Opole Lubelskie

Opole Lubelskie
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Kościół parafialny Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

Powiat

opolski

Gmina

Opole Lubelskie

Prawa miejskie

przed 1418

Burmistrz

Sławomir Plis

Powierzchnia

15,12 km²

Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności
• gęstość


8388[1]
554,8 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 81

Kod pocztowy

24-300

Tablice rejestracyjne

LOP

Położenie na mapie gminy Opole Lubelskie
Mapa konturowa gminy Opole Lubelskie, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Opole Lubelskie”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Opole Lubelskie”
Położenie na mapie powiatu opolskiego
Mapa konturowa powiatu opolskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Opole Lubelskie”
Ziemia51°08′50″N 21°58′08″E/51,147222 21,968889
TERC (TERYT)

0612054

SIMC

0956550

Urząd miejski
ul. Lubelska 4
24-300 Opole Lubelskie
Strona internetowa

Opole Lubelskiemiasto w województwie lubelskim, w Kotlinie Chodelskiej. Siedziba powiatu opolskiego i siedziba gminy miejsko-wiejskiej Opole Lubelskie. Ośrodek przemysłu spożywczego (mleczarnia, fabryki słodyczy, zakład przetwórstwa owoców).

Pod względem historycznym Opole Lubelskie położone jest w Małopolsce, w dawnej ziemi lubelskiej, początkowo leżało w województwie sandomierskim, zaś od 1474 roku w województwie lubelskim[2]. Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1418 roku[3], położone było w drugiej połowie XVI wieku w powiecie lubelskim w województwie lubelskim[4]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa lubelskiego.

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Opole Lubelskie liczyło 8388 mieszkańców[1].

Toponimia

Nazwa miasta Opole pochodzi od nazwy jednej z najstarszych jednostek terytorialnych Słowian w środkowej Europie – tzw. opola[5]. Były one tworzone jeszcze w czasach przedpaństwowych, od połowy I tysiąclecia n.e. Termin ten określał nazwę lokalnego terytorium na którym mieszkała wspólnota sąsiedzka wspólnie broniąca się przed wrogiem. „O-pole” oznaczało społeczność sąsiedzko-lokalną zamieszkującą wokół pasa pól uprawnych i pastwisk stanowiących podstawę ich bytu[6]. Organizacja opolna przetrwała do późnego średniowiecza. Opola były podokręgami kasztelanii i stanowiły najniższą jednostką administracyjno-podatkową w Polsce średniowiecznej. Bulla z 1136 roku wymienia wśród miejscowości należących do arcybiskupa w okolicach Żnina ludną wieś o nazwie Opole[7], W Polsce oprócz miasta Opole od tej nazwy wywodzą się także takie nazwy własne miejscowości jak miasto Opole w woj. opolskim, wieś Opole w woj. lubelskim, wieś Opole-Świerczyna w województwie mazowieckim, wsie Stare Opole i Nowe Opole w województwie mazowieckim, wieś Opole w woj. łódzkim, region pod nazwą Opole na Ukrainie oraz inne nazwy geograficzne.

Historia

Pierwotnie Opole było słowiańską wspólnotą sąsiedzką, która dała początek miastu. Na przełomie wieków miasteczko było zamieszkiwane przez ludzi różnych wyznań i narodowości. Szkockich i niemieckich rzemieślników sprowadzili do Opola właściciele miasta w XVII i XVIII wieku. W XVII wieku wzniesiono tu synagogę, która służyła coraz liczniej przybywającej do miasta ludności wyznania mojżeszowego. W czasach zaborów Opole dosyć licznie zamieszkiwali Rosjanie. W XIX i na początku XX wieku połowę ludności miasta stanowili Żydzi.

W marcu 1941 roku powstało getto, w którym przebywało kilkanaście tysięcy Żydów. Zostali oni przesiedleni z okolicznych miejscowości, m.in. z Puław i Kazimierza Dolnego. Ulokowano tu również grupę Żydów z Austrii, Francji i Słowacji. W marcu i maju 1942 nastąpiły pierwsze deportacje do obozów zagłady w Bełżcu i Sobiborze. Ostatecznie getto zostało zlikwidowane 24 października 1942 roku, a jego pozostałych mieszkańców (prawie 9 tys.) deportowano do Sobiboru i Poniatowej. W latach 40. XX w. hitlerowcy wysadzili opolską bożnicę oraz kamienice w zachodniej pierzei Starego Rynku. Śladami po dawnych mieszkańcach są cmentarze: żydowski przy ul. Józefowskiej oraz prawosławny przy ul. Lubelskiej.

  • XII wiek – prawdopodobnie w drugiej połowie XII wieku powstała w Opolu parafia pw. Wniebowzięcia NMP. Pierwsze kościoły, aż do poł. XVII wieku i budowy istniejącego do dziś kościoła barokowego, były drewniane.
  • 1368 – za zgodą króla Kazimierza Wielkiego przeniesiono wieś Opole z prawa polskiego na prawo średzkie.
  • 1419 – wzmiankowani opolscy mieszczanie – Piotr Światły i jego siostra Korodajowa. W związku z brakiem zachowanego pierwszego dokumentu lokacyjnego miasta wzmianka ta stanowi najstarsze źródło o posiadaniu przez Opole prawa miejskiego.
  • 1450, 1478 – potwierdzenia praw miejskich przez króla Kazimierza Jagiellończyka.
  • XVI i I poł. XVII wieku – miasto ośrodkiem kalwinizmu. Jako gorliwi kalwini zasłynęli Stanisław Słupecki (zm. 1576) kasztelan lubelski, jego syn Zbigniew Słupecki (zm. ok. 1598). Brat Zbigniewa, Feliks (1571–1617) początkowo kalwinista, ok. 1616 przeszedł na katolicyzm i oddał kościół katolikom. Wdowa po nim, Barbara z Leszczyńskich (zm. 1654) pozostała kalwinką niemal do śmierci, ponoć nawróciła się na łożu śmierci pod wpływem brata, biskupa Wacława Leszczyńskiego, jej syn, Jerzy Słupecki (1615–1663), początkowo gorliwy kalwinista, w 1644 przeszedł na katolicyzm.
  • 1625 – pierwsze wzmianki o szpitalu. Stary szpital znajdował się za miastem, przy drodze do Sandomierza, przy kościele pw. Św. Ducha.
  • po 1663–1675 – budowa istniejącego do dziś kościoła parafialnego z fundacji księdza Piotra Dobielowicza, proboszcza opolskiego.
Wnętrze kościoła pw. WNMP – zespół klasztorny pijarów
  • 1743 – sprowadzenie pijarów przez Jana Tarłę hrabiego na Tęczynie, wojewodę sandomierskiego, generała ziem podolskich. Rozbudowa kościoła, budowa klasztoru, nowego szpitala i szkół.
  • W 1751 po śmierci Jana Tarły, wdowa i spadkobierczyni jego, Zofia z Krasińskich Tarłowa ufundowała nowy szpital. Stary szpital przestał funkcjonować, a kościół popadł w ruinę i został rozebrany ok. 1780 roku.
  • 1761 – próba utworzenia pierwszej w Polsce szkoły rzemieślniczej, w której rektorem był Ignacy Konarski, brat Stanisława. Dzięki działaniom związanym z organizacją szkoły zaczęło rozwijać m.in. garbarstwo, tkactwo, masarstwo i piekarstwo. W 1827 roku przeniesiono tutaj karnie księdza Piotra Ściegiennego. Obecnie istnienie szkoły jest kwestionowane[8].
  • W latach 1785–1787 bratanek i sukcesor ks. Zofii i Antoniego Lubomirskich, właścicieli Opola, książę Aleksander Lubomirski zbudował letni pałac w Niezdowie dla siebie i swej młodej małżonki, Rozalii z Chodkiewiczów.
  • 1794 – ścięcie Rozalii Lubomirskiej w Paryżu w czasie tamtejszej Rewolucji.
  • 1864 – kasata opolskiego kolegium pijarów.
  • W latach 60. XIX wieku – wystąpienia chłopów przeciwko dworom.

XXI wiek

W Opolu Lubelskim istnieje najnowocześniejsze w Polsce więzienie, które zostało oddane do użytku na początku października 2009 roku.

Demografia

Według danych z 30 czerwca 2009 roku, miasto miało 8739 mieszkańców[9].

  • Piramida wieku mieszkańców Opola Lubelskiego w 2014 roku[10].

Piramida wieku Opole Lubelskie.png

Zabytki

© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Opolu Lubelskim – fasada zachodnia
Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Opolu Lubelskim – widok od południowego wschodu
  • Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny – zbudowany w latach 1663–1675, rozbudowany w 1748 roku o obejście-kalwarię był wielokrotnie odnawiany i remontowany, posiada barokowy wystrój. Budowę klasztoru pijarów rozpoczęto przed 1740, ukończono w 1758 roku. Obok wieża, dawne ossuarium z XVII wieku, przebudowana dzwonnica-brama ukończona w 1751 roku. Z dawnych zabudowań szkół pijarskich, w tym szkoły rzemieślniczej, pozostały dwa budynki przy ul. Kościuszki, wzniesione w latach 1758–1761, oraz bank, przy ul. Nowy Rynek 2, przebudowany dawny szpital, z lat 1748–1751.
  • Pałac, wzniesiony przez Słupeckich prawdopodobnie w XV w., rozbudowany w 1613 roku i ponownie w 1740 dla Tarłów, przekształcony w latach 1766–1773 w okazałą rezydencję Lubomirskich, wg projektów Jakuba Fontany, Dominika Merliniego i Franciszka Ferdynanda Naxa. Zniekształcony rozbudową II piętra i przebudową na koszary, obecnie jest siedzibą Liceum Ogólnokształcącego.
  • Ratusz na Nowym Rynku, wzniesiony w 1750 roku na miejscu starszego.
  • Zajazdy przy Nowym Rynku i przy Starym Rynku, z XVIII i pocz. XIX wieku.
  • Kamienice przy Nowym Rynku, XVIII wiek, przebudowane.
  • Kaplica cmentarna w obecnej szacie z poł. XIX wieku, neogotycka – przebudowana z klasycystycznej kaplicy z 1790 roku. Cmentarz jest najstarszym w Polsce cmentarzem zlokalizowanym zgodnie z zasadami higieny w czasach oświecenia, czyli poza miastem, założony w 1772 roku, kilkanaście lat wcześniej niż warszawskie Powązki.
  • Pałac w Niezdowie, w latach 1785–1787 zbudowany przez Aleksandra Lubomirskiego, projektował architekt Lubomirskich Franciszek Degen. Do początku lat dwudziestych XX wieku pałac należał do rodziny Kleniewskich, ostatnim właścicielem był zakon sióstr służebniczek N.M.P. Obok pałacu znajdują się pozostałości dworu obronnego z II poł. XVI wieku.

Edukacja

Kultura

Gminnym ośrodkiem kultury jest Opolskie Centrum Kultury[11].

Sport

W mieście działa piłkarski klub MKS Opolanin, założony jako Opolanka w latach czterdziestych XX wieku. Klub gra w IV lidze, a najwyższe osiągnięcia miał na przełomie lat 60 i 70. XX wieku, kiedy grał w lidze wojewódzkiej[12].

Wspólnoty wyznaniowe

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące związki wyznaniowe:

Kościół katolicki

  • Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Opolu Lubelskim

Świadkowie Jehowy

Handel

W Opolu Lubelskim ulokowanych jest także kilka supermarketów:

Administracja

Opole Lubelskie jest członkiem stowarzyszenia Unia Miasteczek Polskich[14].

Współpraca międzynarodowa

Zobacz też

Przypisy

  1. a b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-19].
  2. Eugeniusz Kosik, Marian Bigora: Opole Lubelskie, przeszłość i zabytki, w: „Mówią Wieki. Magazyn historyczny”, R. XIX. Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia”, 1976, s. 28.
  3. Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 158.
  4. Województwo lubelskie w drugiej połowie XVI wieku, Warszawa 1966, mapa.
  5. http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VII/560 Filip Sulimierski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Warszawa 1880–1902.
  6. Praca zbiorowa Kultura Polski średniowiecznej X–XIII w., PIW, Warszawa 1985.
  7. I. Zakrzewski, Franciszek Piekosiński, „Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski” t. I-V, Poznań-Kraków 1877–1908.
  8. Krzysztof Jastrzębski. Pijarska szkoła rzemieślnicza w Opolu Lubelskim. „Analecta”. 20/2 (39). s. 51–61. 
  9. Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 VI 2009 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 listopada 2009, ISSN 1734-6118.
  10. Opole Lubelskie w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  11. Opolskie Centrum Kultury.
  12. Historia klubu. [dostęp 2013-11-21].
  13. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2017-02-01].
  14. Członkowie. Unia Miasteczek Polskich. [dostęp 2016-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-20)].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Lublin Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lublin Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 52.35 N
  • S: 50.20 N
  • W: 21.52 E
  • E: 24.25 E
Piramida wieku Opole Lubelskie.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców Opola Lubelskiego, 2014
A152 Zespół klasztorny pijarów Opole Lubelskie 5.jpg
Autor: Fotonews, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Opole Lubelskie, ul. Kościuszki 4 - zespół klasztorny pijarów: kościół, obecnie p.w. Wniebowzięcia NMP (zabytek nr rejestr. A/152)
POL województwo lubelskie COA.svg
herb województwa lubelskiego
Budynek kościoła.jpg
Autor: Grażyna Adamczyk, Licencja: CC BY-SA 4.0
Opole Lubelskie, Kościół, ob. Wniebowzięcia NMP
Opole Lubelskie 01.jpg
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
Opole Lubelski in Poland
Opole Lubelskie kosciol popijarski.JPG
Autor: Hubert Mącik, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ta fotografia została przesłana w ramach projektu Wiki Lubi Zabytki będącego częścią inicjatywy Wiki Loves Monuments 2011.