Order Danebroga

Order Danebroga
Dannebrogordenen

Awers orderu z czasów Fryderyka IX
Awers Odznaki Honorowej
Gwiazda I klasy
Gwiazda II klasy
Baretka Wielkiego Komandora
Baretka Krzyża Wielkiego
Baretka Komandora 1. Stopnia
Baretka Komandora
Baretka Kawalera 1. Stopnia
Baretka Kawalera
Baretka Odznaki Honorowej
Ustanowiono	12 października 1671
Kruszec	złoto (order) srebro (gwiazda)
Wydano	ponad 40 tys.
Powyżej	Order Słonia
Poniżej	Medal Zasługi

Zamek Frederiksborg w Hillerød, gdzie mieści się kaplica orderu

Order Danebroga^[1] (duń. Dannebrogordenen; Order Flagi Danii) – jeden z najstarszych orderów świata, drugie w precedencji odznaczenie Królestwa Danii (po Orderze Słonia), nadawane za zasługi cywilne i wojskowe.

Historia

Order został ustanowiony 12 października 1671 przez króla Chrystiana V w formie zakonu rycerskiego. Nosi nazwę duńskiej flagi narodowej – Danebroga – (białego krzyża skandynawskiego w czerwonym polu) i przy założeniu jego powoływano się na bitwę pod Revalem (obecnie: Tallinn) w 1219, gdzie walczącym z pogańskimi Estami oddziałom króla duńskiego Waldemara II Zwycięskiego ukazała się na niebie czerwona flaga z białym krzyżem i dodała im sił do zwycięstwa, po czym Waldemar ogłosił ją narodową flagą Danii i stworzył podobno zakon rycerski dla 35 członków noszący jej nazwę. W 1693 Danebrog, nadal zakon rycerski i odznaczenie jednoklasowe, otrzymał nowe statuty (dopuszczono liczbę 50 rycerzy), a 28 czerwca 1808 król Fryderyk VI przekształcił go w odznaczenie za zasługi, wprowadzając cztery klasy: Wielki Komandor, Krzyż Wielki, Komandor i Kawaler, a także związaną z orderem „Odznakę Honorową Ludzi Danebroga” (Dannebrogsmændenes Hæderstegn), przeznaczone wówczas dla wszystkich tzn. również dla osób pochodzenia nieszlacheckiego. W 1842 utworzono I klasę z połączenia Wielkich Komandorów oraz Krzyży Wielkich. W 1861 podzielono klasę Komandorów na dwa stopnie, gdzie 1. stopień posiadał gwiazdę, a 2. stopień bez gwiazdy przeznaczony był początkowo wyłącznie dla obcokrajowców, co rozszerzono w trzy lata później na poddanych duńskich. W 1864 rozpoczęto również nadawanie dodatkowych Krzyży Wielkich z Diamentami. Nowe statuty z 1951 umożliwiły nadawanie Danebroga kobietom, a w 1952 podzieliły klasę Kawalerów na dwie i zmieniły nazwę odznaki na „Odznakę Honorową Orderu Danebroga” (Dannebrogordenes Hæderstegn)^[2].

Obecny podział na klasy i stopnie:

• I klasa:
  • Wielki Komandor (Storkommandør, skr. S.Kmd.) – ust. 1842 (dla najwyżej siedmiu osób z rodzin panujących, spokrewnionych z dynastią duńską);
  • Krzyż Wielki lub Krzyż Wielki z Diamentami (Storkors lub Storkors i diamanter, skr. S.K. lub S.K.i diam.) – ust. 1693 (z diam. ust. 1864)
• II klasa:
  • Komandor 1. Stopnia (Kommandør af 1. grad, skr. K.1) – ust. 1808;
  • Komandor (Kommandør, skr. K) – ust. 1861/4;
• III klasa:
  • Kawaler 1. Stopnia (Ridder af 1. grad, skr. R.1) – ust. 1808;
  • Kawaler (Ridder, skr. R) – ust. 1952;

dodatkowo:

• Odznaka Honorowa (Hæderstegn, skr D.Ht.), zwana „Srebrnym Krzyżem” (Sølvkors) – ust. 1809^[3][4].

Herby Wielkich Komandorów i Kawalerów Wielkiego Krzyża są umieszczane w kaplicy orderu na zamku Frederiksborg w Hillerød. Wielkim Mistrzem społeczności orderu jest aktualnie panujący monarcha duński. Świętami Danebroga są 28 stycznia, urodziny Fryderyka VI, i 15 kwietnia, urodziny Chrystiana V.

Spis odznaczonych obejmuje dziś około 40 tysięcy osób, lecz dotyczy to tylko nagrodzonych po 1884, gdyż archiwum orderu uległo zniszczeniu podczas pożaru zamku Christiansborg^[3].

Insygnia

Insygnia Orderu Danebroga to oznaka, gwiazda Wielkich Komandorów, Kawalerów Wielkiego Krzyża i gwiazda w postaci krzyża dla Komandorów 1. Stopnia oraz łańcuch Wielkich Komandorów i specjalna oznaka „Ludzi Danebroga”. Oznaka orderu to krzyż łaciński z rozszerzonymi zakończeniami ramion, emaliowany na biało z czerwoną bordiurą i ze złotymi koronami między ramionami, z ukoronowanym monogramem „C 5” pośrodku, z napisem „Gud og Kongen” (Bóg i Król) na awersie, z monogramami „V 2” i „F 6” oraz z datami „1219”, „1671” i „1808” na rewersie. Nad górnym ramieniem krzyża umieszczony jest monogram aktualnie panującego monarchy. Zawieszką jest złota korona królewska. Oznaka Wielkich Komandorów jest nieemaliowana i pokryta brylantami. Order Danebroga noszony jest na białej wstędze z obustronnymi czerwonymi bordiurami. „Odznaka Honorowa” jest nieemaliowana, srebrna, i może być nadawana tylko poddanym duńskim, którzy już są Kawalerami Danebroga.

Gwiazda pierwszych dwóch najwyższych klas jest srebrna, ośmiopromienna z nałożoną na nią oznaką orderu. Krzyż na pierś Komandorów 1. Stopnia jest zamiast emalii pokryty cyzelowanym srebrem i ma w medalionie środkowym monogram Waldemara II oraz napis „Gud og Kongen”. Łańcuch składa się z trojakich członów: oznak orderu (bez napisów) i złotych ukoronowanych monogramów Waldemara II i Chrystiana V.

Po śmierci odznaczonego odznaki i gwiazdy orderu muszą zostać zwrócone do Kancelarii Orderów Królewskich^[4].

Odznaczeni

Od 1909 roku duńscy ministrowie są automatycznie odznaczani Komandorią Orderu Danebroga^[5].

Wielcy Komandorzy (lista pełna wszystkich odznaczonych)

Krzyż Wielki z Gwiazdą z Brylantami

• brak żyjących odznaczonych

Krzyż Wielki (lista pełna żyjących odznaczonych obywateli Danii do listopada 2021)^[7][8]

Przypisy

Bibliografia

• Gustav Adolph Ackermann, Ordensbuch sämmtlicher in Europa blühender und erloschenen Orden und Ehrenzeichen, Annaberg, 1855, s. 169
• Paul Hieronymussen, Orders and Decorations of Britain and Europe in Colour, Nowy Jork, 1967, s. 146-147
• LarsL. Stevnsborg LarsL., Kongeriget Danmarks ordener medaljer og hæderstegn, Kopenhaga: Syddansk Universitetsforlag, 2005, s. 72-168, ISBN 87-7838-911-9, OCLC 61370531 .
• Wiesław Bończa-Tomaszewski: Kodeks orderowy. Przepisy obowiązujące posiadaczy orderów, odznaczeń, medali i odznak. Warszawa-Kraków: Główna Księgarnia Wojskowa, Drukarnia Narodowa, 1939, s. 314.
• Stanisław Łoza, Stanislaw Bieńkowski: Ordery i odznaczenia krajowe i zagraniczne. Co wiedziec o nich należy. Główna Księgarnia Wojskowa, 1928, s. 37