Order Krzyża Grunwaldu
 Awers orderu I klasy | |
 Awers orderu III klasy | |
 Rewers orderu III klasy | |
 Baretka orderu I klasy | |
 Baretka orderu II klasy | |
 Baretka orderu III klasy | |
| Ustanowiono | |
|---|---|
| Wielkość | 55 × 55 mm (I klasa) |
| Kruszec | |
| Wydano | 5736 szt. |
| Powyżej | |
| Poniżej | |
Order Krzyża Grunwaldu (do 1960 Order „Krzyż Grunwaldu”) – polskie wysokie wojskowe odznaczenie państwowe okresu PRL.
Order Krzyża Grunwaldu został ustanowiony w listopadzie 1943 roku przez Dowództwo Główne Gwardii Ludowej, a zatwierdzony jako order państwowy 20 lutego 1944 roku uchwałą Krajowej Rady Narodowej. Następnie zatwierdzony dekretem PKWN z 22 grudnia 1944[1] i ustawą z 17 lutego 1960[2]. W 1992 r. nadawanie orderu uznano za zakończone i nie przyjęto go do aktualnego systemu polskich odznaczeń[3].
Historia
Wprowadzenie orderu wiąże się z rozwojem komunistycznego ruchu oporu w Polsce w 1943 roku, nie podporządkowującego się polskiemu rządowi emigracyjnemu. Aby wyróżnić uczestników walk tego ruchu oporu, początkowo, 15 lipca 1942, wprowadzono trzystopniowe pisemne pochwały Dowództwa Głównego Gwardii Ludowej[4]. W maju 1943 roku jednakże szef Sztabu Głównego GL płk Franciszek Jóźwiak „Witold” podjął inicjatywę wprowadzenia nowego, własnego odznaczenia bojowego[4]. Po zaakceptowaniu tego pomysłu przez kierownictwo Polskiej Partii Robotniczej, podjęto działania nad jego wprowadzeniem.
Na posiedzeniu Sztabu Głównego GL PPR i Komitetu Centralnego PPR 8 listopada 1944, w mieszkaniu sierż. Jerzego Kilanowicza ps. „Maciek” przedstawiono kilka pomysłów[5]:
- Order „Za Wolność Naszą i Waszą” – propozycja z Obwodu Łódzkiego
- Order „Za Wolność i Lud” – propozycja kpt. Stanisława Nowickiego ps. „Felek”
- Order Orła Powstańczego (orzeł bez korony ze skrzyżowanymi u dołu karabinem i kosą[6]) – propozycja z Obwodu Radomsko-Kieleckiego
- order w postaci tarczy z dwoma mieczami – dawny pomysł poległego w maju 1943 Franciszka Bartoszaka ps. „Stefan” zgłoszony przez mjr Mariana Spychalskiego ps. „Marek”
- Order „Krzyż Grunwaldu” – propozycja mjr Grzegorza Korczyńskiego ps. „Korczyński”
- kilka innych propozycji zgłaszanych głównie przez Spychalskiego
Zwyciężył pomysł Korczyńskiego, że odznaczenie ma nawiązywać do walki z teutonizmem i zwycięstwa pod Grunwaldem w 1410 roku. Odznaczenie początkowo nazwane zostało: order „Krzyż Grunwaldu”, a od 1960 ostatecznie przyjęło nazwę: Order Krzyża Grunwaldu. Ustalono, że order ten będzie posiadał trzy klasy i będzie nadawany za czyny bohaterskie w walce zbrojnej z okupantem niemieckim o Wolność i Niepodległość Polski. Pracujący wówczas w Sztabie Głównym Gwardii Ludowej gen. Michał Żymierski ps. „Rola” (późniejszy Naczelny Dowódca Armii Ludowej) odpowiedzialny za prace nad odznaczeniem z góry odrzucił odnowienie orderu Virtuti Militari oraz Krzyża Walecznych (notabene odnowione przez dowództwo 1 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w Związku Radzieckim) z powodu istnienia kapituł w Londynie oraz chęci stworzenia nowego odznaczenia dla nowej Polski, które miało przyjąć formę orderu. Żymierski popierał podział Krzyża Grunwaldu na pięć klas podobnie jak Virtuti Militari (schemat Legii Honorowej) w celu większej możliwości nagradzania partyzantów i konspiratorów. Spotkało się ze sprzeciwem Jóźwiaka, który uznał to za niepotrzebne zamieszanie ograniczając order do trzech klas[7].
Pierwszy regulamin orderu z listopada 1943 określił, że zastępczo zamiast odznaki odznaczony będzie otrzymywał dyplom z opisem zasług, za które otrzymał odznaczenie, a jako znak zastępczy tego orderu nadawano wstążki koloru biało-czerwonego o odpowiednich wymiarach dla Orderu „Krzyż Grunwaldu”:
- I klasy – wstążka szerokości 30 mm
- II klasy – wstążka szerokości 20 mm
- III klasy – wstążka szerokości 15 mm.
W regulaminie ustalono, że gwardzista odznaczony Krzyżem Grunwaldu otrzymywał awans do stopnia wojskowego kaprala, a sierżant do stopnia podporucznika.
W dniu 25 grudnia 1943 roku w organie prasowym GL Gwardzista opublikowano rozkaz Dowództwa Głównego Gwardii Ludowej datowany na dzień 1 stycznia 1944 roku, w którym ustanowiono order i jego statut i nadano pierwsze 30 Orderów „Krzyż Grunwaldu”, otrzymali je między innymi: mjr Grzegorz Korczyński, kpt. Władysław Skrzypek, kpt. Andrzej Flis, ppor. Edward Gronczewski[4].
Rozkazem Dowództwa Głównego Armii Ludowej oraz Krajowej Rady Narodowej, w 1944, Krzyżami Grunwaldu odznaczono 132 ludzi: 123 klasą trzecią rozkazem Dowództwa Głównego, 7 klasą trzecią rozkazem KRN i 2 klasą pierwszą. Trzecią klasą odznaczono także trzy brygady partyzanckie z Obwodu III AL – im. Ziemi Kieleckiej, Ziemi Kieleckiej „Świt” i im. gen. Józefa Bema. W 1944 nie nadano żadnego krzyża klasy drugiej[8].
Uchwałą Krajowej Rady Narodowej z dnia 20 lutego 1944 oficjalnie ustanowiono order „Krzyż Grunwaldu” jako odznaczenie państwowe oraz ustalono jego tymczasowy statut. W uchwale tej sprecyzowano, że order Krzyża Grunwaldu w poszczególnych klasach nadaje się za:
- I klasy – za zwycięskie przeprowadzenie większych operacji wojskowych, za wybitne i o dużym znaczeniu zasługi przy organizowaniu sił zbrojnych oraz walki podziemnej
- II klasy – za wybitne wyróżnienie się w dowodzeniu oddziałem na polu walki, w dowodzeniu oddziałem partyzanckim i za wybitne zasługi w pracy podziemnej
- III klasy – za osobiste czyny bohaterskie na polu walki lub w pracy podziemnej.
W uchwale określono, że Krzyż Grunwaldu I klasy nadaje Krajowa Rada Narodowa na wniosek Prezydium Krajowej Rady Narodowej lub Dowództwa Głównego Armii Ludowej, a klasy II i III Dowództwo Główne Armii Ludowej na wniosek niższych dowództw. W uchwale utrzymano prawo do awansu na wyższe stopnie; nadal oznaką nadania Krzyża Grunwaldu miała być wstążka koloru biało-czerwonego z tym, że po bokach dodano zielone paski.
W dniu 22 grudnia 1944 roku dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego o orderach, odznaczeniach oraz medalach potwierdził „Krzyż Grunwaldu” jako odznaczenie należące do polskiego systemu odznaczeń państwowych, nadawane na warunkach określonych w uchwale KRN. Dekretem tym przyznano odznaczonym Krzyżem Grunwaldu te same przywileje, co kawalerom Orderem Wojennym Virtuti Militari, nadto określono, że każdy odznaczony Krzyżem Grunwaldu, ma prawo do niezwłocznego awansu o jeden stopień. Ustalono też, że Krzyż Grunwaldu klasy II i III w okresie wojny może nadawać w imieniu Krajowej Rady Narodowej Naczelny Dowódca Wojska Polskiego (klasy I – jedynie Prezydium KRN). Przy czym, Naczelny Dowódca Wojska Polskiego w grudniu 1944 roku upoważnił dowódców armii do nadawania Krzyża Grunwaldu III klasy szeregowym, podoficerom i oficerom do dowódcy batalionu lub dywizjonu włącznie.
Do końca 1945 nadano 27 Krzyży Grunwaldu I klasy, 61 II klasy i 2593 III klasy[4].
Po uchwaleniu Małej Konstytucji, prawo do nadawania Krzyża Grunwaldu przeszło na Radę Państwa. Wniosek miał być sporządzany na piśmie z dokładnym opisem czynu, za który miał być przyznane odznaczenie. Order ten został następnie ujęty w ustawie z dnia 17 lutego 1960 o orderach i odznaczeniach, pod nową nazwą Orderu Krzyża Grunwaldu, jako order wojenny, stanowiący nagrodę za wybitne zasługi bojowe lub w dziele utworzenia i rozwoju Sił Zbrojnych Polski Ludowej, bez szczegółowo określonych kryteriów nadawania.
Łącznie w latach 1943–1983 nadano ogółem 5738 Krzyży Grunwaldu i Orderów KG, w tym:
- I klasy – 71
- II klasy – 346
- III klasy – 5321
Order nie był nadawany od 1987. Z dniem 23 grudnia 1992 uznano nadawanie OKG za zakończone, podobnie jak większości innych odznaczeń wojennych nadawanych za dotychczasowe zasługi. Order Krzyża Grunwaldu nie został przyjęty do aktualnego polskiego systemu odznaczeń państwowych.
W 2000 roku część kawalerów Orderu i weteranów powołała Stowarzyszenie Kawalerów Orderu Wojennego Krzyża Grunwaldu mające na celu przywrócenie statusu i miejsca Orderu Krzyża Grunwaldu w polskim systemie odznaczeń oraz przywrócenie obywatelskiej czci należnej kawalerom tego orderu. We władzach tego stowarzyszenia znaleźli się m.in. gen. bryg. Edward Dysko, gen. dyw. Jan Czapla, gen. dyw. Teodor Kufel, prof. Ryszard Nazarewicz, Jan Ptasiński.
Odznaka
Zaprojektowanie odznaki orderu Dowództwo Gwardii Ludowej powierzyło mjr. Stanisławowi Nowickiemu „Felkowi”, który był naczelnym redaktorem konspiracyjnego organu GL „Gwardzista” i członkiem Sztabu Głównego Gwardii Ludowej. Opracował on wstępny wzór odznaki w formie krzyża z dwoma mieczami – symbolem zwycięstwa nad Krzyżakami w bitwie pod Grunwaldem[4]. W drugiej połowie 1944 roku ostateczną wersję orderu opracował artysta plastyk Mieczysław Berman[4]. Odznaki były początkowo wykonywane w moskiewskiej mennicy w ZSRR, poczynając od marca 1945[4].
Odznaka ta ma formę równoramiennego krzyża; w klasie I wykonany ze złota o wymiarach 55 × 55 mm, w II i III klasie srebrzone o wymiarach 45 × 45 mm (produkowane po 1960 roku ordery w tych klasach były wykonane ze srebra zgodnie z ustawą z dnia 17 lutego 1960 roku). Ramiona krzyża są obramowane z wyjątkiem rewersu klasy III, w klasie I i II obramowanie jest złote, a w klasie III srebrne. W środku krzyża umieszczono trójboczną tarczę w obramowaniu. Na awersie orderu na tarczy umieszczone są dwa miecze skierowane ostrzami w dół, na rewersie na tarczy jest w trzech wierszach napis 1410 / KG / 1944. Miecze i napisy w klasie I i II są złocone, a w III klasie srebrne.
Wstążka Orderu Krzyża Grunwaldu jest szerokości 35 mm, koloru czerwonego z zielonymi paskami o szerokości 2 mm po bokach i białym paskiem o szerokości 7 mm pośrodku.
Order Krzyża Grunwaldu był czwartym co do starszeństwa polskim odznaczeniem okresu Polski Ludowej. Noszono go na lewej stronie piersi, w kolejności, od prawej:
- Order Krzyża Grunwaldu I klasy – po Orderze Virtuti Militari I klasy,
- Order Krzyża Grunwaldu II klasy – po Orderze Sztandaru Pracy I klasy,
- Order Krzyża Grunwaldu III klasy – po Orderze Sztandaru Pracy II klasy.
Od 1992 noszony jest w kolejności po aktualnych orderach państwowych, a przed pozostałymi odznaczeniami.
| Baretki Orderu Krzyża Grunwaldu | ||
|---|---|---|
I Klasa | II Klasa | III Klasa |
| Odznaka Orderu Krzyża Grunwaldu | ||
|---|---|---|
 I Klasa wersja po roku 1952[9] |  II Klasa |  III Klasa |
Odznaczeni
Łącznie przyznano 5736 Orderów Krzyża Grunwaldu[10], Stefan Oberleitner podaje liczbę 5481 w latach 1943–1987[11] w tym:
- Klasa I – 60
- 48 w latach 1943–1950
- 4 w latach 1961–1970
- 7 w latach 1971–1980
- 1 w latach 1981–1987
- Klasa II – 280
- 250 w latach 1943–1950
- 7 w latach 1951–1960
- 21 w latach 1961–1970
- 2 w latach 1971–1980
- Klasa III – 5141
- 4219 w latach 1943–1950
- 139 w latach 1951–1960
- 337 w latach 1961–1970
- 417 w latach 1971–1980
- 29 w latach 1981–1987
Pierwsi kawalerowie Orderu Krzyża Grunwaldu (III klasy) z grudnia 1943[11][12]:
|
Ponadto nadawano Krzyż Grunwaldu także zbiorowościom i tak w latach 1943–1983 nadano takich odznaczeń łącznie 207, w tym I klasy – 8, II klasy – 58 i III klasy – 141. Odznaczono nimi 36 jednostek wojskowych, 2 uczelnie wojskowe, 3 brygady partyzanckie, 1 jednostka MSW, 3 komendy MO. Miejscowości otrzymywały Krzyż Grunwaldu głównie za pomoc dla partyzantów GL/AL lub organizowanie ruchu oporu.
W 1985 Order Krzyża Grunwaldu II klasy otrzymał Związek Harcerstwa Polskiego, w hołdzie dla bohaterstwa i męstwa harcerzy polskich, w uznaniu szczególnych zasług w walce z niemieckim okupantem.
Jednostki wojskowe, które otrzymały Krzyż Grunwaldu[17]:
- Krzyże Grunwaldu I klasy otrzymały:
- Krzyż Grunwaldu II klasy otrzymały następujące jednostki wojskowe:
- 3 Pomorska Dywizja Piechoty
- 4 Pomorska Dywizja Piechoty,
- 6 Pomorska Dywizja Piechoty,
- 7 Łużycka Dywizja Piechoty
- 9 Drezdeńska Dywizja Piechoty
- 3 Brandenburska Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego
- 4 Pomorska Mieszana Dywizja Lotnicza
- 2 Pomorska Brygada Artylerii Haubic
- 5 Pomorska Brygada Artylerii Ciężkiej
- 1 Pomorski samodzielny pułk moździerzy
- 2 Pomorski batalion miotaczy ognia
- Krzyż Grunwaldu III klasy otrzymały następujące jednostki wojskowe:
- 1 Drezdeński Korpus Pancerny
- 1 Warszawska Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki
- 2 Warszawska Dywizja Piechoty im. Henryka Dąbrowskiego
- 8 Drezdeńska Dywizja Piechoty im. Bartosza Głowackiego
- 1 Warszawska Dywizja Kawalerii
- 2 Łużycka Dywizja Artylerii
- 2 Brandenburska Dywizja Lotnictwa Szturmowego
- 1 Warszawska Brygada Pancerna im. Bohaterów Westerplatte
- 1 Warszawska Brygada Saperów
- 2 Warszawska Brygada Saperów
- 4 Łużycka Brygada Saperów
- 13 Warszawski pułk artylerii pancernej
- 25 Drezdeński pułk artylerii pancernej
- 6 Pułk Czołgów Ciężkich
- 8 Drezdeński Pułk Czołgów i Artylerii Pancernej
- 1 Warszawski Pułk Pontonowo–Mostowy
- Oficerska Szkoła Piechoty nr 1
- 1 Brygada AL im. Ziemi Kieleckiej
- 2 Brygada AL „Świt”
- 3 Brygada AL im. gen. Józefa Bema
- Ponadto Krzyż Grunwaldu III klasy w 1971 przyznano gazecie Wojska Polskiego „Żołnierz Wolności” (1963)
Miejscowości, które otrzymały Krzyż Grunwaldu:
Krzyż Grunwaldu I klasy otrzymały[18]:
- Warszawa (31 sierpnia 1945)
- Lublin (22 lipca 1954)
- województwo kieleckie (4 maja 1970)
- Ofiary obozów koncentracyjnych: Oświęcim (5 kwietnia 1967) i Majdanek (20 września 1960).
- Poznań (18 grudnia 1978)
Krzyż Grunwaldu II klasy otrzymały[19]:
- Chotcza-Józefów – wieś w powiecie lipskim, województwo mazowieckie (1945)
- Rudka koło Ostrowa – wieś w powiecie lubartowski, województwo lubelskie (1945)
- Rzeczyca – wieś w powiecie kraśnickim, województwo lubelskie (1945)
- Wólka Bodzechowska – wieś w powiecie opatowskim, województwo świętokrzyskie (1945)
- Ofiary obozu koncentracyjnego Stutthof (1968)
- Lenino – miasto na Białorusi, miejsce bitwy pod Lenino (1968)
- Powiat radomszczański, województwo łódzkie (1969)
- Ostrowiec Świętokrzyski – miasto, województwo świętokrzyskie (1970)
- Rzeczyca Długa – wieś w powiecie tarnobrzeskim, województwo podkarpackie (1972)
- Przewrotne – wieś w powiecie rzeszowskim, województwo podkarpackie (1972)
- Trzebownisko – wieś w powiecie rzeszowskim, województwo podkarpackie (1972)
- Bobrowa – wieś w powiecie dębickim, województwo podkarpackie (1972)
- Brzeźnica – wieś w powiecie dębickim, województwo podkarpackie (1972)
- Jabłonica – wieś w powiecie jasielskim, województwo podkarpackie (1972)
- Kępie – wieś w powiecie miechowskim, województwo małopolskie (1972)
- Babimost – miasto w powiecie zielonogórskim, województwo lubuskie (1973)
- Dąbrówka Wielkopolska – wieś w powiecie świebodzińskim, województwo lubuskie (1973)
- Dukla – miasto, województwo podkarpackie (1977)
- Hrubieszów – miasto, województwo lubelskie (9 maja 1977)
- Piszczac – województwo lubelskie (09.05.1979)
- Złota – wieś w powiecie pińczowskim, województwo świętokrzyskie (12 maja 1985)
- Jamna – wieś w powiecie tanowskim, województwo małopolskie (28 września 1985)
Ponadto Krzyż Grunwaldu II klasy w 1971 przyznano Dzieciom-Ofiarom hitlerowskiego ludobójstwa z obozu przy ul. Przemysłowej w Łodzi.
Krzyż Grunwaldu III klasy otrzymały[20]:
1946:
- Anielpol – wieś w powiecie krasnostawskim, województwo lubelskie (1946)[21]
- Antoniówka – wieś w powiecie krasnostawskim, województwo lubelskie (1946)
- Barłogi – wieś w powiecie puławskim, województwo lubelskie (1946)
- Bobrowe – wieś w powiecie krasnostawskim, województwo lubelskie (1946)
- Bójki – wieś w powiecie włodawskim, województwo lubelskim (1946)
- Bydgoszcz – miasto wojewódzkie, województwo kujawsko-pomorskie (1946)[22]
- Chłaniów – wieś w powiecie krasnostawskim, województwo lubelskie (1946)
- Grabówka – wieś w powiecie kraśnickim, województwo lubelskie (1946)
- Grudziądz – miasto, województwo kujawsko-pomorskie (1946)[23]
- Huta Turobińska – wieś w powiecie krasnostawskim, województwo lubelskie (1946)
- Jamy – wieś w powiecie lubartowskim, województwo lubelskie (1946)
- Karpiówka – wieś w powiecie kraśnickim, województwo lubelskie (1946)
- Lublin (1946)
- Ludmiłówka – wieś w powiecie kraśnickim, województwo lubelskie (1946)
- Nowy Sącz – miasto, województwo małopolskie (1946)[24]
- Olchowiec – wieś w powiecie krasnostawskim, województwo lubelskie (1946)
- Olesin – wieś w powiecie krasnostawskim, województwo lubelskie (1946)
- Olszanka – wieś w powiecie krasnostawskim, województwo lubelskie (1946)
- Ostrów Lubelski – miasto w powiecie lubartowskim, województwo lubelskie (1946)
- Pogonów – wieś w powiecie puławskim, województwo lubelskie (1946)
- Rachodoszcze – wieś w powiecie zamojskim, województwo lubelskie (1946)
- Gromada Rudnik – wieś w powiecie myślenickim, województwo małopolskie (1946)
- Siedliska – wieś w powiecie zamojskim, województwo lubelskie (1946)
- Świeciechów – wieś w powiecie kraśnickim, województwo lubelskie (1946)
- Wysoka – wieś w powiecie suskim, województwo małopolskie (1946)
- Zalesie – wieś w powiecie krasnostawskim, województwo lubelskie (1946)
- Zamość – miasto, województwo lubelskie (1946)
- Gromada Zawadka – wieś w powiecie myślenickim, województwo małopolskie (1946)
Dalsze lata:
- Gdynia – miasto, województwo pomorskie (1947)
- Brzeszcze – miasto w powiecie oświęcimskim, województwo małopolskie (1967)
- Jasło – miasto, województwo podkarpackie (1968)
- Kampinos – wieś w powiecie warszawskim zachodnim, województwo mazowieckie (1968)
- Kłecko – miasto w powiecie gnieźnieńskim, województwo wielkopolskie (1968)
- Zaboreczno – wieś w powiecie tomaszowskim, województwo lubelskie (1968)
- Skalbmierz – miasto w powiecie kazimierskim, województwo świętokrzyskie (1969)
- Szymankowo – wieś w powiecie malborskim, województwo pomorskie (1969)
- Łapanów – wieś w powiecie bocheńskim, województwo małopolskie (1970)
- Białobrzegi – wieś w powiecie łańcuckim, województwo podkarpackie (1972)
- Grudna Kępska – wieś w powiecie gorlickim, województwo małopolskie (1972)
- Hucisko – wieś w powiecie rzeszowskim, województwo podkarpackie (1972)
- Jarocin – wieś w powiecie niżański, województwo podkarpackie (1972)
- Majdan Sieniawski – wieś w powiecie przeworskim, województwo podkarpackie (1972)
- Skrzyszów – wieś w powiecie ropczyckim, województwo podkarpackie (1972)
- Wójtowa – wieś w powiecie gorlickim, województwo podkarpackie (1972)
- Lipsk – miasto w powiecie augustowskim, województwo podlaskie (1973)
- Ochotnica – wieś w powiecie nowotarskim, województwo małopolskie (1973)
- Rajsk – wieś w powiecie bialskim, województwo podlaskie (1973)
- Bircza – wieś w powiecie przemyskim, województwo podkarpackie (1976)
- Skłoby – wieś w powiecie szydłowieckim, województwo mazowieckie (1977)
- Gródek – wieś w powiecie białostockim (9 maja 1977)
- Michniów – wieś w powiecie skarżyskim, województwo świętokrzyskie (22 lipca 1977)
- Kaliłów – wieś w powiecie bialskim, województwo lubelskie (1978)
- Mogilno – miasto powiatowe, województwo kujawsko-pomorskie (12 maja 1985)
- powiat konecki – województwo świętokrzyskie (1970)
- Suchedniów -województwo świętokrzyskie (9 czerwca 1985)
- Truskaw – wieś w powiecie warszawskim zachodnim, województwo mazowieckie (1985)
- Września – miasto powiatowe, województwo wielkopolskie (25 września 1985)
Przypisy
- ↑ Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 22 grudnia 1944 r. o orderach, odznaczeniach oraz medalach. (Dz.U. z 1944 r. nr 17, poz. 91).
- ↑ Ustawa z dnia 17 lutego 1960 r. o orderach i odznaczeniach. (Dz.U. z 1960 r. nr 10, poz. 66).
- ↑ Art. 2 ustawy z dnia 16 października 1992 r. Przepisy wprowadzające ustawę o orderach i odznaczeniach, uchylające przepisy o tytułach honorowych oraz zmieniające niektóre ustawy (Dz.U. z 1992 r. nr 90, poz. 451).
- ↑ a b c d e f g K. Madej, Polskie...
- ↑ Aleksander Mazur, Order Krzyża Grunwaldu, s. 21–22.
- ↑ Nawiązanie do tradycji II Korpusu Krakowskiego gen. Józefa Hauke-Bosaka.
- ↑ Kazimierz Satora, Emblematy, godło i symbole GL i AL.
- ↑ Aleksander Mazur, Order Krzyża Grunwaldu, s. 88.
- ↑ Uprzednio I Klaska orderu była noszona na szyi.
- ↑ Juliusz Ćwieluch: Medalomania. Raport: Medale i ordery. Kto daje, komu i za co. polityka.pl, 20 listopada 2010. [dostęp 2012-05-04].
- ↑ a b Stefan Oberleitner, Polskie Ordery i odznaczenia tom II.
- ↑ Aleksander Mazur, Order Krzyża Grunwaldu.
- ↑ Zarówno Oberleitner, jak i Mazur w swoich publikacjach podają pseudonim Grzegorz. Taki też widniał w rozkazie Dowództwa Głównego GL z 25 grudnia 1943, który opublikowano w „Gwardziście”. Tymczasem w grudniu 1943, w chwili odznaczenia Krzyżem Grunwaldu, Stefan Jan Kilanowicz nosił pseudonim Korczyński jaki przybrał dla większej konspiracji latem 1943, o czym pisałem we wspomnieniach Edward Gronczewski ps. „Przepiórka”. Ten też pseudonim widnieje wydanym przez Dowództwo Główne AL upoważnieniu do objęcia stanowiska dowódcy Obwodu II AL. Po wojnie podobnie jak Mikołaj Demko (tj. Mieczysław Moczar) Kilanowicz przybrał nowe nazwisko od swoich partyzanckich pseudonimów – Grzegorz Korczyński.
- ↑ Aleksander Mazur w swojej publikacji pt. Order Krzyża Grunwaldu podał jako miejsce służby Korczyńskiego Obwód II AL. Tymczasem w momencie odznaczenia Krzyżem Grunwaldu pracował w Sztabie Głównym jako szef Oddziału I Operacyjnego. Funkcję tę sprawował od października 1943 do czerwca 1944.
- ↑ W publikacji Oberleitnera błędnie podano pseudonim Jamek.
- ↑ Stefan Oberleitner i Aleksander Mazur w swoich publikacjach przypisali Aleksandrowi Ligęzie ps. „Grysza”, „Armata” rangę gwardzisty (odpowiednik szeregowca w GL/AL). Tymczasem Edward Gronczewski w Walczyli o Polskę Ludową podaj, że Ligęza jesienią 1943, tj. jeszcze przed nadaniem Krzyża Grunwaldu awansował na podporucznika. Ponadto Aleksander Ligęza walczył w kampanii wrześniowej w randze kaprala a zgodnie z rozkazem Dowództwa Głównego GL osoby posiadające stopień wojskowy z okresu przedwojennego lub z innej organizacji, z której przeszli do GL zachowywali swoją poprzednią rangę więc jeśli nawet Gronczewski pomylił datę awansu Armaty 25 grudnia 1943 Armata musiał być przynajmniej w stopniu kaprala.
- ↑ Madej. Polskie symbole wojskowe 1980 ↓, s. 150–153.
- ↑ Madej. Polskie symbole wojskowe 1980 ↓, s. 154.
- ↑ Madej. Polskie symbole wojskowe 1980 ↓, s. 155–157.
- ↑ Madej. Polskie symbole wojskowe 1980 ↓, s. 158–163.
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 25, poz. 170.
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 20, poz. 45.
- ↑ M.P. z 1946 r. nr 42, poz. 82.
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 29, poz. 275.
Bibliografia
- Polskie symbole wojskowe 1943–1978. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1980. ISBN 83-11-06410-5.
- Wanda Bigoszewska: Polskie ordery i odznaczenia. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1989. ISBN 83-22-32287-9.
- Aleksander Mazur: Order Krzyża Grunwaldu 1943-1985. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1988. ISBN 83-11-07449-6.
| Rodzaj odznaczenia | |
|---|---|
| Elementy insygniów | |
| Formy zredukowane |
|
| Lista odznaczeń w | |
| Lista baretek w | |
| Prawo | |
| System odznaczeń w Polsce |
.svg)
- Zobacz też: Odznaka Nagrody Państwowej
- order chlebowy
Media użyte na tej stronie
Baretka: Order Krzyża Grunwaldu II klasy
Baretka: Order Krzyża Grunwaldu III klasy
Autor: Magnum045, Licencja: CC BY-SA 4.0
Order of Cross of Grunwald 1st Class
Autor: Magnum045, Licencja: CC BY-SA 4.0
Order of Cross of Grunwald 3rd Class
Autor: DLechnman, Licencja: CC BY-SA 4.0
Awers Orderu Krzyża Grunwaldu III klasy
Autor: Magnum045, Licencja: CC BY-SA 4.0
Order of Cross of Grunwald 2nd Class
Baretka: Order Krzyża Grunwaldu I klasy
Autor: DLechnman, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rewers Orderu Krzyża Grunwaldu III klasy