Orzechów (powiat radomszczański)
wieś | |
(c) Sara Dickinson, CC BY 3.0 Widok wsi (1984) | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2022) | 273[1] |
Strefa numeracyjna | 44 |
Kod pocztowy | 97-524[2] |
Tablice rejestracyjne | ERA |
SIMC | 0543083 |
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
![]() |
Orzechów – wieś w Polsce, położona w województwie łódzkim, w powiecie radomszczańskim, w gminie Kobiele Wielkie[3][4], w dolinie rzeczki Orzechówki, na skraju zwartego kompleksu lasów radomszczańskich, na tzw. Wzgórzach Radomszczańskich.
W latach 1954-1958 wieś należała i była siedzibą władz gromady Orzechów, po jej zniesieniu w gromadzie Strzałków. W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa piotrkowskiego.
Wieś w przeszłości (za I Rzeczypospolitej) zwana Orzechowem Królewskim, a po drugim rozbiorze, kiedy władze pruskie dobra upaństwowiły oraz za Królestwa Polskiego – Orzechowem Rządowym.
Historia
Pierwsza wzmianka źródłowa dotycząca miejscowości pochodzi z 1388 r. i dotyczy sporu sądowego o przebieg granic pomiędzy Orzechowem a Orzechówkiem, a konkretnie obu brzegów rzeczki Orzechówki, przepływającej pomiędzy nimi. Spór sądowy wiedli Piotr Kolano – sołtys wsi królewskiej Orzechów z Albertem i Wawrzyńcem – właścicielami wsi Orzechówek. Powodem sporu było prawo do wykopania stawu rybnego, wykonania zastawek i wybudowania młyna. Bez prawa do dysponowania obu brzegami rzeczki, nikt z właścicieli którejkolwiek ze wsi, nie mógł poczynić w/w niezbędnych przedsięwzięć gospodarczych. Ostatecznie spór wygrał sołtys Orzechowa, gdyż w 1397 r. sołtys z Ulesia (prawdopodobnie tożsamy z Piotrem Kolano), sprzedał młyn w Orzechowie Mikołajowi z Michałowa[5]. W 1411 r. właściciel sąsiedniego Strzałkowa Leonard z Nowaków Strzałkowski, tworząc prebendę kościelną na uposażenie kanoników gnieźnieńskich herbu Poraj, włączył do niej sołectwo wsi królewskiej Orzechów wraz z młynem do tegoż sołectwa należącym[6]. Wieś królewska w tenucie radomszczańskiej w powiecie radomszczańskim województwa sieradzkiego w końcu XVI wieku[7]. Z upływem czasu, powstała osada młynarska otrzymała nazwę Soczewka (bądź Secówka). Wspomina się o niej również w lustracjach dóbr królewskich z l. 1616-1620, 1628-1632, 1659-1665, w 1765 r. i 1789 r. W XVIII w. młynarzami na Secówce była jedna z gałęzi dużego rodu młynarskiego Brel zw. Rozpędzkimi. Po nich młyn przejęli Kochowscy zw. Wrona lub Wrońscy, Miedzińscy, w I poł. XIX ponownie Brelowie (z linii kijowskiej), Brzezińscy, Śliwakowscy i Plucińscy[8]. Szczegółowy opis dworu królewszczyzny w Orzechowie i młyna zw. Secówka zamieszczono w dwóch ostatnich lustracjach dóbr z 1765 r.[9] i 1789 r. W 1827 r. w Orzechowie było 24 domostwa i 138 mieszkańców, a w 1886 r. były 33 domostwa, 282 mieszkańców i 360 mórg ziemi uprawianej przez włościan, podczas gdy w tym czasie folwark liczył sobie 1 domostwo, 9 mieszkańców i 90 mórg ziemi, ponadto w Orzechowie odnotowano 8 osad z 26 mieszkańcami i 89 morgami ziemi[10].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych, Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 873 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ S.M. Zajączkowski , Zarys dziejów powiatu radomszczańskiego [w:] Zeszyty Radomszczańskie, t. II, 2008, s. 129 .
- ↑ M. Rawita-Witanowski , Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, Br. Chlebowski (red.), t. XI, s. 448 .
- ↑ Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1998, s. 66.
- ↑ E. Bryl , M. Pawlikowski , Saga o młynach i młynarzach z rodziny Brel, Strzałków 2017, s. 62-65, 67, 73, 87, ISBN 978-83-933262-5-9 .
- ↑ Lustracja dóbr królewskich Ekonomii Gidelskiej z 1765 r., [w:] J. Pawlikowski , M. Pawlikowski , Zeszyty Radomszczańskie, t. XIII, Radomsko 2017, s. 53-60 .
- ↑ Br. Chlebowski , Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII, hasło: Orzechów nr 1, s. 608 .
Bibliografia
- S. M. Zajączkowski, Zarys dziejów powiatu radomszczańskiego [w:] Zeszyty Radomszczańskie, t. II, 2008,
- Br. Chlebowski, hasło: Orzechów nr 1 [w:] Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII,
- E Bryl, M. Pawlikowski, Saga o młynach i młynarzach z rodziny Brel, Strzałków 2017, ISBN 978-83-933262-6-9
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Łódź Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 52.45 N
- S: 50.78 N
- W: 17.95 E
- E: 20.75 E