Opieńkowa zgnilizna korzeni

Owocniki opieńki ciemnej na pniu drzewa

Owocniki opieńki miodowej na pniu drzewa

Ryzomorfy opieńki

Owocniki opieńki miodowej na powalonych kłodach

Opieńkowa zgnilizna korzeni lub armillarioza – grzybowa choroba roślin wywołana przez grzyby z rodzaju opieńka (Armillaria). Po raz pierwszy opisana została przez Roberta Hartiga w 1874 r.^[1]

Występowanie i szkodliwość

Jest jedną z najgroźniejszych chorób systemów korzeniowych drzew i krzewów^[1]. Występuje na obszarach o klimacie umiarkowanym na całym świecie na bardzo wielu gatunkach drzew i krzewów. Prowadzi do obumarcia porażonych drzew. W Polsce najczęściej występuje na świerku pospolitym i sośnie zwyczajnej. Wyrządza duże szkody gospodarcze w leśnictwie i sadownictwie. Rozwija się na drzewach w każdym wieku powyżej 3 lat^[2].

W Polsce największe znaczenie w rozwoju tej choroby ma opieńka ciemna (A. ostoyae) atakująca głównie drzewa iglaste, oraz opieńka miodowa (A. mellea) atakująca głównie drzewa liściaste^[2]. Ale chorobę tę wywołują także pozostałe gatunki opieniek występujące w Polsce: opieńka północna (A. borealis), opieńka cebulotrzonowa (Armillaria cepistipes), opieńka torfowiskowa (A. ectypa), opieńka żółtawa (A. gallica) i opieńka bezpierścieniowa (A.tabescens)^[3].

Objawy

Początkowo grzybnia opieniek rozwija się w sposób niewidoczny w tkankach drzewa powodując tylko opóźnienie w rozwoju pędów i liści. Szczególnie uwidocznia się to u drzew iglastych jako słaby rozpędu szczytowego. Czasami choroba rozwija się tak intensywnie, że od razu powoduje zblaknięcie igieł, a następnie ich zbrązowienie, całkowite opadnięcie na ziemię i śmierć drzewa. Czasami igły obumierają tak szybko, że opadają na ziemię, zanim zdążą się przebarwić^[2].

Podczas rozwoju choroby, a zwłaszcza w jej końcowej fazie, na dolnych partiach pni drzew obficie wycieka żywica. Zestala się ona pod korą drzewa, lub spływając na ziemię tworzy na niej skorupę wokół pnia^[2].

W zaawansowanym stadium choroby, na już obumarłych, lub obumierających drzewach pod ich korą występują grube sznury grzybniowe zwane też ryzomorfami, które u starszych drzew mogą dochodzić do wysokości kilku metrów nad ziemią. Mają barwę ciemnobrunatna lub prawie czarną. Drewno pod nimi ma ciemnobrunatny kolor. Sznury grzybniowe z pnia drzewa wrastają spod kory do gleby. Rozgałęziają się w niej i rosną dalej, często na znaczne odległości. Mogą w ten sposób zaatakować korzenie innych drzew. Gdy drzewo obumrze, sznury grzybniowe na jego pniu rosną pod korą dalej, często docierając aż do szczytowych partii pnia^[2].

Na obumierającym lub martwym już drzewie, na jego korzeniach, pniach lub pniakach pojawiają się owocniki opieńki. Porażone drewno ulega białej zgniliźnie drewna. Zazwyczaj zgnilizna ta powstaje tylko w bielu, jedynie w drewnie korzeni zgniliźnie ulega także twardziel, gdyż grzybnia ma tutaj cały czas odpowiednią wilgotność.

Etiologicznymi oznakami choroby są sznury grzybniowe i owocniki. Te ostatnie powstają na końcach sznurów grzybniowych. Powstają zazwyczaj gromadnie pod koniec lata i jesienią. W blaszkowym hymenoforze wytwarzają zarodniki, które roznoszone przez wiatr rozprzestrzeniają chorobę. Czasami zarodniki wytwarzane są w tak ogromnej ilości, że pokryte nimi najbliższe otoczenie wygląda jak posypane białym proszkiem^[2].

Ochrona

Ochrona polega na zapobieganiu rozprzestrzeniania się choroby. Można tego dokonać przestrzegając następujące zasady^[2][4]:

• zalesianie wykonywać rodzimym materiałem nasiennym
• na terenie w którym rósł las liściasty należy unikać zakładania drzewostanów iglastych
• na terenie silnie przerośniętym ryzomorfami opieniek należy zrezygnować z przeorywania ziemi, lecz sadzonki sadzić z zakrytym systemem korzeniowym za pomocą kostura rurowego
• pniaki smarować preparatem zawierającym żylicę olbrzymią. Zmniejsza on rozprzestrzenianie się opieniek
• należy usuwać z lasu drzewa martwe i chore
• wycinania drzew dokonywać późną wiosną lub latem, a pozostałe po wycince pniaki okorowywać

Przypisy