Orphée

Orphée (Q163)
Klasa

okręt podwodny

Typ

Diane

Historia
Stocznia

Chantiers et Ateliers Augustin Normand,
Hawr

Położenie stępki

22 sierpnia 1929

Wodowanie

10 listopada 1931

 Marine nationale
Wejście do służby

8 czerwca 1933

Los okrętu

sprzedany na złom 15 kwietnia 1946

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność
• na powierzchni
• w zanurzeniu


571 ton
809 t

Długość

64,4 m

Szerokość

6,2 m

Zanurzenie

4,3 m

Zanurzenie testowe

80 m

Rodzaj kadłuba

dwukadłubowy

Napęd
2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 1400 KM
2 silniki elektryczne o łącznej mocy 1000 KM
2 śruby
Prędkość
• na powierzchni
• w zanurzeniu


14 węzłów
9 w.

Zasięg

powierzchnia: 4000 Mm przy 10 w.
zanurzenie: 82 Mm przy 5 w.

Sensory
hydrofony
Uzbrojenie
1 działo kal. 75 mm, 1 wkm kal. 13,2 mm
9 torped
Wyrzutnie torpedowe

6 × 550 mm
2 × 400 mm

Załoga

41

Orphée (Q163) – francuski dwukadłubowy okręt podwodny z okresu międzywojennego i II wojny światowej, jedna z dziewięciu jednostek typu Diane. Okręt został zwodowany 10 listopada 1931 roku w stoczni Chantiers et Ateliers Augustin Normand w Hawrze, a w skład Marine nationale wszedł 8 czerwca 1933 roku. Pełnił służbę na Atlantyku, Morzu Północnym i Morzu Śródziemnym, biorąc udział w kampanii norweskiej, a od zawarcia zawieszenia broni między Francją a Niemcami znajdował się pod kontrolą rządu Vichy. „Orphée” wziął udział w próbie odparcia desantu Aliantów w Afryce Północnej, a miesiąc później, w grudniu 1942 roku, wszedł w skład marynarki Wolnych Francuzów. 15 kwietnia 1946 roku okręt został sprzedany na złom.

Projekt i budowa

„Orphée” zamówiony został w ramach programu rozbudowy floty francuskiej z 1928 roku[1][2]. Okręt, zaprojektowany przez Marie-Augustina Normanda i Fernanda Fenaux, należał do ulepszonej w stosunku do 600-tonowych typów Sirène, Ariane i Circé serii jednostek o wyporności 630 ton[3][4][a]. Usunięto większość wad poprzedników: okręty charakteryzowały się wysoką manewrowością i krótkim czasem zanurzenia; poprawiono też warunki bytowe załóg[3].

„Orphée” zbudowany został w stoczni Augustin Normand w Hawrze[4][6]. Stępkę okrętu położono 22 sierpnia 1929 roku[7][b], a zwodowany został 10 listopada 1931 roku[3][4].

Dane taktyczno-techniczne

„Orphée” był średniej wielkości dwukadłubowym okrętem podwodnym[3]. Długość między pionami wynosiła 64,4 metra, szerokość 6,2 metra i zanurzenie 4,3 metra[4][6][c]. Wyporność normalna w położeniu nawodnym wynosiła 571 ton, a w zanurzeniu 809 ton[3][4][d]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa czterosuwowe silniki wysokoprężne Normand–Vickers o łącznej mocy 1400 KM[2][4][e]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne o łącznej mocy 1000 KM[3][4]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 14 węzłów na powierzchni i 9 węzłów w zanurzeniu[4][8][f]. Zasięg wynosił 2300 Mm przy prędkości 13,5 węzła w położeniu nawodnym (lub 4000 Mm przy prędkości 10 węzłów) oraz 82 Mm przy prędkości 5 węzłów w zanurzeniu[6][9][g]. Zbiorniki paliwa mieściły 65 ton oleju napędowego[4][h]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 80 metrów[6].

Okręt wyposażony był w osiem wyrzutni torped: trzy stałe kalibru 550 mm na dziobie, jedną zewnętrzną kalibru 550 mm na rufie, podwójny zewnętrzny obracalny aparat torpedowy kalibru 550 mm oraz podwójny zewnętrzny obracalny aparat torpedowy kalibru 400 mm[3][6]. Łącznie okręt przenosił dziewięć torped, w tym siedem kalibru 550 mm i dwie kalibru 400 mm[6]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło umieszczone przed kioskiem działo pokładowe kalibru 75 mm L/35 M1928 oraz pojedynczy wielkokalibrowy karabin maszynowy Hotchkiss kalibru 13,2 mm L/76[3][i]. Jednostka wyposażona też była w hydrofony[6].

Załoga okrętu składała się z 3 oficerów oraz 38 podoficerów i marynarzy[1][3][j].

Służba

„Orphée” wszedł do służby w Marine nationale 8 czerwca 1933 roku[7]. Otrzymał numer burtowy Q163[6]. W momencie wybuchu II wojny światowej pełnił służbę na Atlantyku, będąc jednostką flagową 16. dywizjonu okrętów podwodnych w Cherbourgu (w skład którego wchodziły ponadto siostrzane „Amazone” „Antiope” i „La Sibylle”)[10]. Dowódcą jednostki był w tym okresie kmdr ppor. (fr. capitaine de corvette) L.E.Y.M. Courson (okręt znajdował się w remoncie, który miał trwać do 31 stycznia 1940 roku)[10]. 10 listopada 1939 roku „Orphée” i „Antiope” wyszły w morze z Brestu, eskortowane przez pomocniczy patrolowiec „Hereux”[11].

14 kwietnia 1940 roku, po rozpoczęciu inwazji Niemiec na Danię i Norwegię, „Orphée” po wyjściu z Brestu dołączył do swoich siostrzanych jednostek, tworzących brytyjską 10. Flotyllę okrętów podwodnych w Harwich[12][13]. Okrętem dowodził wówczas kpt. mar. (fr. lieutenant de vaisseau) R.H.A. Meynier[12].

19 kwietnia „Orphée” wyszedł z Harwich na swój pierwszy patrol na Morze Północne[14]. 21 kwietnia o godzinie 23:59 załoga „Orphée” wystrzeliła na pozycji 56°58′N 6°03′E/56,966667 6,050000 dwie torpedy w kierunku niemieckiego okrętu podwodnego U-51, jednak żadna z nich nie była celna[7][14]. 24 kwietnia okręt powrócił z patrolu i wobec niemożności usunięcia usterek w miejscowej stoczni, razem z innym uszkodzonym francuskim okrętem podwodnym „Pasteur” zmuszony był udać się na remont do Francji[15]. 3 maja o 17:00 „Orphée” oraz „Pasteur” wyszły z Dover i w eskorcie awiza „Amiral Mouchez” wyruszyły do Cherbourga[16].

W czerwcu 1940 roku „Orphée” był nadal jednostką flagową 16. dywizjonu okrętów podwodnych, a jego dowódcą był kpt. mar. Meynier[17]. 18 czerwca, wobec zbliżania się wojsk niemieckich do portu w Breście, „Orphée” ewakuował się do Casablanki (razem z okrętami podwodnymi „Casabianca”, „Sfax”, „Persée”, „Poncelet”, „Ajax”, „Circé”, „Thétis”, „Calypso”, „Amphitrite”, „Amazone”, „Antiope”, „La Sibylle” i „Méduse”)[18]. W listopadzie 1940 roku jednostka stacjonowała w Casablance (wraz z okrętami podwodnymi „Sidi Ferruch”, „Méduse”, „Antiope”, „Amphitrite”, „Amazone”, „La Sibylle” i „Sfax”)[19].

22 kwietnia 1941 roku z Casablanki w eskorcie awiza „La Boudeuse” wyszły „Antiope”, „Méduse” i „Orphée”, udając się w rejs do Oranu[20]. Jednostki przybyły do miejsca docelowego 24 kwietnia, po czym dwa ostatnie zostały pod dozorem w porcie. Dzięki temu 10 maja w morze mogły wyjść „Diane”, „Eurydice”, „Antiope” i „Thétis”, które w eskorcie torpedowca „La Bayonnaise” 14 maja dotarły do Tulonu[20][21].

W listopadzie 1942 roku, kiedy doszło do lądowania aliantów w Afryce Północnej, „Orphée” bazował w Casablance (wraz z okrętami podwodnymi „Sidi Ferruch”, „Le Conquérant”, „Le Tonnant”, „Antiope”, „Amazone”, „Méduse”, „Amphitrite”, „La Psyché”, „La Sibylle” i „Oréade”)[22][23]. Rankiem 8 listopada okręt otrzymał rozkaz zaatakowania jednostek inwazyjnych i w zanurzeniu opuścił port między 7:10 a 8:30[23][24]. Dowodzony przez kmdra por. (fr. capitaine de frégate) Galla „Orphée” zdołał uniknąć zatopienia i po zakończeniu walk powrócił do Casablanki[25][26]. W grudniu 1942 roku jednostka weszła w skład marynarki Wolnych Francuzów[6][27].

W 1944 roku okręt trafił do rezerwy[6]. „Orphée” został sprzedany w celu złomowania 15 kwietnia 1946 roku[4][7].

Uwagi

  1. ↑ Także składającej się z trzech typów: Argonaute, Diane i Orion[5].
  2. ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 83 i Gogin 2020 ↓ podają, że stępkę okrętu położono w listopadzie 1928 roku.
  3. ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 82 podaje, że szerokość okrętu wynosiła 5,18 metra, a zanurzenie 3,91 metra.
  4. ↑ Identycznie podaje McMurtrie 1941 ↓, s. 193. Parkes 1934 ↓, s. 203 podaje wyporność nawodną od 558 do 571 ton, a podwodną 809 ton; Lipiński 1999 ↓, s. 540 podaje wyporność 571/787 ton, zaś Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 82 i Gogin 2020 ↓ podają 651/807 ton.
  5. ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 82 podaje, że moc silników wysokoprężnych wynosiła 1300 KM.
  6. ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 82 podaje, że okręt na powierzchni rozwijał prędkość 13,7 węzła, zaś w zanurzeniu 9,2 węzła.
  7. ↑ Parkes 1934 ↓, s. 203 i McMurtrie 1941 ↓, s. 193 podają, że zasięg nawodny wynosił 3000 Mm przy prędkości 10 węzłów, zaś podwodny 78 Mm przy prędkości 5 węzłów.
  8. ↑ Gogin 2020 ↓ podaje, że okręt zabierał 39 ton paliwa, zaś Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 82 podaje, że zbiorniki miały pojemność 53 m³.
  9. ↑ Gogin 2020 ↓ podaje, że na okręcie zainstalowano karabin maszynowy kalibru 8 mm.
  10. ↑ McMurtrie 1941 ↓, s. 193 podaje, że załoga okrętu liczyła 48 osób.

Przypisy

  1. ↑ a b Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 83.
  2. ↑ a b Parkes 1934 ↓, s. 203.
  3. ↑ a b c d e f g h i Fontenoy 2007 ↓, s. 191.
  4. ↑ a b c d e f g h i j Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 275.
  5. ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 191-192.
  6. ↑ a b c d e f g h i j Gogin 2020 ↓.
  7. ↑ a b c d Helgason 2020 ↓.
  8. ↑ Lipiński 1999 ↓, s. 540.
  9. ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 82.
  10. ↑ a b Kindell 1939a ↓.
  11. ↑ Kindell 1939b ↓.
  12. ↑ a b Kindell 1940a ↓.
  13. ↑ Perepeczko 2014 ↓, s. 235.
  14. ↑ a b Kindell 1940b ↓.
  15. ↑ Kindell 1940c ↓.
  16. ↑ Kindell 1940d ↓.
  17. ↑ Kindell 1940e ↓.
  18. ↑ Kindell 1940f ↓.
  19. ↑ Kindell 1940g ↓.
  20. ↑ a b Kindell 1941a ↓.
  21. ↑ Kindell 1941b ↓.
  22. ↑ Franz 2017 ↓, s. 29.
  23. ↑ a b Perepeczko 2002 ↓, s. 271.
  24. ↑ Perepeczko 2014 ↓, s. 370.
  25. ↑ Franz 2017 ↓, s. 32.
  26. ↑ Perepeczko 2002 ↓, s. 276.
  27. ↑ Perepeczko 2014 ↓, s. 403.

Bibliografia

Okręty podwodne typu Diane

Francja

Media użyte na tej stronie

Ensign of France.svg
Marine Nationale and French merchant ensign. Used from 1794 to 1814/1815, and from 1848 to present.
Notice that its proportions differ from those of the French civil flag. (ensign : 30:33:37, civil : 1/3,1/3,1/3)