Oryginalność dzieła naukowego

Oryginalność dzieła naukowego – zapoczątkowanie pewnego nurtu w dziedzinie działalności naukowej i prac naukowych. Kryterium oryginalności, czyli nowości danego dzieła lub jego składników odgrywa w krytyce naukowej główną rolę.

Oryginalny problem naukowy jest tym bardziej wartościowy, im jest bardziej ogólny – im bardziej pojemny, im więcej obejmuje zagadnień szczegółowych. To samo odnosi się do oryginalności hipotez, metod i wyników badań. Prace oryginalne są dla nauki cenne, o ile umiejętnie nawiązują do dotychczasowej wiedzy, gdy są należycie powiązane logicznie i metodologicznie z tradycją naukową. Dzięki temu mają spory zasób możliwości inspirowania następnych prac naukowych.

Prace oryginalne mogą być także źle przystosowane do dobrze ustabilizowanego zasobu wiedzy naukowej, wadliwe pod względem logicznym i metodologicznym; wtedy ich oryginalność jest zazwyczaj bez wartości dla nauki.

Od plagiatu do dzieła rewolucyjnego

W pracach naukowych wyróżnia się wiele szczebli nieoryginalności. Na jednym końcu są prace prawie całkiem pozbawione oryginalności – kompilacje, prace naśladowcze i drobne przyczynki wykonawcze. Jednak nawet wcześniej umiejscowić należy dzieła całkowicie nieoryginalne – kopie i plagiaty. Do praca naukowych stosuje się raczej pojęcie plagiatu, czyli świadomego przywłaszczenia sobie części lub całości cudzych prac oryginalnych celem wzbudzenia przekonania o oryginalności dzieła własnego. Plagiat przypomina kopię.

Bliskie plagiatowi są kompilacje, to jest prace ułożone z pozbieranych fragmentów cudzych dzieł. Jeśli autor nie powołuje się na źródła – to kompilacja staje się plagiatem; ale i tak od oryginalności jej daleko. Charakter kompilacji mają często prace promocyjne – magisterskie, a nawet doktorskie. Jednak więcej niż kompilacją jest praca, w której autor niewątpliwie wykazał cenna erudycję, zastosował nową kompozycję części znanych w obrębie znanego problemu. Jeszcze w mniejszym stopniu jest kompilacją praca, która hojnie czerpie z prac cudzych, ale tylko materiał niezbędny do oświetlenia nowego, własnego problemu naukowe-go. Dalej znacznie cenniejsza jest praca często przywołująca nazwiska autorów i cytaty z nich, lecz oparta na własnych badaniach, na własnej problematyce i koncepcjach.

Mało oryginalne są także dzieła naśladowcze i kontynuacyjne. Dzieło naśladowcze to dzieło odtwarzające wzory; czasem jest to naśladownictwo nieświadome, wynikające ze wzorowania się przez ucznia na pracach mistrza. Dzieła kontynuacyjne to twórczość oryginalna, ale pozostająca w zależności od bardziej oryginalnych dzieł mistrzów. Jest to kontynuacja zagadnień obecnych w dziele macierzystym, wyprowadzanie konsekwencji z hipotez oryginalnych, uporządkowanie przesłanek, zastosowanie twierdzeń i odkryć do zagadnień praktycznych. Dzięki kontynuacjom dzieła wysoce oryginalne zostają rozprowadzone w streszczeniach, omówieniach, komentarzach – a więc pośrednio upowszechnione.

Formami kontynuacji są interpretacje, popularyzacje i dzieła epigoniczne. Interpretacje to dzieła, w których opracowaniu autorzy świadomie nawiązują do dzieł oryginalnych celem ich objaśnienia; po części do tej kategorii należą wszystkie prace krytyczne. Popularyzacje to interpretacje opracowane pod kątem upowszechnienia kultury; w dziełach tych zazwyczaj brak jest słownictwa naukowego, pozostają przedstawione powszednim językiem problemy, metody i wyniki badań naukowych. Dzieła epigoniczne kończą ekspansję jakiejś idei twórczej; powstają wtedy, gdy ich twórcy są jeszcze pod urokiem idei minionych i „chodzą ścieżkami całkowicie wydeptanymi^[1].

Dzieła rewolucyjne obalają tradycyjne idee, metody i techniki twórcze, by na ich miejsce wprowadzić nowe idee, zasady, wzorce, problemy, metody, techniki, konstrukcje. Są kamieniami milowymi na wielowiekowej drodze postępu twórczego. Pokazują drogę do realizacji nowych form. Podniecają inicjatywę twórców. Rozpoczynają nową epokę twórczości. Dzieła klasyczne stanowią również rodzaj dzieł oryginalnych, jednak są przede wszystkim syntezami, wieńczącymi i kończącymi epokę.

Zobacz też

• metoda naukowa
• metodologia nauk
• badania naukowe

Przypisy

Bibliografia

• Józef Pieter, Ogólna metodologia pracy naukowej, Ossolineum, Wrocław 1967.