Order Chrystusa (Portugalia)

Order Wojskowy Chrystusa
Real Ordem dos Cavaleiros de Nosso Senhor Jesus Cristo

Awers insygniów III (wstęga i gwiazda) i VI klasy (na wstążce)
Baretka I klasy
Baretka II klasy
Baretka III klasy
Baretka IV klasy
Baretka V klasy
Baretka VI klasy
Ustanowiono	15 marca 1319 (order zakonu) 1918 (order świecki)
Wielkość	55 × 43 mm (I–III klasa) 38 × 28 mm (IV i V klasa) 70 mm (średnica gwiazdy)
Powyżej	Krzyż Wojenny
Poniżej	Order Wojskowy Avis

Order Wojskowy Chrystusa (port. Ordem Militar de Cristo) – założony jako zakon rycerski w 1318 w Portugalii przez króla Dionizego I po kasacie zakonu templariuszy w 1312, przekształcony w order królewski w 1789, a następnie w republikańskie odznaczenie państwowe od 1918.

Historia zakonu i orderu

Godło Zakonu Rycerzy Chrystusa

Powstał jako Zakon Rycerzy Chrystusa (łac. Militia Domini Nostri Jesu Christi). Na mocy bulli papieskiej z 1319 zakon przejął majątek templariuszy w Portugalii. Główną siedzibę miał początkowo w Castro Marim, a następnie w 1357 siedzibę przeniósł do dawnego głównego zamku portugalskich templariuszy w Tomarze – do tamtejszego Klasztoru Zakonu Chrystusa. Pierwszy mistrz zakonu wywodził się z zakonu Avis, ale szeregowymi członkami w pierwszym pokoleniu byli dawni templariusze. Zakon przyjął regułę Kalatrawy i duchowe przewodnictwo opactwa cysterskiego w Alcobaça. Strój zakonny był koloru białego.

Zakon odgrywał ważną rolę w Portugalii, jego majątek był wykorzystywany do finansowania wypraw zamorskich, a jego członkowie brali udział w wielkich odkryciach geograficznych oraz przyczynili się do budowy portugalskiego imperium kolonialnego. Do zakonu należeli m.in. książę Henryk Żeglarz oraz przyszły król Portugalii Jan II. Na początku XVI w. zakon miał 454 komandorii w Portugalii, Afryce i Indiach.

W 1492 papież Aleksander VI zwolnił Zakon Chrystusa ze ślubów religijnych, co potwierdził papież Juliusz II. W ten sposób zakon został włączony do korony portugalskiej i stał się „orderem”. Jedynie kapelani zakonni prowadzili życie klasztorne w Tomar aż do 1834.

W 1551 papież Juliusz III nadał dziedzicznie tytuł wielkiego mistrza królom Portugalii. Jednakże choć Stolica Apostolska scedowała zarząd zakonu na królów Portugalii, to nadal była (i jest) Suwerenem zakonu i po dziś dzień jest to także najwyższy w hierarchii pontyfikalny zakon rycerski i order papieski: Militia Domini Nostri Jesu Christi (Najwyższy Order Chrystusa). W ten sposób powstały dwie niezależne od siebie obediencje Zakonu Chrystusa.

W 1789 królowa Maria I dokonała sekularyzacji zakonu i przekształcenia go w odznaczenie nadawane za zasługi pod nazwą Order Królewski Rycerzy Pana Naszego Jezusa Chrystusa (port. Real Ordem dos Cavaleiros de Nosso Senhor Jesus Cristo). Odtąd nadawany był również jako część składowa najważniejszego portugalskiego odznaczenia – Wstęgi Trzech Orderów, a także Wstęgi Dwóch Orderów.

Po obaleniu monarchii w Portugalii wszystkie ordery o katolickim charakterze zostały zniesione 15 października 1910 (utrzymano jedynie Order Wojskowy Wieży i Miecza).

W 1918 republikański rząd dokonał przywrócenia orderu, który stał się odtąd wysokim odznaczeniem państwowym Republiki Portugalii.

Klasy orderu

Początkowo podzielony na pięć^[1], obecnie dzieli się na sześć klas^[2]:

• klasa I – Wielki Łańcuch (Grande-Colar), klasa wprowadzona w 2021, łańcuch orderowy oraz wszystkie insygnia II klasy^[3],
• klasa II – Krzyż Wielki (Grã-Cruz), wielka wstęga wieszana z prawego ramienia do lewego boku i złota gwiazda orderowa na lewą pierś,
• klasa III – Wielki Oficer (Grande-Oficial), komandoria wieszana na szyi i złota gwiazda orderowa na lewą pierś,
• klasa IV – Komandor (Comendador), komandoria wieszana na szyi i srebrna gwiazda orderowa na lewą pierś,
• klasa V – Oficer (Oficial), wstążka wieszana na lewej piersi z rozetką umieszczoną na klamrze,
• klasa VI – Kawaler/Dama (Cavaleiro/Dama), wstążka wieszana na lewej piersi na klamrze bez rozetki^[2].

Odznaczeni

Znane osobistości odznaczone Krzyżem Wielkim

Monarchowie:

Politycy:

Odznaczeni Polacy

Przypisy

Bibliografia

• Aprova o Regulamento da Medalha Militar e das Medalhas Comemorativas das Forças Armadas (Decreto Lei 316/2002, de 27 de Dezembro). tretas.org. [dostęp 2015-08-21]. (port.).
• Encyklopedia wojskowa: dowódcy i ich armie, historia wojen i bitew, technika wojskowa. T. 2. Warszawa: PWN-Bellona, 2007, s. 65.
• Ordem Militar de Cristo. presidencia.pt. [dostęp 2015-08-31]. (port.).
• Graus e Insígnias da Ordem Militar de Avis. presidencia.pt. [dostęp 2015-08-31]. (port.).
• Decreto n.° 5.030, de 1 de Dezembro de 1918 Restabelece as Ordens de Cristo e de Santiago da Espada; e remodela as de Avis e da Torre e Espada. W: Resenha histórico-militar das campanhas de Africa: 1961-1974,. T. 5. EME, CECA, 1990, s. 13, 58.
• Estrangeiros com Ordens Portuguesas. presidencia.pt. [dostęp 2015-08-31]. (port.).
• Anuário: Ordens Honoríficas Portuguesas, Ciadadãos Estrangeiros 1910-2006. Lizbona: Presidencia da Republica, Chancelaria das Ordens Honoríficas Portuguesas, 2006.
• Bernard Burke: The book of orders of knighthood and decorations of honour of all nations. Londyn: Hurst and Blackett, 1858. s. 185-186. [dostęp 2014-10-03]. (ang.).
• António M. Trigueiros & Gustav A. Tammann: The Three Portuguese Military Orders of Knighthood (1789-1910). Orders and Medals Society of America, 1997. [dostęp 2014-10-03]. (ang.).
• Artidoro Augusto Xavier Pinheiro: Organisação das ordens honorificas do Imperio do Brazil. São Paulo: J. Seckler, 1884. (port.).
• História da Ordem Militar da Torre e Espada, do Valor, Lealdade e Mérito. presidencia.pt. [dostęp 2014-10-06]. (port.).
• História da Banda das Três Ordens. [w:] Ordens Honoríficas Portuguesas [on-line]. presidencia.pt. [dostęp 2014-10-03]. (port.).
• Wiesław Bończa-Tomaszewski: Kodeks orderowy. Przepisy obowiązujące posiadaczy orderów, odznaczeń, medali i odznak, Warszawa 1939, s. 495
• Португалия – Военный орден Христа. awards.netdialogue.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-26)]. (ros.). [dostęp 23 czerwca 2010]

Portugalskie odznaczenia (według rangi)

Republika Portugalska (od 1910)

Prezydenckie Wstęga Trzech Orderów Order Wieży i Miecza Medal Waleczności Wojskowej Krzyż Wojenny Order Wojskowy Chrystusa Order Wojskowy Avis Medal za Wybitną Służbę Medal Zasługi Wojskowej Order Wojskowy św. Jakuba od Miecza Order Infanta Henryka Order Wolności Medal Przykładnego Prowadzenia Order Zasługi Order Wychowania Publicznego Order Zasługi Przedsiębiorczej Wycofane Order Imperium Wstęga Dwóch Orderów Medal Wojskowy Medal Zwycięstwa

Królestwo Portugalii (1139–1910)

Wstęga Trzech Orderów Wstęga Dwóch Orderów Order Wieży i Miecza Order Chrystusa Order św. Benedykta z Aviz Order św. Jakuba od Miecza Order św. Elżbiety Order Vila Viçosa Order Skrzydła św. Michała