Orliczkowate

Orliczkowate
Ilustracja
Pteris multifida
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

telomowe

Gromada

naczyniowe

Klasa

paprocie

Podklasa

paprotkowe

Rząd

paprotkowce

Rodzina

orliczkowate

Nazwa systematyczna
Pteridaceae E.D.M.Kirchn.
Schul-Bot.: 109. 1831[2]

Orliczkowate (Pteridaceae) – rodzina paproci z rzędu paprotkowców (Polypodiales). Obejmuje 5 podrodzin z 53 rodzajami i ponad 1,2 tysiącem gatunków[2]. Są to paprocie naziemne i epifityczne, spotykane na całym świecie, ale najbardziej zróżnicowane w tropikach i na obszarach suchych[3]. Liczne gatunki z rodzajów orliczka Pteris i adiantum Adiantum uprawiane są jako rośliny ozdobne w szklarniach lub doniczkach, a z rodzaju różdżyca Ceratopteris jako rośliny akwariowe[4].

Morfologia

Adiantum capillus-veneris
Cheilanthes lanosa
Hemionitis cordata

Kłącze krótkie lub długie, pełzające, podnoszące się do wyprostowanego, pokryte łuskami rzadziej samymi włoskami. Liście niezróżnicowane (monomorficzne), czasem ze zmodyfikowaną częścią blaszki (hemidimorficzne) lub rzadziej dwojakiego rodzaju (dimorficzne). Blaszka liściowa pojedyncza, pierzasto lub dłoniasto złożona. Użyłkowanie liścia zróżnicowane – żyłki są otwarte, rozwidlają się, w różny sposób są połączone, czasem tworzą siatkę żyłek. Kupki zarodni bez właściwych zawijek, często osłonięte przez podwinięty brzeg listków lub zarodnie ułożone są wzdłuż żyłek[3].

Systematyka

Notholaena marantae
Vittaria lineata

W systemie Smitha i in. (2006) rodzina w rzędzie paprotkowców (Polypodiales)[3]. Tę samą pozycję ma w systemie PPG I (2016), przy czym odrębność tych paproci od pozostałych paprotkowców podkreślono zaliczając je do monotypowego podrzędu Pteridineae J.Prado & Schuettp., 2016[2].

Pozycja filogenetyczna rodziny w rzędzie paprotkowców[5][6][2]
paprotkowce


Saccolomataceae




Cystodiaceae




Lonchitidaceae



Lindsaeaceae







Pteridaceae – orliczkowate




Dennstaedtiaceae





Cystopteridaceae – paprotnicowate





Rhachidosoraceae




Diplaziopsidaceae




Desmophlebiaceae




Aspleniaceae – zanokcicowate



Hemidictyaceae








Thelypteridaceae – zachylnikowate




Woodsiaceae – rozrzutkowate





Onocleaceae – onokleowate



Blechnaceae – podrzeniowate




Athyriaceae – wietlicowate









Didymochlaenaceae




Hypodematiaceae




Dryopteridaceae – nerecznicowate





Nephrolepidaceae – nefrolepisowate



Lomariopsidaceae





Tectariaceae




Oleandraceae




Davalliaceae – dawaliowate



Polypodiaceae – paprotkowate













Podział rodziny[2]

podrodzina Parkerioideae Burnett, Outlines Bot.: 324. 1835

  • Acrostichum L., Sp. Pl. 2: 1067. 1753
  • Ceratopteris Brongn., Bull. Sci. Soc. Philom. Paris 1821: 186. 1822 – różdżyca

podrodzina Cryptogrammoideae S.Lindsay, Edinburgh. J. Bot. 66(2): 358. 2009

  • Coniogramme Fee, Mem. Foug., 5. Gen. Filic.: 167. 1852
  • Cryptogramma R.Br., Narr. Journey Polar Sea: 767. 1823 – zmienka
  • Llavea Lag., Gen. Sp. Pl.: 33. 1816

podrodzina Pteridoideae Link, Fil. Spec.: 48. 1841

  • Actiniopteris Link, Fil. Spec.: 79. 1841
  • Anogramma Link, Fil. Spec.: 137. 1841
  • Austrogramme E.Fourn., Ann. Sci. Nat. Bot., ser. 5, 18: 278. 1873
  • Cerosora Domin, Acta Bot. Bohem. 8: 3. 1929
  • Cosentinia Tod., Giorn. Sci. Nat. Econ. Palermo 1: 219. 1866
  • Jamesonia Hook. & Grev., Pl. Voy. Russes Monde 2: t.178. 1830
  • Onychium Kaulf., Berlin. Jahrb. Pharm. Verbundenen Wiss. 21: 45. 1820
  • Pityrogramma Link, Handbuch 3: 19–20. 1833
  • Pteris L., Sp. Pl. 2: 1073. 1753 – orliczka
  • Pterozonium Fee, Mem. Soc. Hist. Nat. Strasbourg 4(1): 202. 1850
  • Syngramma J.Sm., London J. Bot. 4: 168–169. 1845
  • Taenitis Willd. ex Schkuhr, Kl. Linn. Pfl.-Syst. 1: 20. 1804
  • Tryonia Schuettp., J.Prado & A.T.Cochran, Phyto-Keys 35: 35–37. 2014

Podrodzina Vittarioideae Link, Fil. Spec.: 116. 1841

  • Adiantum L., Sp. Pl. 2: 1094. 1753 – adiantum, niekropień, złotowłos
  • Ananthacorus Underw. & Maxon, Contr. U.S. Natl. Herb. 10: 487. 1908
  • Antrophyopsis (Benedict) Schuettp., Taxon 65(4): 717. 2016
  • Antrophyum Kaulf., Enum. Filic.: 197, 282. 1824
  • Haplopteris C.Presl, Tent. Pterid.: 141. 1836
  • Hecistopteris J.Sm., London J. Bot. 1: 193. 1842
  • Polytaenium Desv., Mem. Soc. Linn. Paris 6: 174, 218. 1827
  • Radiovittaria (Benedict) E.H.Crane, Syst. Bot. 22: 514–515. 1997 (1998)
  • Rheopteris Alston, Nova Guinea, n.s. 7: 2. 1956
  • Scoliosorus T.Moore, Index Fil. xxix. 1857
  • Vaginularia Fee, Mem. Foug., 3. Hist. Vittar.: 30–31. 1852
  • Vittaria Sm., Mem. Acad. Roy. Sci. (Turin) 5: 413, t.9, f.5. 1793

podrodzina Cheilanthoideae Horvat, Acta Bot. Inst. Bot. Univ. Zagreb. 2: 114. 1927

  • Adiantopsis Fee, Mem. Foug., 5. Gen. Filic.: 145. 1852
  • Aleuritopteris Fee, Mem. Foug., 5. Gen. Filic.: 153–154. 1852
  • Allosorus Bernh., Neues J. Bot. 1(2): 36. 1805
  • Argyrochosma (J.Sm.) Windham, Amer. Fern J. 77 (2): 38. 1987
  • Aspidotis (Nutt. ex Hook.) Copel., Ann. Cryptog. Phytopathol. 5 [Gen. Fil.]: 68. 1947
  • Astrolepis D.M.Benham & Windham, Amer. Fern J. 82(2): 55. 1992
  • Bommeria E.Fourn., Dict. Bot. 1: 448. 1876 (1877)
  • Calciphilopteris Yesilyurt & H.Schneid., Phytotaxa 7: 52. 2010
  • Cheilanthes Sw., Syn. Fil. 5, 126. 1806 – rozwartka
  • Cheiloplecton Fee, Mem. Foug., 7. Ic. Esp. Nouv.: 33, 135, t.20. 1857
  • Doryopteris J.Sm. emend. J.C.Yesilyurt, J. Bot. (Hooker) 3: 404. 1841
  • Gaga Pryer, F.W.Li & Windham, Syst. Bot. 37(4): 855. 2012
  • Hemionitis L., Sp. Pl. 2: 1077 1753 – nagółka[7]
  • Lytoneuron (Klotzsch) Yesilyurt, Phytotaxa 221(2): 116. 2015
  • Mildella Trevis., Reach Ist. Lombardo Sci., Rendiconti 9: 810. 1877
  • Myriopteris Fee emend. Grusz & Windham, Mem. Foug., 5. Gen. Filic.: 148
  • Notholaena R.Br., Prodr.: 145. 1810
  • Ormopteris J.Sm. ex J.Sm., Hist. Fil.: 281. 1875
  • Paragymnopteris K.H.Shing, Indian Fern J. 10: 227. 1993
  • Parahemionitis Panigrahi, Amer. Fern J. 83(3): 90, f.1. 1993
  • Pellaea Link, Fil. Spec.: 59. 1841 – ciemnotka[7]
  • Pentagramma Yatsk., Windham & E.Wollenw., Amer. Fern J. 80(1): 13. 1990
  • Trachypteris Andre ex Christ, Neue Denkschr. Allg. Schweiz. Ges. Gesamten Naturwiss. 36: 150. 1899

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  2. ↑ a b c d e f The Pteridophyte Phylogeny Group, A community-derived classification for extant lycophytes and ferns, „Journal of Systematics and Evolution”, 54 (6), 2016, s. 563–603, DOI: 10.1111/jse.12229.
  3. ↑ a b c Smith, A. R., K. M. Pryer, E. Schuettpelz, P. Korall, H. Schneider & P. G. Wolf. A classification for extant ferns. „Taxon”. 55 (3), s. 705–731, 2006 (ang.). 
  4. ↑ Elżbieta Zenkteler: Paprocie. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1994, s. 102-103, 118. ISBN 83-09-01604-2.
  5. ↑ Samuli Lehtonen. Towards Resolving the Complete Fern Tree of Life. „PLoS ONE”. 6, 10, s. e24851, 2011. DOI: 10.1371/journal.pone.0024851. 
  6. ↑ Carl J. Rothfels, Anders Larsson, Li-Yaung Kuo, Petra Korall, Wen- Liang Chiou, Kathleen M. Pryer. Overcoming Deep Roots, Fast Rates, and Short Internodes to Resolve the Ancient Rapid Radiation of Eupolypod II Ferns. „Systematic Biology”. 61, 1, s. 70, 2012. 
  7. ↑ a b Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 103, 110.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Vittaria lineata (19978847795).jpg
Autor: Dick Culbert from Gibsons, B.C., Canada, Licencja: CC BY 2.0
A neotropical epiphyte which goes by names such as Shoestring Fern. Vittariaceae or Pteridaceae family, depending on authority.
Hemionitis arifolia kz1.jpg
Autor: Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Hemionitis arifolia at Garfield Park Conservatory
Pteris multifida inomotosou.JPG
Autor: keisotyo, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Pteris multifida (Pteridaceae)
Notholaena marantae kz2.JPG
Autor: Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Notholaena marantae in La Talleta, Tenerife, Canary Islands
Adiantum capillus-veneris (11).JPG
Autor: Marija Gajić, Licencja: CC BY-SA 4.0
Adiantum capillus-veneris grows from 6 to 12 in (15 to 30 cm) in height; its fronds arising in clusters from creeping rhizomes 8 to 27.5 in (20 to 70 cm) tall, with very delicate, light green fronds much subdivided into pinnae 0.2 to 0.4 in (5 to 10 mm) long and broad; the frond rachis is black and wiry.
Botanička bašta Jevremovac, Beograd - Japanski vrt 08.jpg This media file is produced by Wikipedian in Residence in Botanical Garden Jevremovac in 2015. Wikimedia-Serbia.png