Order Słonia

Order Słonia
Elefantordenen

(c) Robert Prummel z niderlandzkiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0 Awers insygniów orderu
Awers słonia na małym łańcuchu
Gwiazda
Baretka
Ustanowiono	1580 – jako zakon rycerski 1693 – jako odznaczenie
Dewiza	MAGNANIMI PRETIUM (nagroda za męstwo)
Kruszec	złoto (order) srebro (gwiazda)
Wydano	ok. 890
Powyżej	brak
Równorzędne	brak
Poniżej	Order Dannebroga

Zamek Frederiksborg w Hillerød, gdzie mieści się kaplica orderu.

Order Słonia (duń. Elefantordenen) – najznamienitsze i najstarsze jednoklasowe odznaczenie Królestwa Danii. Łącznie odznaczono nim około 890 osób^[1].

Historia

Początki Orderu Słonia sięgają około roku 1460, czasu powstania katolickiego Bractwa Najświętszej Marii Panny, które składało się z 50 członków obojga płci i dysponowało własną kaplicą w katedrze w Roskilde. Jego oznaką był medalion z wizerunkiem NMP, noszony na szyi na łańcuchu z figurek białych słoni – symbolu walczącego chrześcijaństwa. W roku 1508 książę Chrystian (późniejszy król Chrystian II) nadał spowiednikowi Bractwa Walkendorffowi insygnium z figurką białego słonia z wieżyczką na grzbiecie. Naszyjnik w postaci słoni i ostróg widnieje na figurze króla Jana II na jego sarkofagu z roku 1513 w katedrze w Odense.

Po Reformacji Bractwo NMP zostało rozwiązane, ale już w roku 1580 król Fryderyk II zaczął nadawać Order Słonia jako symbol zakonu rycerskiego. Jako insygnium noszono wówczas figurkę białego słonia z wieżyczką na grzbiecie zawieszoną na złotym łańcuchu. Za czasów króla Chrystiana IV w roku 1634 konfraternię Słonia połączono z bractwem (krótkotrwałego) Orderu Zbrojnego Ramienia i noszono insygnia obu orderów na podwójnym złotym łańcuchu. Za króla Fryderyka III wprowadzono używaną do dziś jasnoniebieską wstęgę i wprowadzono gwiazdę wówczas jeszcze haftowaną. Odtąd od barwy wstęgi orderowej kawalerów Orderu Słonia zwano „Błękitnymi Rycerzami”, a kawalerów Danebroga „Białymi Rycerzami”.

Pierwszy statut nadał orderowi król Chrystian V w dniu 1 grudnia 1693 (równocześnie nowy statut otrzymał także order Danebroga). Liczbę jego kawalerów (rycerzy) ograniczono do 30 (nie licząc króla i jego synów) i order można było otrzymać dopiero po ukończeniu 30 lat (osoby krwi królewskiej: 20 lat). Ponadto warunkiem nadania Orderu Słonia było uprzednie posiadanie Wielkiego Krzyża Danebroga, co ma konsekwencje do dziś, gdyż przy nadaniu Słonia osobie, która nie posiada Danebroga, dekoruje się ją Danebrogiem o tydzień wcześniej, a w dniu nadania Słonia tamten order należy zwrócić, ponieważ obok Słonia nie wolno nosić żadnych innych odznaczeń (wyjątek stanowi rodzina królewska).

Statut Chrystiana V utrzymał się aż do roku 1958, kiedy do orderu dopuszczono również kobiety i zdecydowano, że poza rodziną królewską i jej krewnymi order będzie nadawany głównie zagranicznym głowom państwa. W przeciwieństwie do szwedzkiego Orderu Serafinów Orderu Słonia nie tracą duńscy książęta krwi przy utracie praw do tronu ze względu na małżeństwo zawarte bez zgody głowy rodu.

Święto Orderu Słonia jest obchodzone 1 stycznia. Dewizą orderu są słowa MAGNANIMI PRETIUM (nagroda za męstwo)^[2].

Insygnia

Insygnia jednoklasowego orderu to oznaka, noszona na łańcuchu lub na jasnoniebieskiej wstędze z lewego ramienia na prawy bok i gwiazda orderowa. Oznaką jest niesłychanie drogocenna, wysadzana kosztownymi kamieniami figurka słonia ze złota (125 g), pokryta białą emalią. Na grzbiecie słonia znajdują się kapa, wieżyczka i figurka Maura ze złotą dzidą. Na prawym boku słonia znajduje się wysadzany brylantami krzyż, na lewym monogram aktualnie panującego monarchy. Gwiazda orderowa jest srebrna, ośmiopromienna, nosi na sobie krzyż łaciński z pereł w czerwonym polu, otoczony srebrnym wieńcem laurowym. Order może być, na dowód szczególnej przychylności monarchy, nadany z brylantami, które umieszcza się na gwieździe.

Łańcuch orderu składa się z 40 członów na przemian białych słoni i wieżyczek. Na kapie słonia z łańcucha umieszczona jest litera „D” („Dania”).

Ze względu na swą rzadkość i drogocenność (insygnia duńskich orderów podlegają po śmierci odznaczonego zwrotowi do kancelarii królewskiej) Order Słonia nigdy jeszcze nie pojawił się na rynku kolekcjonerskim, niekiedy tylko dostępne są jego haftowane gwiazdy z XVIII wieku.

Odznaczeni

Tarcza herbowa prezydenta Stanisława Wojciechowskiego jako kawalera Orderu Słonia (1923) w kaplicy Orderu Słonia na zamku Frederiksborg w Hillerød (Dania)

Spośród Polaków otrzymali order z racji pełnienia urzędu Prezydenta RP i przy okazji wizyt państwowych tylko Stanisław Wojciechowski (1923) i Lech Wałęsa (1993).

Obecnie (czerwiec 2022) Order Słonia ma 71. kawalerów i dam, łącznie z duńską rodziną królewską i jej krewnymi (20 osób).

Lista żyjących odznaczonych

Lista pełna do czerwca 2022^[3][4][5]

Z nadania Fryderyka IX:

1. 1947 – Małgorzata, następczyni tronu Danii
2. 1947 – Benedykta, księżniczka Danii
3. 1947 – Anna Maria, królowa Grecji
4. 1947 – Elżbieta, następczyni tronu Wielkiej Brytanii
5. 1953 – Akihito, następca tronu Japonii
6. 1958 – Harald, następca tronu Norwegii
7. 1960 – Sirikit Kitiyakara, królowa Tajlandii
8. 1961 – Ingolf, duński hrabia
9. 1962 – Konstantyn II, król Grecji
10. 1962 – Elżbieta, księżniczka Danii
11. 1963 – Farah, cesarzowa Iranu
12. 1963 – Irena, księżniczka Grecji
13. 1963 – Michał, książę Grecji
14. 1965 – Karol Gustaw, następca tronu Szwecji
15. 1965 – Hitachi, książę Japonii
16. 1968 – Albert, następca tronu Belgii

    Z nadania Małgorzaty II:

17. 1972 – Fryderyk, następca tronu Danii
18. 1972 – Joachim, książę Danii
19. 1973 – Krystiana, księżniczka Szwecji
20. 1973 – Sonja, księżna norweska
21. 1974 – Karol, następca tronu Wielkiej Brytanii
22. 1975 – Beatrycze, królowa Holandii
23. 1976 – Jan, wielki książę Luksemburga
24. 1978 – Valéry Giscard d’Estaing, prezydent Francji
25. 1980 – Jan Karol I, król Hiszpanii
26. 1980 – Zofia, królowa Hiszpanii
27. 1981 – Vigdís Finnbogadóttir, prezydent Islandii
28. 1984 – António Ramalho Eanes, prezydent Portugalii
29. 1985 – Sylwia, królowa Szwecji
30. 1986 – Husni Mubarak, prezydent Egiptu
31. 1991 – Haakon, książę Norwegii
32. 1992 – Mário Soares, prezydent Portugalii
33. 1992 – Marta Ludwika, księżniczka Norwegii
34. 1993 – Lech Wałęsa, prezydent Polski
35. 1994 – Martti Ahtisaari, prezydent Finlandii
36. 1995 – Paola, królowa Belgii
37. 1995 – Wiktoria, następczyni tronu Szwecji
38. 1995 – Aleksandra, księżna Danii
39. 1996 – Ólafur Ragnar Grímsson, prezydent Islandii
40. 1997 – Paweł, książę grecki
41. 1997 – Guntis Ulmanis, prezydent Łotwy
42. 1998 – Wilhelm Aleksander, następca tronu Holandii
43. 1998 – Noor, królowa Jordanii
44. 1998 – Michiko Shōda, cesarzowa Japonii
45. 1999 – Fernando Henrique Cardoso, prezydent Brazylii
46. 2000 – Emil Constantinescu, prezydent Rumunii
47. 2000 – Petyr Stojanow, prezydent Bułgarii
48. 2001 – Maha Vajiralongkorn, następca tronu Tajlandii
49. 2001 – Tarja Halonen, prezydent Finlandii
50. 2001 – Milan Kučan, prezydent Słowenii
51. 2002 – Filip I Koburg, książę Belgii
52. 2003 – Henryk, wielki książę Luksemburga
53. 2003 – Maria Teresa, Wielka księżna Luksemburga
54. 2004 – Ion Iliescu, prezydent Rumunii
55. 2004 – Maria Elżbieta, księżna Danii
56. 2004 – Naruhito, następca tronu Japonii
57. 2006 – Georgi Pyrwanow, prezydent Bułgarii
58. 2007 – Karolos Papulias, prezydent Grecji
59. 2008 – Luiz Inácio Lula da Silva, prezydent Brazylii
60. 2008 – Felipe Calderón, prezydent Meksyku
61. 2008 – Maria, księżna Danii
62. 2011 – Lee Myung-bak, prezydent Korei Południowej
63. 2012 – Ivan Gašparovič, prezydent Słowacji
64. 2013 – Sauli Niinistö, prezydent Finlandii
65. 2014 – Mette-Marit, księżna Norwegii
66. 2014 – Ivo Josipović, prezydent Chorwacji
67. 2015 – Maksyma, królowa Holandii
68. 2016 – Enrique Peña Nieto, prezydent Meksyku
69. 2017 – Guðni Th. Jóhannesson, prezydent Islandii
70. 2017 – Matylda, królowa Belgów
71. 2018 – Emmanuel Macron, prezydent Francji

Pozostali odznaczeni

Lista pełna od 1906^{[5][6][7][8][9]}

Z nadania Fryderyka VIII:

• 1906 – Karol Edward, książę Saksonii-Koburg-Gotha
• 1906 – Axel, książę Danii
• 1906 – Conrad Victor Ankarcrona, dostojnik szwedzki
• 1906 – Luiza, królowa Danii
• 1906 – Eitel Fryderyk, książę pruski
• 1906 – Bernhard von Bülow, kanclerz Niemiec
• 1907 – Ludwik Ferdynand Wittelsbach, książę bawarski
• 1907 – Armand Fallières, prezydent Francji
• 1907 – Adalbert Ferdynand, książę pruski
• 1907 – Wilhelm, książę szwedzki
• 1908 – Ferdynand I, król Rumunii
• 1908 – Franciszek Ferdynand, następca tronu Austro-Węgier
• 1908 – Christian Danneskiold-Samsøe, dostojnik duński
• 1908 – Eryk, książę Danii
• 1909 – Manuel II, król Portugalii
• 1909 – Fryderyk August II, wielki książę Oldenburga
• 1909 – Władimir Frederiks, dostojnik rosyjski
• 1909 – Mikołaj Mikołajewicz, wielki książę rosyjski
• 1909 – Krzysztof, książę grecki
• 1909 – Jerzy, książę grecki
• 1910 – Albert I, król Belgii
• 1910 – Ferdynand I, król Bułgarii
• 1911 – Arvid Taube, minister szwedzki
• 1911 – Johannes Zeuthen Schroll, generał duński
• 1911 – Chakrabongse Bhuvanath, książę Syjamu (Tajlandii)
• 1911 – Viggo, książę Danii
• 1912 – Vilhelm Thomsen, naukowiec duński

Z nadania Chrystiana X:

• 1912 – Fryderyk, następca tronu Danii
• 1912 – Kanut, książę Danii
• 1912 – August Wilhelm, następca tronu Niemiec
• 1912 – Aleksandra, królowa Danii
• 1912 – Eryk, książę Szwecji
• 1912 – Henryk, książę małżonek Holandii
• 1913 – Oskar, książę pruski
• 1913 – Theobald von Bethmann Hollweg, kanclerz Niemiec
• 1914 – Edward, następca tronu Wielkiej Brytanii
• 1914 – Artur, książę brytyjski
• 1914 – Raymond Poincaré, prezydent Francji
• 1914 – Hans Niels Andersen, duński przedsiębiorca
• 1919 – Carl Gustaf Mannerheim, regent Finlandii
• 1919 – Leopold, następca tronu Belgii
• 1920 – Albert, następca tronu Wielkiej Brytanii
• 1920 – Alexandre Millerand, prezydent Francji
• 1921 – René, książę parmeński
• 1921 – Olaf V, król Norwegii
• 1921 – Epitácio Pessoa, prezydent Brazylii
• 1922 – Humbert, następca tronu Włoch
• 1922 – Wilhelmina, królowa Holandii
• 1922 – Jerzy, książę brytyjski
• 1923 – Hirohito, następca tronu Japonii
• 1923 – Tage Reedtz-Thott, duński polityk
• 1923 – Stanisław Wojciechowski, prezydent Polski
• 1924 – Henryk, książę brytyjski
• 1924 – Adolf Fryderyk, książę meklemburski
• 1925 – Tomáš Masaryk, prezydent Czechosłowacji
• 1926 – Prajadhipok, król Tajlandii
• 1926 – Lauri Kristian Relander, prezydent Finlandii
• 1926 – Karol, książę belgijski
• 1927 – Gaston Doumergue, prezydent Francji
• 1927 – Paweł, następca tronu Grecji
• 1928 – Cyryl Romanow, książę rosyjski
• 1929 – Alfons Burbon, książę hiszpański
• 1929 – Jakub Burbon, książę hiszpański
• 1929 – Ludwik II Grimaldi, król Monako
• 1929 – Fryderyk Franciszek, książę meklemburski
• 1930 – Aleksander I Karadziordziewić, król Jugosławii
• 1930 – Berthold, margrabia badeński
• 1930 – Paribatra Sukhumbhand, książę Tajlandii
• 1930 – Purachatra Jayakara, książę Tajlandii
• 1930 – Damrong Rajanubhab, książę Tajlandii
• 1930 – Nobuhito Takamatsu, książę Japonii
• 1930 – Jan Orleański, książę francuski
• 1932 – Paul Doumer, prezydent Francji
• 1932 – Christian, książę schaumburg-lippeński
• 1932 – Fu’ad I, król Egiptu
• 1933 – Albert Lebrun, prezydent Francji
• 1933 – Gustaw Adolf, książę szwedzki
• 1933 – Karol Gustaw Olaf, książę szwedzki
• 1934 – Paweł Karadziordziewić, regent Jugosławii
• 1934 – Piotr, książę grecki
• 1935 – Karol Jan, książę szwedzki
• 1935 – Bertil, książę szwedzki
• 1937 – Reza Szah Pahlawi, szach Iranu
• 1937 – Fryderyk, książę szlezwik-holsztyński
• 1937 – Gorm Glücksburg, książę duński
• 1938 – Jerzy Glücksburg, książę duński
• 1939 – Ernest August, książę hanowerski
• 1940 – Miklós Horthy, regent Węgier
• 1940 – Flemming Glücksburg, książę duński
• 1941 – Oluf Glücksburg, książę duński
• 1945 – Bernard Montgomery, brytyjski marszałek
• 1945 – Dwight Eisenhower, amerykański generał
• 1946 – Juliana, królowa Holandii
• 1946 – Bernhard, książę małżonek Holandii

Z nadania Fryderyka IX:

• 1947 – Ingrid, królowa Danii
• 1947 – Niels Bohr, duński fizyk
• 1950 – Winston Churchill, premier Wielkiej Brytanii
• 1950 – Juho Paasikivi, prezydent Finlandii
• 1950 – Vincent Auriol, prezydent Francji
• 1952 – Sigvard, książę Szwecji
• 1952 – Chumbhotbongs Paribatra, książę Tajlandii
• 1954 – Ásgeir Ásgeirsson, prezydent Islandii
• 1955 – Hajle Syllasje I, cesarz Etiopii
• 1955 – Szarlotta, wielka księżna Luksemburga
• 1955 – René Coty, prezydent Francji
• 1957 – Mikasa, książę Japonii
• 1957 – Urho Kekkonen, prezydent Finlandii
• 1958 – Bhumibol Adulyadej, król Tajlandii
• 1959 – Mohammad Reza Pahlawi, cesarz Iranu
• 1960 – Karolin Matylda, księżniczka Danii
• 1960 – Małgorzata, księżniczka Danii
• 1961 – Eleonora, duńska hrabina
• 1962 – Adolf Schärf, prezydent Austrii
• 1963 – Fryderyka, królowa Grecji
• 1963 – Habib Burgiba, prezydent Tunezji
• 1963 – Julius Nyerere, prezydent Tanzanii
• 1963 – Chrystian, duński hrabia
• 1964 – Antonio Segni, prezydent Włoch
• 1965 – Charles de Gaulle, prezydent Francji
• 1966 – Baldwin I, król Belgii
• 1966 – Giuseppe Saragat, prezydent Włoch
• 1967 – Henryk, książę małżonek Danii
• 1968 – Ryszard, książę niemiecki
• 1970 – Amha Selassie I, następca tronu Etiopii
• 1970 – Gustav Heinemann, prezydent Niemiec Zachodnich
• 1970 – Kristján Eldjárn, prezydent Islandii

Z nadania Małgorzaty II:

• 1973 – Anna, księżna Danii
• 1974 – Josip Broz Tito, prezydent Jugosławii
• 1975 – Claus, książę małżonek Holandii
• 1976 – Józefina Charlotta, wielka księżna Luksemburga
• 1978 – Giovanni Leone, prezydent Włoch
• 1979 – Rudolf Kirchschläger, prezydent Austrii
• 1980 – Nicolae Ceaușescu, prezydent Rumunii (pozbawiony orderu w 1989)
• 1981 – Nagako, cesarzowa Japonii
• 1982 – François Mitterrand, prezydent Francji
• 1983 – Mauno Koivisto, prezydent Finlandii
• 1976 – Fahd, król Arabii Saudyjskiej
• 1988 – Hasan II, król Maroka
• 1989 – Richard von Weizsäcker, prezydent Niemiec
• 1989 – Birendra, król Nepalu
• 1993 – Oscar Luigi Scalfaro, prezydent Włoch
• 1994 – Lennart Meri, prezydent Estonii
• 1996 – Nelson Mandela, prezydent RPA
• 1996 – Algirdas Brazauskas, prezydent Litwy
• 1998 – Husajn, król Jordanii
• 2000 – Arnold Mærsk McKinney Møller, duński przedsiębiorca
• 2002 – Johannes Rau, prezydent Niemiec
• 2007 – Roh Moo-hyun, prezydent Korei Południowej

Przypisy

Bibliografia

• Gustav Adolph Ackermann, Ordensbuch sämmtlicher in Europa blühender und erloschener Orden und Ehrenzeichen. Annaberg, 1855, s. 170 (niem.)
• Paul Hieronymussem, Orders, Medals and Decorations of Britain and Europe in Colour. Nowy Jork, 1967, s. 145-146 (ang.)
• Fra Korsridder til Ridderkors. Elefantordenens og Danebrogordenens historie. Red.: Mogens Bencard, Tage Kaarsted, Uniwersytet w Odense, 1993 (duń.)
• Rolf Christensen: Danske Ordensinsignier. Den Kongelige Danske Ridderordners Insignier i Ordenskapitlets Samling. Naestved, 1998 (duń.)
• The Royal Orders of Chivalry. kongehuset.dk. [dostęp 2017-10-29]. (ang.).
• Ordener og medaljer. kongehuset.dk. [dostęp 2017-10-29]. (duń.).
• Senest tildelte ordener. kongehuset.dk. [dostęp 2017-10-29]. (duń.).
• Jens Bircherod: Breviarium Eqvestre, seu Illustrissimo & Inclytissimo Eqvestri Ordine Elephantino, 1704 (łac.)