Ordynacje Radziwiłłów herbu Trąby

Herb Radziwiłłów
Zamek w Nieświeżu, rezydencja ordynatów nieświeskich
Zamek Radziwiłłów w Ołyce

Ordynacje Radziwiłłów – ordynacje rodowe w Rzeczypospolitej Obojga Narodów z ośrodkami w Nieświeżu, Ołyce i Klecku[1], założone na podstawie układu grodzieńskiego z 16 sierpnia 1586 roku zawartego przez synów Mikołaja Radziwiłła Czarnego. Zatwierdzone przez Sejm w 1589 roku. Powstanie tych trzech majoratów dało początek trzem liniom radziwiłłowskim. Od Mikołaja Krzysztofa Sierotki, najstarszego syna Mikołaja Czarnego, wywodziła się linia nieświeska; od Albrychta linia klecka, a od Stanisława linia ołycka.

Ordynacje te były dziedziczone zwykle z ojca na syna, z dwoma ważnymi wyjątkami. W 1813 roku po śmierci ordynata Dominika Hieronima Radziwiłła, wystąpił problem sukcesji. Po pierwsze, miał on przedślubnego syna, z którego matką się ożenił już po jego narodzinach, oraz córkę Stefanię urodzoną po ślubie, która jednak jako kobieta, nie mogła dziedziczyć ordynacji. W Austrii przyznano spadek i ordynację na rzecz syna Dominika, ale w Rosji na skutek intryg jego kuzyna Michała Hieronima Radziwiłła, car uznał za kolejnego ordynata syna księcia Michała, Antoniego Henryka Radziwiłła. Owo rozwiązanie wymagało oddzielenia od majątków ordynackich, majątków zwykłych, do których miała prawo jako legalna dziedziczka księżniczka Stefania. Był to proces skomplikowany i zakończony dopiero w połowie XIX wieku. Majątek księżnej Stefanii Wittengstein był ogromny (ok. 1 mln ha po uwłaszczeniu chłopów) i nazywano go Schedą wittengsteinowską.

Kolejny problem pojawił się po śmierci księcia Antoniego Henryka Radziwiłła, gdyż jego synowie mieszkając razem z rodzinami w Berlinie w tym samym pałacu, przez całe życie odmawiali przeprowadzenia działu spadku, w tym ordynacji. Sprawę przeprowadzono dopiero po ich śmierci w 1873 roku, przyznając ordynację przygodzicką i ołycką potomkom Bogusława, zaś nieświeską i sukcesję w ordynacji kleckiej (w sumie około 150 000 ha) potomkom Wilhelma. Ci ostatni uzyskali później także erygowanie ordynacji dawidgródeckiej dla siebie od cara. W rękach ich bezpośrednich potomków ordynacje pozostały już do 1939 roku.

Ordynaci

Ordynacja Nieświeska

Ordynacja Klecka

Ordynacja Ołycka

Ordynacja Dawidgródecka

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ "Ordynacje te utworzono z dóbr: Ołyki, Nieświeża, Klecka, Słucka, Miru, Gródka Dawidowskiego z przyległościami. Utworzyły one trzy kompleksy dóbr ordynackich, czyli ordynacje: Nieświeską, Ołycką i Klecką.", Aleksander Mełeń, Ordynacje w dawnej Polsce, Lwów 1929, s. 9

Media użyte na tej stronie