Order Gwiazdy Jerzego Czarnego

Order Gwiazdy Jerzego Czarnego
Orden Karađorđeve zvezde
Awers
Awers ins. kawalerskich (czas pokoju)
Awers
Awers ins. kawalerskich (czas wojny)
Awers
Awers ins. kawalerskich (za czyny bojowe)
Baretka
Baretka pokojowa
Baretka
Baretka za czyny bojowe
Ustanowiono1 stycznia 1904
PowyżejOrder Świętego Księcia Łazarza
PoniżejOrder Orła Białego

Order Gwiazdy Jerzego Czarnego (również: Order Gwiazdy Karadziordzia[1] lub Order Gwiazdy Karadżordża[2] bądź Order Gwiazdy Karageorga[3], serb.-chorw. Orden Karađorđeve zvezde) – odznaczenie państwowe Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców nadawane w latach 1904–1929, a następnie Królestwa Jugosławii (do 1945), obecnie order domowy dynastii Karadziordziewić.

Historia i organizacja

Po morderstwie króla Aleksandra Obrenowicia, ostatniego ze swej dynastii, tron przejął w 1903 r. Piotr I Karadziordziewić, który z obrenowiciowskich odznaczeń przejął tylko Order św. Łazarza, Order Białego Orła i Order św. Sawy, nie potwierdzając związanych z tradycją rodzinną obalonej dynastii orderów Miłosza Wielkiego, Takowa i Natalii. Zamiast nich wprowadzono rok później, z datą ustanowienia 1 stycznia 1904 r. Order Gwiazdy Jerzego Czarnego, nawiązujący swą nazwą do czynów przodka nowej dynastii, Jerzego Czarnego Petrowicia. Order zajął po św. Łazarzu drugie miejsce w precedencji orderów serbskich i zachował je także później w czasach Królestwa SHS i Jugosławii.

Order był nadawany za „wybitne zasługi cywilne i wojskowe” i początkowo przeznaczony tylko dla poddanych serbskich, po zmianie statutów w roku 1906 udostępniono go również cudzoziemcom.

Order był podzielony na cztery klasy cywilne:

  • I klasa – Krzyż Wielki (Велики крст),
  • II klasa – Wielki Oficer (Велики официр),
  • III klasa – Komandor (Командир),
  • IV klasa – Kawaler (Кавалир),

oraz dwie klasy wojskowe (z mieczami), za czyny bojowe:

  • Krzyż Złoty Orderu Żołnierskiego Gwiazdy Jerzego Czarnego,
  • Krzyż Srebrny Orderu Żołnierskiego Gwiazdy Jerzego Czarnego[2].

Książęta krwi królewskiej otrzymywali Wielki Krzyż przy chrzcie, ale nosić go mogli dopiero od 18 roku życia. W czasie wojen bałkańskich dodano klasę wojskową z mieczami (sa mačevima).

Odznaczenie (trójklasowe) o identycznej nazwie i podobnym wyglądzie nadaje obecnie Republika Serbska (zob. Order Gwiazdy Jerzego Czarnego).

Wygląd insygniów

Wbrew swej nazwie order bynajmniej nie miał formy gwiazdy: oznaka to tzw. krzyż Ruperta, a więc krzyż równoramienny, zbudowany na łukach, z rozszerzonymi zakończeniami zaokrąglonych ramion, emaliowany na biało, ze złotymi promieniami między ramionami. W medalionie awersu znajduje się biały krzyż serbski w czerwonym polu, otoczony napisem Зa Веру и Cвoбoду – 1904 (Za wiarę i wolność – 1904). Na medalionie rewersu orderu znajduje się biały dwugłowy orzeł serbski, otoczony napisem Пeтap I – 1904. Order cywilny noszono na czerwonej wstążce z obustronną białą bordiurą, klasę wojskową na czerwonej wstążce bez bordiury. Zawieszką była złota korona królewska. Gwiazda I i II klasy była srebrna, ośmiopromienna, z nałożoną na nią oznaką orderu.

Odznaczeni

Krzyż Wielki z Mieczami (lista niepełna)

1914–1918
1941–1945

Przypisy

  1. Stanisław Łoza, Stanisław Bieńkowski: Ordery i odznaczenia krajowe i zagraniczne. Co wiedzieć o nich należy. Główna Księgarnia Wojskowa, 1928, s. 52
  2. a b Wiesław Bończa-Tomaszewski: Kodeks orderowy. Przepisy obowiązujące posiadaczy orderów, odznaczeń, medali i odznak. Warszawa-Kraków: Główna Księgarnia Wojskowa, Drukarnia Narodowa, 1939, s. 614.
  3. Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923, s. VII.

Bibliografia

  • Arnhard Graf Klenau, Europäische Orden ab 1700, München 1978

Media użyte na tej stronie

The Order of the White Eagle.png
Autor: Jakubkaja, Licencja: CC BY 3.0
Order Orła Białego – szkic
Orde van de Ster van Karegeorge Servie Oorlogslint.jpg
Autor: Robert Prummel, Licencja: CC BY-SA 3.0
Orde van de Ster, ridderkruis als in 1914-1918
Order of the Karađorđe's Star with Swords rib.png
Autor: Snake bgd, Licencja: CC BY-SA 3.0
Order of the Karađorđe's Star with Swords ribbon
Kruis van de Orde van Karageorge aan het vredeslint.jpg
Autor: Robert Prummel, Licencja: CC BY-SA 3.0
Orde van Karageorge in civiele uitvoering aan vredeslint
Orde van Karageorhe met de zwaarden aan het oorlogslint.jpg
Autor: Robert Prummel, Licencja: CC BY-SA 3.0
Orde van Karageorge met de zwaarden aan oorlogslint
Order of the Karađorđe's Star rib.png
Autor: Snake bgd, Licencja: CC BY-SA 3.0
Order of the Karađorđe's Star ribbon