Order Westharda

Order Westharda
Viestura ordenis

(c) Viestura ordenis, CC BY 4.0 Awers insygniów I kl. z mieczami
Awers srebrnej odznaki honorowej
Rewers srebrnej odznaki honorowej
Baretka wojskowa (dla wszystkich klas)
Baretka cywilna (dla wszystkich klas)
Ustanowiono	12 maja 1938
Kruszec	srebro
Powyżej	Order Trzech Gwiazd
Poniżej	Krzyż Uznania

Order Westharda (łot. Viestura ordenis) — odznaczenie łotewskie ustanowione 12 maja 1938 z okazji dwudziestolecia powstania niepodległego Państwa Łotewskiego. Dewizą orderu jest łacińska sentencja: CONFORTAMINI ET PUGNATE („walcz i umacniaj się”)^[1].

Historia orderu

Prezydent Łotwy zatwierdził nowy order decyzją z 11 sierpnia 1938. Pierwsze rozdanie Orderu Westharda nastąpiło w dniu 17 listopada 1938^[2] w przeddzień XX rocznicy odzyskania niepodległości przez Łotwę. Ostatnie rozdanie miało miejsce w dniu 13 czerwca 1940, tuż przed okupacją kraju przez ZSRR, przez który order został zniesiony.

Decyzje dotyczące przyznawania orderu podejmowała Kapituła Orderu Westharda powołana w 1938 przez prezydenta Łotwy Kārlisa Ulmanisa. W krótkim okresie istnienia orderu przed aneksją Łotwy do ZSRR (1938-1940) odznaczenie otrzymali wyłącznie Łotysze:

• I klasa – 8 osób (6 z mieczami – generałowie łotewscy: Balodis, Berķis, Kurelis, Krustiṇš, Virsaitis i Rozenšteins, 2 osoby bez mieczy),
• II klasa – 28 osób (w tym 19 z mieczami, 9 bez mieczy),
• III klasa – 126 osób (w tym 89 z mieczami, 37 bez mieczy),
• IV klasa – 390 osób (w tym 224 z mieczami, 166 bez mieczy),
• V klasa – 701 osób (w tym 198 z mieczami, 503 bez mieczy)^[1].

Jego restytucja w niepodległej Łotwie nastąpiła dopiero w 2004^[3] (na podstawie Prawa o Odznaczeniach Państwowych z 25 marca 1994).

Order nadawany jest krajowcom w uznaniu zasług w dziedzinie szkolenia, rozwoju i ulepszania łotewskich sił zbrojnych oraz wzmacniania i utrzymywania w gotowości systemu bezpieczeństwa narodowego i ochrony granic państwowych, a także wzbudzania świadomości patriotycznej i przygotowywania obywateli do służby w obronie narodu i ojczyzny. Mogą go także otrzymać, za szczególne zasługi międzynarodowe, przywódcy państw obcych, członkowie delegacji zagranicznych i dyplomaci^[3].

Jest podzielony na pięć klas^[4]:

• I klasa – Komandor Krzyża Wielkiego (lielkrusta komandieri),
• II klasa – Wielki Oficer (lielvirsnieku),
• III klasa – Komandor (komandieri),
• IV klasa – Oficer (virsnieku),
• V klasa – Kawaler (kavalieri),

oraz dodatkowo:

• Odznaka Honorowa Orderu Westharda (Viestura ordeņa goda zīme):
  • Złota (zeltīta),
  • Srebrna (sudraba),
  • Brązowa (bronzas)^[5].

Pod odznakę orderu dla wojskowych są podkładane złote miecze, a dla osób cywilnych w ich miejscu znajduje się biały krzyż maltański^[5].

Order Westharta zajmuje drugie miejsce w kolejności starszeństwa łotewskich odznaczeń, po Orderze Trzech Gwiazd, a przed Krzyżem Uznania. Odznaka Honorowa Orderu Westharta znajduje się na piątym miejscu, za Odznaką Honorową Orderu Trzech Gwiazd, a przed Odznaką Honorową Krzyża Uznania^[6].

Wygląd

Autorami orderu byli łotewscy artyści Herberts Mangolds (1901-1978) i Gustavs Šķilters (1874-1954)^[7], a wykonawcami ryscy grawerzy V. Millers i S. Bercs^[8] ze srebra próby 875^[8]. Odznaką orderu jest prosty krzyż z białej emalii i ze złotym obrzeżem zakończony potrójnymi kulkami z bordowej emalii, większą i dwoma mniejszymi po obu jej stronach. Pośrodku krzyża znajduje się medalion z białej emalii ze złotym obrzeżem i bordowymi literami pośrodku medalionu: VR (Vesthardus Rex/król Westhard)^[9]. Pomiędzy ramionami krzyża znajduje się krzyż maltański z białej emalii i złotym obrzeżem przekrzywiony w stosunku do krzyża orderu o 45 stopni. W wersji orderu nadawanej w okresie wojny zamiast krzyża maltańskiego występują dwa złote miecze. Na rewersie orderu znajduje się pozłacany medalion z łacińską dewizą orderu wypisaną dookoła medalionu i datą 1219 w jego środku. Data odnosi się do powstania antykrzyżackiego wywołanego przez króla Semigalii Westharda. Nad odznaką orderu znajduje się wielki herb Łotwy w jego kolorach heraldycznych. Szerokość odznaki orderu I klasy wynosi 54 mm, II i III kl. 49 mm, IV i V kl. 40 mm^[9]. Odznaczeni orderem I i II klasy otrzymują również promienistą czteroramienną srebrną gwiazdę orderową z wizerunkiem Orderu Westharda w jego naturalnych kolorach. Wielkość gwiazdy I klasy wynosi 44 mm, II klasy – 41 mm. Wstążka orderu, koloru bordowego, ma szerokość 32 mm, a dla klasy I – 110 mm^[9]. Odznaki honorowe we wszystkich trzech stopniach (złota, srebrna i brązowa) nadawane są w dwóch wersjach: bez mieczy i z mieczami. Odznaki mają identyczny wygląd – okrągłe medale z wizerunkiem Orderu Westharda (w wersji bez mieczy i z mieczami). Na rewersie znajduje się łacińska dewiza orderu otoczona od dołu wieńcem z liści dębowych. Odznaki honorowe mają bordową trójkątną wstążkę, kształtem przypominającą wzór jaki stosowano przy odznaczeniach austro-węgierskich.

Zamiast pełnych odznak orderowych można używać miniatur w trzech rodzajach, takich samych dla wszystkich klas. Mundurowa baretka odznaczenia jest w kolorze wstęgi, w wymiarach 9 × 32 mm, dla klas cywilnych jest gładka, a dla klas wojskowych ma dodatkowe skrzyżowane miecze o długości 18 mm, a dla odznak honorowych mają dodatkowe, pięcioramienne gwiazdki (złote, srebrne lub brązowe). Miniaturka orderowa ma wstążkę o szerokości 13 mm, na której wieszany jest krzyż orderowy o wymiarach 15 × 15 mm, w przypadku odznak honorowych są to medale o średnicy 12 mm. Samodzielna rozetka, w kolorze wstęgi, ma średnicę 12 mm, z krzyżem orderowym umieszczonym w środku, noszona jest tylko zamiast pierwszych pięciu klas orderu^[5].

Wzory graficzne

Komandor Krzyża Wielkiego (męski)	Komandor Krzyża Wielkiego (damski)	Komandor Krzyża Wielkiego z Mieczami (męski)	Komandor Krzyża Wielkiego z Mieczami (damski)
Wielki Oficer (męski)	Wielki Oficer (damski)	Wielki Oficer z Mieczami (męski)	Wielki Oficer z Mieczami (damski)
Komandor (męski)	Komandor (damski)	Komandor z Mieczami (męski)	Komandor z Mieczami (damski)
Oficer	Kawaler

Odznaczeni

Przypisy

Bibliografia

• Kristīne Ducmane: Apbalvojumi Latvijas Republikā 1918-1940 -Decorations of the Republic of Latvia 1918-1940, Ryga 1993, ISBN 5-89960-040-3
• The State Decorations of Latvia, katalog odznaczeń łotewskich wydany z okazji wystawy w Kopenhadze w 2007 r.

Linki zewnętrzne

• Ordery łotewskie na stronie Kancelarii Prezydenta Łotwy. president.lv. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-04)].