Order Wielkiego Księcia Giedymina

Order Wielkiego Księcia Giedymina
Didžiojo Lietuvos kunigaikščio Gedimino ordinas

Awers Krzyża Wielkiego
Baretka Krzyża Wielkiego
Baretka Krzyża Wielkiego Komandorskiego
Baretka Krzyża Komandorskiego
Baretka Krzyża Oficerskiego
Baretka Krzyża Kawalerskiego
Ustanowiono	1928
Kruszec	Srebro[1]
Powyżej	Order Krzyża Pogoni
Poniżej	Order „Za Zasługi dla Litwy”

Order Wielkiego Księcia Giedymina (lit. Didžiojo Lietuvos kunigaikščio Gedimino ordinas) – trzecie spośród litewskich odznaczeń państwowych ustanowione w 1928 na cześć Wielkiego Księcia Giedymina. Przyznawany jest obywatelom litewskim i obcokrajowcom za wybitne zasługi cywilne dla Państwa Litewskiego.

Historia

Order Wielkiego Księcia Giedymina został ustanowiony w 1928 i był przyznawany do 1940. W 1930 zmieniono jego pierwotny statut. Autorem projektu orderu był kapitan Andrius Lopuchinas^[1]. W latach przedwojennych order był produkowany przez znaną szwajcarską firmę medalierską braci Huguenin^[1]. Po aneksji Litwy przez ZSRR w 1940 order został zniesiony. Przywrócono go w po odzyskaniu niepodległości przez Litwę w 1991.

Obecnie odznaczenie jest wykonywane w Mennicy Państwowej w Wilnie, a wstążka orderu jest produkowana przez znaną duńską firmę medalierską Mørch & Søn w Kopenhadze (do 1996 wykonywał ją Litewski Instytut Tekstylny w Wilnie)^[2].

Order dzieli się on na pięć klas:

• I klasa – Krzyż Wielki
• II klasa – Krzyż Wielki Komandorski
• III klasa – Krzyż Komandorski
• IV klasa – Krzyż Oficerski
• V klasa – Krzyż Kawalerski.

Świętem orderu jest dzień ogłoszenia niepodległości Litwy 16 lutego (1918)^[2].

W 1930 ustanowiono powiązany z Orderem Medal Orderu Wielkiego Księcia Giedymina; który również, po przerwie związanej z istnieniem ZSRR, znajduje się w systemie odznaczeń obecnej Republiki Litewskiej.

Wygląd

Odznaką orderu jest złoty krzyż, którego każde ramię składa się z trzech złotych pręcików. Pomiędzy ramionami krzyża znajduje się dodatkowy krzyż z wypustkami z białej emalii przekręcony w stosunku do krzyża złotego o 45 stopni. Pośrodku znajduje się kwadratowa tarcza przekręcona również o 45 stopni. Na tarczy widnieją tzw. słupy Giedymina, herb dynastii Giedyminowiczów na tle z czerwonej emalii. Rewers odznaki jest identyczny z awersem, jednakże zamiast słupów Giedymina widnieje data 1918.II.16 (dzień ogłoszenia niepodległości przez Litwę). Wstążka pomarańczowa z podwójnymi brązowymi paskami wzdłuż obu boków. Kawalerom orderu I i II klasy przysługuje również gwiazda orderowa w kształcie srebrnej dziewięcioramiennej gwiazdy z wizerunkiem odznaki Orderu Wielkiego Księcia Giedymina pośrodku.

I klasa Krzyż Wielki	II klasa Krzyż Wielki Komandorski	III klasa Krzyż Komandorski	IV klasa Krzyż Oficerski	V klasa Krzyż Kawalerski

Odznaczeni

W okresie międzywojennym Order Wielkiego Księcia Giedymina otrzymało:^[3]

• I klasa – 136 osób
• II klasa – 263 osoby
• III klasa – 984 osoby
• IV klasa – ok. 1500 osób
• V klasa – ok. 1500 osób.

W latach 90. XX w. Order Wielkiego Księcia Giedymina został przyznany 1030 obywatelom litewskim i obcokrajowcom:^[2]

• I klasa – 33 osoby
• II klasa – 117 osób
• III klasa – 226 osób
• IV klasa – 295 osób
• V klasa – 359 osób.

Przypisy

Bibliografia

• Algimantas Astikas: Lietuvos ordinai, medaliai ir ženkleliai 1918–1940, Wilno 1993, ISBN 5-417-00373-5
• Robert Werlich: Orders and Decorations of All Nations: Ancient and Modern, Civil and Military, Waszyngton 1965

Linki zewnętrzne

• Order Wielkiego Księcia Giedymina na stronie Kancelarii Prezydenta Litwy
• Mørch & Søn