Orbitopatia tarczycowa

Orbitopatia tarczycowa (łac. orbitopathia thyrogenes, ang. thyroid eye disease, TED) – zespół objawów ocznych wywołany zapaleniem immunologicznym tkanek miękkich oczodołu, powstałych w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa. Nazwa orbitopatia tarczycowa jest nazwą aktualnie zalecaną. W przeszłości choroba była nazywana także oftalmopatią tarczycową, oftalmopatią naciekowo-obrzękową, oftalmopatią Gravesa-Basedowa lub wytrzeszczem złośliwym.

Objaw występuje w 10-30% przypadków choroby Gravesa-Basedowa, z czego 5-10% przypadków ma ciężki, wymagający intensywnego leczenia przebieg kliniczny.

Etiologia

W przebiegu choroby dochodzi do immunologicznego zapalenia mięśni, tkanki tłuszczowej i łącznej wypełniającej oczodół. Początkowo występuje tylko obrzęk, w późniejszych okresach może dołączyć włóknienie i stłuszczenie. Najczęściej zajęte procesem chorobowym są mięśnie proste, dolny i górny. Choroba zwykle występuje obustronnie, tylko 5% jednostronnie. Choroba objawia się najczęściej (75% przypadków) łącznie z objawami nadczynności tarczycy jednak w 20% je poprzedza. 5% przypadków przebiega bez klinicznych objawów nadczynności tarczycy.

Przebieg kliniczny

• w 75% przypadków chorobę można rozpoznać tylko na podstawie badań obrazowych (USG, tomografia komputerowa, jądrowy rezonans magnetyczny)
• jawna orbitopatia występuje w 5-10% przypadków
• wytrzeszcz złośliwy czyli przypadki przebiegające z wytrzeszczem powyżej 27 mm wynoszą około 2%.

Postaci łagodne ustępują bez leczenia. Postaci ciężkie mogą doprowadzić do uszkodzenia oka, najczęściej zależnego od uszkodzenia rogówki. W przypadku zwłóknienia tkanek miękkich oczodołu zejściem choroby jest występowanie przetrwałego wytrzeszczu.

Objawy

• objaw Dalrymple’a
• objaw Kochera
• objaw Möbiusa
• objaw Popowa
• objaw Stellwaga
• objaw Graefego
• objaw Jellinka
• objaw Rosenbacha – drżenie zamkniętych powiek

Leczenie

Z uwagi, że choroba może ustąpić samoistnie, decyzja o wdrożeniu leczenia powinna zostać poprzedzona oceną aktywności stanu zapalnego. Leczenie wdraża się w następujących wypadkach:

• indeks aktywności klinicznej jest równy lub większy od 4. - przyznaje się po 1 punkcie w zależności od występowania następujących objawów:
  • ból lub ucisk gałek ocznych
  • ból przy spojrzeniu w różnych kierunkach
  • zaczerwienienie powiek
  • przekrwienie spojówek
  • obrzęk mięska łzowego
  • obrzęk spojówek
  • obrzęk powiek
• objawy choroby występują krócej niż 18 miesięcy
• występuje narastanie objawów:
  • wytrzeszczu powyżej 2 milimetrów w ciągu 3 miesięcy
  • zmniejszania się ruchomości gałek ocznych o 5 stopni
  • pogorszenia ostrości widzenia przynajmniej o 1 linię na tablicy Snellena

Leczeniem z wyboru jest stosowanie glikokortykosteroidów:

• metyloprednizolon w dawce 1000 mg podawany dożylnie 2 kolejne dni w tygodniu przez 4 tygodnie
• prednizon w dawce 1 mg/kg/doba doustnie przez 6-8 tygodni i następnie w dawkach stopniowo zmniejszanych przez 3 miesiące

Uzupełnieniem tego leczenia może być napromieniowanie oczodołów. W przypadkach utrwalonej orbitopatii stosuje się także leczenie operacyjne.

Bibliografia

• „Choroby wewnętrzne” pod red. A. Szczeklika, str. 1057-1059 ISBN 83-7430-069-8