Order Gwiazdy Jerzego Czarnego

Order Gwiazdy Jerzego Czarnego Orden Karađorđeve zvezde
Awers ins. kawalerskich (czas pokoju)
Awers ins. kawalerskich (czas wojny)
Awers ins. kawalerskich (za czyny bojowe)
Baretka pokojowa
Baretka za czyny bojowe
Ustanowiono	1 stycznia 1904
Powyżej	Order Świętego Księcia Łazarza
Poniżej	Order Orła Białego

Order Gwiazdy Jerzego Czarnego (również: Order Gwiazdy Karadziordzia^[1] lub Order Gwiazdy Karadżordża^[2] bądź Order Gwiazdy Karageorga^[3], serb.-chorw. Orden Karađorđeve zvezde) – odznaczenie państwowe Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców nadawane w latach 1904–1929, a następnie Królestwa Jugosławii (do 1945), obecnie order domowy dynastii Karadziordziewić.

Historia i organizacja

Po morderstwie króla Aleksandra Obrenowicia, ostatniego ze swej dynastii, tron przejął w 1903 r. Piotr I Karadziordziewić, który z obrenowiciowskich odznaczeń przejął tylko Order św. Łazarza, Order Białego Orła i Order św. Sawy, nie potwierdzając związanych z tradycją rodzinną obalonej dynastii orderów Miłosza Wielkiego, Takowa i Natalii. Zamiast nich wprowadzono rok później, z datą ustanowienia 1 stycznia 1904 r. Order Gwiazdy Jerzego Czarnego, nawiązujący swą nazwą do czynów przodka nowej dynastii, Jerzego Czarnego Petrowicia. Order zajął po św. Łazarzu drugie miejsce w precedencji orderów serbskich i zachował je także później w czasach Królestwa SHS i Jugosławii.

Order był nadawany za „wybitne zasługi cywilne i wojskowe” i początkowo przeznaczony tylko dla poddanych serbskich, po zmianie statutów w roku 1906 udostępniono go również cudzoziemcom.

Order był podzielony na cztery klasy cywilne:

• I klasa – Krzyż Wielki (Велики крст),
• II klasa – Wielki Oficer (Велики официр),
• III klasa – Komandor (Командир),
• IV klasa – Kawaler (Кавалир),

oraz dwie klasy wojskowe (z mieczami), za czyny bojowe:

• Krzyż Złoty Orderu Żołnierskiego Gwiazdy Jerzego Czarnego,
• Krzyż Srebrny Orderu Żołnierskiego Gwiazdy Jerzego Czarnego^[2].

Książęta krwi królewskiej otrzymywali Wielki Krzyż przy chrzcie, ale nosić go mogli dopiero od 18 roku życia. W czasie wojen bałkańskich dodano klasę wojskową z mieczami (sa mačevima).

Odznaczenie (trójklasowe) o identycznej nazwie i podobnym wyglądzie nadaje obecnie Republika Serbska (zob. Order Gwiazdy Jerzego Czarnego).

Wygląd insygniów

Wbrew swej nazwie order bynajmniej nie miał formy gwiazdy: oznaka to tzw. krzyż Ruperta, a więc krzyż równoramienny, zbudowany na łukach, z rozszerzonymi zakończeniami zaokrąglonych ramion, emaliowany na biało, ze złotymi promieniami między ramionami. W medalionie awersu znajduje się biały krzyż serbski w czerwonym polu, otoczony napisem Зa Веру и Cвoбoду – 1904 (Za wiarę i wolność – 1904). Na medalionie rewersu orderu znajduje się biały dwugłowy orzeł serbski, otoczony napisem Пeтap I – 1904. Order cywilny noszono na czerwonej wstążce z obustronną białą bordiurą, klasę wojskową na czerwonej wstążce bez bordiury. Zawieszką była złota korona królewska. Gwiazda I i II klasy była srebrna, ośmiopromienna, z nałożoną na nią oznaką orderu.

Odznaczeni

Krzyż Wielki z Mieczami (lista niepełna)

1914–1918

• Albert I Koburg – król Belgów
• Ferdynand I Rumuński – król Rumunii
• Luigi Cadorna – generał włoski
• Louis Franchet d’Espérey – marszałek Francji
• Douglas Haig – generał brytyjski
• Joseph Joffre – marszałek Francji
• John Pershing – generał amerykański
• Philippe Pétain – marszałek Francji
• Maurice Sarrail – generał francuski

1941–1945

• Kragujevac – miasto

Przypisy

Bibliografia

• Arnhard Graf Klenau, Europäische Orden ab 1700, München 1978