Order Łabędzia

Order Łabędzia
Schwanenorden
Awers
Awers odznaki orderowej
Awers
Awers odznaki na łańcuchu
Ustanowiono1440/1843
Tumba rycerza Orderu Łabędzia Georga Sacka w klasztorze w Heilbronn – nosi łańcuch orderowy Łabędzia

Order Łabędzia (niem.: Schwanenorden) – zakon rycerski i odznaczenie cywilne Brandenburgii i Prus, najstarszy order Królestwa Prus ze znaną (w kontekście militarnym) aż do II wojny światowej dewizą: Gott mit uns (Bóg jest z nami).

Historia

Kościół Mariacki w Brandenburgu (rozebrany w 1722)
Kaplica Rycerska w Ansbach

Według legendy początki zakonu/orderu sięgają roku 1140, kiedy to książę Obodrytów Przybygniew przyjął chrześcijaństwoochrzczony jako Udo, nakazał zniszczyć świątynię Trzygłowa w Brandenburgu i wzniósł na jej miejscu kościół NMP, którym opiekowało się "bractwo łabędzia" – sześciu mnichów i sześć mniszek. Po przejęciu Brandenburgii przez Hohenzollernów elektor Brandenburgii Fryderyk II Żelazny nadał orderowi statuty datowane na 29 września 1440, według których członkowie mieli krzewić kult maryjny i poprzez nabożne czyny wprowadzać w życie zasady chrześcijaństwa. Członkostwo było, nie licząc hohenzollernowskich książąt krwi, ograniczone do liczby 30 mężczyzn i 7 kobiet, wyłącznie pochodzenia szlacheckiego, ale zasady się nie trzymano, gdyż już trzy lata później, po zmianie statutów, order/zakon liczył sobie 63 męskich i 9 żeńskich członków z najróżniejszych stron Niemiec. Jako siedzibę orderu utrzymano kościół mariacki w Brandenburgu, ale członkowie z południowych stron kraju otrzymali wkrótce (1459) własną siedzibę kapitulną w kaplicy św. Jerzego przy kościele św. Gumberta w Ansbach. Po wyborze Albrechta Hohenzollerna, rycerza Łabędzia, na wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego (1511) order otrzymał trzecią kaplicę na zamku w Królewcu, późniejszą kaplicę koronacyjną królów pruskich. Po nadejściu reformacji zakon/order Łabędzia stracił znaczenie: od 1543 nie przyjmowano już nowych członków, ostatni komtur w Brandenburgu zmarł w 1547, kościół i klasztor popadły w ruinę, niemniej jednak zakon/order nigdy nie został formalnie rozwiązany.

W 1843 król pruski Fryderyk Wilhelm IV, wielbiciel romantyzmu i postaci legendarnego Lohengrina, odnowił order powołując się na fakt, że nigdy nie wygasł, i nadał mu nowe statuty: miał być otwarty dla obojga płci, dla wszystkich wyznań chrześcijańskich, i jako cel posiadać szerzenie pomocy cierpiącym i poszkodowanym przez wojny i katastrofy przyrody, wkrótce jednak poprzez rewolucję 1848 oraz późniejszą chorobę nerwową króla order poszedł znowu w zapomnienie, choć nadano parę egzemplarzy członkom domów panujących, m.in. małżonce króla Elżbiecie, która otrzymała bardzo kosztowny łańcuch wysadzany brylantami i szafirami.

W 1980 order został odnowiony jako prywatny zakon rycerskiOrdo Equitatus Cygni Brandenburgensis – pod kierownictwem księcia Filipa Cyryla Pruskiego, praprawnuka ostatniego cesarza niemieckiego Wilhelma II. Ma dziś ok. 40 członków.

Po pożarze w 1713, który strawił dawny kościół zakonny w Brandenburgu i zniszczeniu zamku królewieckiego w 1945 z budowli zakonnych pozostała dziś jedynie kaplica w Ansbach.

Insygnia

Noszona wyłącznie na łańcuchu z 13 ogniw przedstawiających czerwone serce (symbol miłości i skruchy) otoczone dwiema piłami (symbol męczeństwa). Oznaka orderu to owalny medalion z podobizną NMP z Dzieciątkiem Jezus na ramieniu. Pod medalionem NMP umieszczony jest biały łabędź, symbol niewinności.

Bibliografia

  • Gustav Adolph Ackermann, Ordensbuch sämmtlicher in Europa blühender und erloschener Orden und Ehrenzeichen, Annaberg 1855

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Wappen Deutsches Reich - Kleines Reichswappen 1871.svg

Kleines Wappen des Deutschen Kaisers 1871-1889
Ansbach Gumbertus 4337.jpg
Autor: AlexanderRahm, Licencja: CC BY 3.0
St. Gumbertus Ansbach, Schwanenritterkapelle
Schwanenritter.JPG

Tomb effigy of Georg Sack (d. 1483) member of the Knights of the Swan, an order of the House of Cleve, Heilsbronn, Mittelfranken (Bavaria), Germany.

Ritter Sack op zijn grafmonument in Heilsbronn in Mittelfranken
Garcaeus marienkirche.jpg
Die Marienkirche auf der ältesten Stadtansicht Brandenburgs von 1582
0 Schwanenorden.JPG
Order Łabędzia