Organy bezpieczeństwa państwa (1944–1990)
Organy bezpieczeństwa państwa (OBP) – pojęcie wprowadzone w Ustawie lustracyjnej z 11 kwietnia 1997 r.[1], a następnie powtórzone w Ustawie o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu z 18 grudnia 1998 r.[2], obejmujące funkcjonujące w latach 1944–1990 instytucje (bądź ich piony) powołane do zapewnienia bezpieczeństwa ówczesnego państwa polskiego o charakterze totalitarnym.
Od 2007 r. proces ujawniania informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 odbywa się na podstawie Ustawy z 18 października 2006 r.[3] zastępującej Ustawę z 1997 r. Obecnie w znowelizowanych przepisach[3] wymienione są następujące struktury:
- organy bezpieczeństwa publicznego (1944–1956)
- inne jednostki organizacyjne podległe kierownictwu powyższych organów, a w szczególności jednostki Milicji Obywatelskiej w okresie do 14 grudnia 1954 r.[a];
- jednostki Służby Bezpieczeństwa, zarówno na szczeblu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych[b] jak i podległych im jednostek terenowych w wojewódzkich, powiatowych i równorzędnych komendach Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich, rejonowych i równorzędnych urzędach spraw wewnętrznych;
- Akademia Spraw Wewnętrznych;
- organy wojskowe
- Zwiad Wojsk Ochrony Pogranicza;
- Zarząd Główny Służby Wewnętrznej[c] jednostek wojskowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych[d] oraz podległe mu komórki;
- Informacja Wojskowa;
- Wojskowa Służba Wewnętrzna;
- Zarząd II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego;
- inne służby Sił Zbrojnych prowadzące działania operacyjno-rozpoznawcze lub dochodzeniowo-śledcze, w tym w rodzajach broni lub w okręgach wojskowych.
Ponadto w ustawie o IPN termin ten obejmuje również poniższe organy, natomiast z ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów zostały one wykreślone na mocy wyroku Trybunału Konstytucyjnego:
- Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk wraz z wojewódzkimi i miejskimi urzędami kontroli prasy, publikacji i widowisk oraz Główny Urząd Kontroli Publikacji i Widowisk wraz z okręgowymi urzędami;
- Urząd do Spraw Wyznań oraz terenowe organy administracji państwowej o właściwości szczególnej do spraw wyznań stopnia wojewódzkiego.
Termin stosowany wobec współczesnych służb to organy ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego,
Uwagi
- ↑ Data pozostawania Komendy Głównej Milicji Obywatelskiej w strukturach MBP
- ↑ Do struktur SB zaliczone zostały te jednostki MSW, które z mocy prawa podlegały rozwiązaniu w chwili zorganizowania Urzędu Ochrony Państwa, oraz te jednostki, które były ich poprzedniczkami.
- ↑ Właściwa nazwa to Zarząd Wojskowej Służby Wewnętrznej.
- ↑ Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Nadwiślańskie Jednostki Wojskowe i Wojska Ochrony Pogranicza.