Order Podwiązki

Wielce szlachetny Order Podwiązki Most Noble Order of the Garter
Awers insygniów orderu
(c) VAwebteam, CC-BY-SA-3.0 Awers orderu
Gwiazda orderu z brylantami
Baretka
Ustanowiono	1348
Dewiza	(starofr.) HONI SOIT QUI MAL Y PENSE (Hańba temu, kto źle o tym myśli)
Kruszec	złoto, emalia
Powyżej	Krzyż Jerzego
Poniżej	Order Ostu

Wielce szlachetny Order Podwiązki (ang. The Most Noble Order of the Garter) – najwyższy order brytyjski i jeden z orderów domowych dynastii panującej; trzecie w hierarchii odznaczenie brytyjskie. Wyższe miejsce zajmują jedynie Krzyż Wiktorii oraz Krzyż Jerzego.

Historia

Order ustanowiony został w 1348 przez króla Anglii Edwarda III z dynastii Plantagenetów jako zakon rycerski dla 24 towarzyszy rycerskich (Knights Companions). Oprócz nich i samego króla do orderu mogą należeć książęta krwi (jako Royal Knights Companions) i cudzoziemcy z tytułem Extra Knights lub Stranger Knights. Warunkiem członkostwa jest wyznawanie religii chrześcijańskiej, szlachectwo nie jest wymagane.

Jedna z legend o powstaniu Orderu Podwiązki głosi, że w czasie balu dworskiego, na którym był obecny Edward III, jedna z dam (wymienia się hrabinę Salisbury) zgubiła ku uciesze zebranych podwiązkę. Król pochylił się, podniósł podwiązkę i zawiązał ją na własnej nodze z uwagą „Honi soit qui mal y pense (Hańba temu, kto źle o tym myśli – do dziś dnia dewiza orderu), zrobię z niej najbardziej zaszczytną podwiązkę jaka kiedykolwiek istniała” i ustanowił order Podwiązki.

Nadanie orderu oznacza osobiste szlachectwo z tytułem Sir, posiadacze mogą do swego nazwiska dodać litery K.G. (Knight of the Garter). Kobietom odznaczonym orderem przysługuje tytuł Lady of the Garter (L.G.). Flagi i tarcze herbowe rycerzy (które odznaczeni muszą sami opłacić) zawieszane są w kaplicy orderu, St. George’s Chapel w zamku Windsor. Świętem orderu jest 23 kwietnia, dzień świętego Jerzego. W tym dniu rycerze są zobowiązani przywdziać uroczysty strój oraz Wielki Łańcuch orderu.

Order jest nadawany poddanym brytyjskim (poza książętami krwi), gdy zwolni się jedno z 24 miejsc w kapitule, cudzoziemskim (tylko koronowanym głowom państwa, uznanym monarchom) przy drugiej lub trzeciej wizycie państwowej, i to nie zawsze. Nadanie orderu następuje z inicjatywy panującego, premier nie ma prawa ingerować w sprawy nadań.

Nadania

Od XIX wieku order jest również nadawany obcym monarchom wyznania niechrześcijańskiego. Otrzymali go: cesarze Japonii Mutsuhito w 1905, Yoshihito w 1912, Hirohito w 1929 (w 1941 odebrano mu order, ale przywrócono w 1981) i Akihito w 1998, szach Persji Mozaffar ad-Din Szah Kadżar w 1903 oraz sułtanowie tureccy Abdülmecid I w 1856 i Abdülaziz w 1867.

Spośród polskich monarchów Order Podwiązki otrzymali jedynie Kazimierz IV Jagiellończyk (1450) i Henryk III Walezy (1575), już jako król Francji.

Insygnia

Główne insygnia to łańcuch orderowy, noszona na nim odznaka zwana The George oraz Podwiązka i gwiazda. Łańcuch jest ze złota i waży 30 uncji. Składa się z 24 emaliowanych na czerwono róż Tudorów, otoczonych niebieską „podwiązką” z dewizą orderu, i 24 złotych węzłów. The George to wykonana ze złota i emalii podobizna św. Jerzego na koniu, zabijającego smoka.

Podwiązka (opaska) orderu jest wykonana z błękitnego aksamitu i ozdobiona złotymi literami z dewizą oraz złotymi różami. Damy noszą ją na lewym ramieniu, zaś rycerze pod kolanem lewej nogi. Gwiazda jest ośmiopromienna i brylantowana, w swym centrum posiada medalion z czerwonym krzyżem greckim, otoczony błękitną „podwiązką” z dewizą orderową.

Przy mniej uroczystych okazjach noszony jest tzw. Lesser George – owalny nieemaliowany złoty medalion z podobizną św. Jerzego zabijającego smoka, otoczony dewizą i zawieszony na ciemnobłękitnej wstędze (z lewego ramienia na prawy bok), oraz gwiazda orderowa.

Wszelkie insygnia podlegają zwrotowi do Kancelarii Orderu po śmierci posiadacza (łańcuch z The George i gwiazdę powinien osobiście złożyć na ręce suwerena najbliższy krewny zmarłego w linii męskiej), stąd nigdy (oprócz opaski) nie pojawiły się na rynku kolekcjonerskim.

Zobacz też

• Order Ostu
• Order Świętego Patryka
• King of Arms

Bibliografia

• Gustav Adolf Ackermann, Ordensbuch sämmtlicher blühender und erloschener europäischer Orden, Annaberg 1855
• Arnhard Graf Klenau, Europäische Orden ab 1700, München 1978

Linki zewnętrzne

• Lista aktualnych odznaczonych Orderem Podwiązki z 2013 (ang.)
• Lista wszystkich odznaczonych Orderem Podwiązki do 2014 (ang.)

Brytyjskie odznaczenia (według rangi) Krzyż Wiktorii Krzyż Jerzego Order Podwiązki Order Ostu Order św. Patryka (†) Order Łaźni Order Zasługi Order Gwiazdy Indii (†) Order św. Michała i św. Jerzego Order Imperium Indyjskiego (†) Order Korony Indii (†) Order Królewski Wiktoriański Order Imperium Brytyjskiego Order Towarzyszy Honoru Order Wiktorii i Alberta (†) Order Wybitnej Służby Order Służby Imperium (†) Odznaka Baroneta Odznaka Rycerza Kawalera Order Zasługi Indyjskiej (†) Order Birmy (†) Krzyż Dzielności Znamienitej Krzyż Wybitnej Służby Krzyż Wojskowy Krzyż Wybitnej Służby Lotniczej Krzyż Sił Powietrznych Order Indii Brytyjskich (†) Medal Cesarza Indii (†) Order św. Jana Medal Alberta (†) Medal Wybitnego Zachowania Medal Dzielności Znamienitej Medal Jerzego Medal Edwarda (†) Medal Wybitnej Służby Medal Wojskowy Medal Wybitnej Służby Lotniczej Medal Sił Powietrznych Medal Imperium za Dzielność (†) Medal Królowej za Dzielność Medal Królewski Wiktoriański Medal Imperium Brytyjskiego Medal Kanady (†) gwiazdy i medale kampanii medale polarne Medal Służby Imperium medale koronacyjne i jubileuszowe Medal za Chwalebną Służbę Medal Służby Kampanii Skumulowanych Medal Wojskowy za Długoletnią Służbę i Dobre Zachowanie Medal Marynarki za Długoletnią Służbę i Dobre Zachowanie Medal Lotniczy za Długoletnią Służbę i Dobre Zachowanie Odznaka Kanadyjskich Sił Zbrojnych Medal Służby Wojennej w Afryce Południowej Medal za Odwagę w Sprawie Wolności Medal za Służbę w Sprawie Wolności Łańcuch Królewski Wiktoriański Order Rodziny Królewskiej Order Królewski Gwelfów (†)

Falerystyka Rodzaj odznaczenia Order krzyż medal gwiazda odznaka dystynktorium Elementy insygniów Godło łańcuch orderowy gwiazda orderowa rozetka galonik okucie wstęga orderowa Formy zredukowane Cywilna: miniaturka orderowa mundurowa: baretka Lista odznaczeń w Afryce Ameryce Południowej Ameryce Północnej i Środkowej Australii i Oceanii Azji Europie Lista baretek w Afryce Ameryce Południowej Ameryce Północnej i Środkowej Australii i Oceanii Azji Europie organizacjach międzynarodowych Prawo kapituła orderu odznaczenie państwowe order domowy order kobiecy System odznaczeń w Polsce Komisja Heraldyczna polski system orderowo-odznaczeniowy (lista) polskie odznaczenia resortowe polskie odznaczenia samorządowe