Orzech (botanika)

Orzech (nux) – rodzaj suchych owoców zamkniętych (niepękających), jednonasiennych (rzadko dwunasiennych), odpadających od rośliny matecznej w całości. Często dla owoców o niewielkich rozmiarach używa się równoważnej nazwy orzeszek. Mają one twardą, zdrewniałą owocnię, niezrośniętą z nasieniem.

Odpadanie ułatwia specjalna tkanka oddzielająca, której pozostałością jest np. tarczka u leszczyny (Corylus), podobnie jest u jaskrów (Ranunculus) i gryki (Fagopyrum). U innych roślin drzewiastych orzech (prawie zawsze pojedynczy) otoczony jest przez kupulę, powstałą z przekształconych przylistków. Tak jest u buka (Fagus), dębu (Quercus) czy kasztana (Castanea). Wiele orzechów zaopatrzonych jest w wytwory ułatwiające rozsiewanie, np. szczecinki lotne u kozłka (Valeriana), błoniaste skrzydełka u wiązu (Ulmus), tkankę zawierającą powietrze i ułatwiającą pływanie u olszy (Alnus) albo zagięte kolce u niektórych gatunków jaskrów (Ranunculus).

Przykładem owocostanów złożonych z orzeszków są kłębki buraka.

Specjalny przypadek przedstawiają te orzechy, których owocnia i łupina nasienna zrośnięte są razem. Dolny owoc charakterystyczny jest dla większości astrowatych (Asteraceae), który najczęściej nazywany jest niełupką (achaenium) oraz górny owoc wiechlinowatych (Poaceae), zwany ziarniakiem (caryopsis).

• 

  Orzech dębu szypułkowego, potocznie zwany żołędziem

• 

  Orzechy leszczyny

• 

  Orzeszki turzycy dzióbkowatej zamknięte w pęcherzykach

• 

  Orzeszki jaskra ostrego

Bibliografia

• Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.