Organizacja Toma

Organizacja Toma – działająca w latach 1943–1945 organizacja wywiadowcza, założona i kierowana przez Huberta Jurę, współpracownika Gestapo[1][2].

Organizacja powstała w 1943 z inicjatywy Jury, który po usunięciu z Armii Krajowej nie został przyjęty od razu do Narodowych Sił Zbrojnych[1], lecz dopiero po pewnym czasie[1][2]. Pod koniec lata 1943 Hubert Jura nawiązał kontakt z SS-Hauptsturmführerem Paulem Fuchsem. Prawdopodobnie zaoferował mu współpracę polegającą na wspólnym zwalczaniu komunistów, w zamian za dostawy broni od Gestapo dla „Organizacji Toma” i opiekę podczas jego podróży między Warszawą i Radomiem[2].

Jesienią 1943 znów nawiązał kontakt z dowództwem NSZ. W wyniku rozłamu wewnątrz Narodowych Sił Zbrojnych, w kwietniu 1944, część jego dotychczasowych podkomendnych odmówiła dalszego wykonywania jego rozkazów i połączywszy się z Armią Krajową (NSZ-AK), doniosła nowym dowódcom o kolaboracji „Toma” z Niemcami. Komenda organizacji, dowodzona przez Władysława Pacholczyka, wydała na niego wyrok śmierci za współpracę z okupantem[1].

Oficjalne kontakty z NSZ-ONR organizacja nawiązała w czerwcu 1944[2]. Latem 1944 „Tom” został postrzelony, po czym leczono go w niemieckim szpitalu wojskowym w Radomiu. Jesienią 1944, po upadku powstania warszawskiego, pojawił się wraz ze swoją grupą w Częstochowie, wykonując wyroki śmierci na dawnych dowódcach NSZ, którzy dołączyli do AK[1]. Dzięki kontaktom z oficerem SS i Gestapo Paulem Fuchsem[3], otrzymał od Niemców willę przy ulicy Jasnogórskiej w Częstochowie, będącą odtąd siedzibą „Organizacji Toma”. Znajdowało się w niej prowizoryczne więzienie przeznaczone dla członków konspiracyjnych organizacji lewicowych i NOW-AK[2].

Na przełomie 1944/1945 ludzie „Toma” zostali włączeni w szeregi Brygady Świętokrzyskiej i opuścili Polskę wraz z nią. Jura i Fuchs udali się do Berlina. Ponownie nawiązali kontakt z Brygadą w styczniu 1945, kiedy Brygada Świętokrzyska przekraczała granicę polsko-czechosłowacką. „Tom” został włączony w szeregi Brygady 20 lutego 1945[1][2].

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c d e f David & Todd Morgan. The Anabasis of the Holy Cross Brigade Reflected in the Documents of the United States Government, 1945-1950. „Glaukopis”. 5–6, s. 250–251, 271–272, 2006. Warszawa. ISSN 1730-3419 (ang.). 
  2. a b c d e f Andrzej J. Zakrzewski: Słownik biograficzny ziemi częstochowskiej. Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Częstochowie, 1998, s. 51–52. ISBN 83-70-98495-9.
  3. David Morgan, Todd Morgan. Odyseja Brygady Świętokrzyskiej w świetle dokumentów. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 7 (1–2), s. 121–124, 2006.