji, aby sami podjęli decyzję o poddaniu się. Paulus natychmiast zwolnił go ze stanowiska. Seydlitz-Kurzbach uciekł z niemieckich linii pod ostrzałem i osobiście poddał się Sowietom^[9].

26 stycznia oddziały 21 Armii spotkały się z 13 Gwardyjską Dywizją Piechoty ze składu broniącej Stalingradu od września 62 Armii na północ od Kurhanu Mamaja. Kocioł stalingradzki został przecięty na dwie części. Paulus i większość jego starszych oficerów znajdowało się w mniejszej, południowej części kotła w centrum Stalingradu. Północnym kotłem dowodził dowódca XI Korpusu gen. Karl Strecker i skupiał swoje wojska na obszarze wokół Stalingradzkiej Fabryki Traktorów.

W krwawych walkach Sowieci stopniowo oczyścili centrum miasta. 31 stycznia niemiecki opór w południowym kotle ograniczał się już tylko do pojedynczych budynków. Siły radzieckie dotarły do kwatery głównej Paulusa (świeżo awansowanego przez Adolfa Hitlera na feldmarszałka) w Domu Towarowym Uniwermag, a pozostali żołnierze niemieccy przestali stawiać opór. Do budynku weszli oficerowie sztabu radzieckiego i negocjowali warunki z gen. Arturem Schmidtem. Paulus odmówił bezpośredniego udziału w rozmowach kapitulacyjnych. W niewoli radzieckiej Paulus zaprzeczał, że się poddał, twierdząc, że został zaskoczony. Odmówił wydania pozostałym wojskom niemieckim w południowej kotła poddania się, utrzymując, że nimi nie dowodzi. Zaprzeczył również, jakoby był upoważniony do wydania nakazu poddania się kieszeni północnej^[10].

Całe siły radzieckie w Stalingradzie skoncentrowały się teraz na północnym kotle. W celu zmiękczenia oporu nieprzyjaciela zastosowano po raz ostatni w tej bitwie intensywny ostrzał artyleryjski. Następnie ruszyły do ataku siły radzieckie, niszcząc pozostałe niemieckie bunkry, często bezpośrednim ogniem czołgów lub artylerii z bliskiej odległości. Gen. Strecker nadal opierał się pomysłowi, że jak najdłuższe wiązanie walką Armii Czerwonej w Stalingradzie pomoże innym niemieckim armiom w innych częściach frontu wschodniego.

Koniec bitwy

Wczesnym rankiem 2 lutego gen. Strecker został poinformowany, że jeden z jego oficerów udał się na negocjacje warunków kapitulacji z Sowietami. Następnie sam postanowił zakończyć walkę. O godz. 7:00 Strecker wysłał wiadomość radiową do podległych mu jednostek: „Wszystkie walki zostaną zakończone; broń zostanie zniszczona; spodziewajcie się Rosjan za około godzinę”. Ostatnią wiadomość wysłano do Grupy Armii Don o godz. 8:00: „XI Korpus Armijny, składający się z sześciu dywizji, wypełnił swój obowiązek, tocząc najcięższe walki do końca. Niech żyją Niemcy!”. Ostatni, niekompletny komunikat został odebrany o 9:20: „Rosjanie penetrują… walczą… Fabryka Traktorów…”^[11]. Zorganizowany opór sił Osi w Stalingradzie zakończył się.

Przypisy

Bibliografia

• Wilhelm Adam, Otto Ruhle: With Paulus at Stalingrad. Barnsley: Pen & Sword Books Ltd., 2015. ISBN 978-1-47383-386-9. (ang.)
• Antony Beevor: Stalingrad. London: Viking, 1998. ISBN 978-0-14-103240-5. (ang.)
• David Glantz: Endgame at Stalingrad. T. The Stalingrad Trilogy Volume III: Book Two. Lawrence: University Press of Kansas, 2014. ISBN 0-7006-1955-0. (ang.)
• Alexander Hill: The Great Patriotic War of the Soviet Union, 1941-1945. A Brief History. London: Routledge, 2008. ISBN 0-415-60424-9. (ang.)
• Georgy Zhukov: Marshal of Victory, Volume II. Barnsley: Pen and Sword Books Ltd., 1974. ISBN 978-1-78159-291-5. (ang.)