Order Krzyża Wolności (Estonia)

Order Krzyża Wolności
Vabadusrist
Awers
Awers krzyża III kategorii, I klasy
Awers
Awers krzyża II kategorii, II klasy
Awers
Awers krzyża III kategorii, III klasy
Ustanowiono

24 lutego 1919

Wydano

3224 ordery

Projektant

Nikolai Triik

Odmiany Orderu Krzyża Wolności z podziałem na kategorie i klasy
Kolumna Zwycięstwa w Wojnie o Niepodległość w Tallinnie z centralnym motywem w kształcie Orderu Krzyża Wolności
Estoński pułkownik Voldemar Karl Koht odznaczony Orderem Krzyża Wolności II kat. III kl.

Order Krzyża Wolności[1][2] (est. Vabadusrist) – najwyższe estońskie odznaczenie wojskowe ustanowione w 1919.

Historia

Order Krzyża Wolności został ustanowiony 24 lutego 1919[3] roku przez ówczesnego premiera Estonii Konstantina Pätsa w celu uhonorowania osób zasłużonych w wojnie o niepodległość Estonii i dzielił się na trzy kategorie:

  • I kategoria – nadawana za służbę wojskową
  • II kategoria – nadawana za bohaterstwo i odwagę w boju
  • III kategoria – nadawana osobom cywilnym

Każda z kategorii dzieliła się na trzy klasy. Projektantem odznaczenia był artysta estoński Nikolai Triik. Pierwsze nadania miały miejsce 2 sierpnia 1919 kiedy 7 krzyży nadano zasłużonym brytyjskim marynarzom[1]. W okresie międzywojennym Orderem Krzyża Wolności zostały odznaczone 3 224 osoby[4], m.in. wielu Polaków, Anglików, Duńczyków, Estończyków, Finów, Łotyszy, Niemców bałtyckich, Rosjan, Szwedów i innych. Odznaczonym Orderem Krzyża Wolności przysługiwało w okresie międzywojennym wiele przywilejów.

19 czerwca 1925[1][4] Parlament Estonii, Riigikogu, zatwierdził ustawę kończącą nadawanie Orderu Krzyża Wolności, ponieważ uznano, iż wszystkie osoby, które zasłużyły się podczas wojny Estonii o niepodległość zostały już uhonorowane. Zachowano jednak możliwość dalszego wręczania Orderu Krzyża Wolności, ale wyłącznie jako odznaczenia wojennego[4]. Możliwość taka została utrzymana do czasów obecnych. W okresie okupacji sowieckiej (1940-1991) odznaczenie nie było nadawane. Ostatnim żyjącym kawalerem orderu był Karl Jaanus zmarły 6 października 2000[4] roku w Estonii. W 1998 Poczta Estonii wydała znaczek pocztowy z wizerunkiem Krzyża Wolności[5], a na wiosnę 2005[4] Parlament Estoński postanowił, że zostanie wzniesiony pomnik ku czci poległych w wojnie Estonii o niepodległość. Pomnik ten powstał w 2009[4], a jego głównym elementem jest wyobrażenie Krzyża Wolności.

Opis odznaki

Odznaką Orderu Krzyża Wolności jest krzyż łaciński, na końcach ramion laskowany (krukiewny), z umieszczonym pośrodku medalionem wyobrażającym zbrojne w miecz ramię i literę „E”[3] (w wersji dla osób cywilnych tylko literę „E”). Kolor krzyża różni się w zależności od kategorii:

  • EST Cross of Liberty Military Leadership.png kategoria nadawana za służbę wojskową: kolor emalii biały, medalion czarny, kolor wstążki czarny z niebieskim i białym paskiem wzdłuż obu brzegów wstążki
  • EST Cross of Liberty Personal Courage.png kategoria nadawana za bohaterstwo na polu walki: kolor emalii czarny, medalion czerwony, kolor wstążki niebieski z czarnym i białym paskiem wzdłuż obu brzegów wstążki
  • EST Cross of Liberty Civilian Service.png kategoria nadawana cywilom: kolor emalii niebieski, medalion biały, kolor wstążki biały z niebieskim i czarnym paskiem wzdłuż obu brzegów wstążki.

Każda z kategorii dzieliła się na trzy klasy:

  • I klasa: obramowanie krzyża złote
  • II klasa: obramowanie krzyża srebrne
  • III klasa obramowanie krzyża czarne.

Rewers krzyża był identyczny z awersem, tyle że w medalionie znajdowała się data ustanowienia odznaczenia (24/II/1919).

Odznaczeni

Pomiędzy odznaczonymi Orderem Krzyża Wolności byli[4]:

Odznaczono także miasto Verdun[4] we Francji i groby nieznanego żołnierza we Francji, Wielkiej Brytanii i we Włoszech[4] w uznaniu bohaterstwa żołnierzy alianckich podczas Wielkiej Wojny.

Lista Polaków odznaczonych Orderem Krzyża Wolności

Przypisy

  1. a b c Vilius Kavaliauskas: Symbole wolności bałtyckiej 1918–1940. Warszawa: Muzeum Łazienki Królewskie, 2020, s. 11-16. ISBN 978-83-64178-88-7.
  2. Wiesław Bończa-Tomaszewski: Kodeks orderowy. Przepisy obowiązujące posiadaczy orderów, odznaczeń, medali i odznak. Warszawa-Kraków: Główna Księgarnia Wojskowa, Drukarnia Narodowa, 1939, s. 323.
  3. a b Robert Werlich: Orders and Decorations of All Nations: Ancient and Modern, Civil and Military, wyd. 2. Waszyngton 1974, str. 124
  4. a b c d e f g h i War of Independence and the Cross of Liberty. estemb.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-23)].
  5. Michel Europa-Katalog. Nordeuropa (Estland), Schwaneberger Verlag GMBH, Unterschleissheim 2009, ISBN 978-3-87858-884-9

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

The Order of the White Eagle.png
Autor: Jakubkaja, Licencja: CC BY 3.0
Order Orła Białego – szkic
Voldemar Karl Koht.jpg
Kolonel Voldemar Koht (Koch) VR II/3.
Vabaduse Sammas Püsti.jpg
Autor: Hendrik Hein, Licencja: CC BY 3.0
New statue in Estonia
EST Cross of Liberty Personal Courage.png
Autor: EricSerge, Licencja: CC BY-SA 3.0
Estonian Cross of Liberty for Personal Courage ribbon bars
EST Cross of Liberty Civilian Service.png
Autor: EricSerge, Licencja: CC BY-SA 3.0
Estonian Cross of Liberty for Civilian Service ribbon bar
Vrijheidskruis III 3 Estland Civiel.jpg
Cross of Liberty Estonia 1918