Osłuchiwanie serca

Schemat przedniej ściany klatki piersiowej z zaznaczonymi rzutami zastawek. Kolory:
- zielony - zastawka dwudzielna;
- czerwony - zastawka trójdzielna;
- niebieski - zastawka aorty;
- żółty - zastawka pnia płucnego;
- jasnoniebieski - punkt Erba.

Osłuchiwanie serca – stanowi część badania przedmiotowego pacjenta. Badaniem tym stwierdza się obecność fizjologicznych zjawisk osłuchowych (pierwszy i drugi ton serca, szmery przygodne), a także nieprawidłowych (szmery wewnątrzsercowe, szmery pozasercowe, inne).

Miejsca osłuchiwania zastawek serca

1. Zastawka dwudzielna - na koniuszku serca w V lewej przestrzeni międzyżebrowej, nieco do przyśrodka od linii środkowo-obojczykowej.
2. Zastawka trójdzielna - nieco na prawo w dolnej części mostka, w okolicy IV przestrzeni międzyżebrowej.
3. Zastawka aortalna - przy mostku w II prawej przestrzeni międzyżebrowej.
4. Zastawka pnia płucnego - przy mostku w II lewej przestrzeni międzyżebrowej

Tony serca

Tony serca to efekty akustyczne towarzyszące pracy serca, które fizjologicznie powstają w wyniku drgania zastawek wywołanego przez uderzenie w nie krwi podczas skurczu i rozkurczu serca. Wyróżnia się cztery tony serca, z których dwa są fizjologiczne (I i II) i występują u wszystkich ludzi, a dwa pozostałe, tzw. tony dodatkowe (III i IV) mogą występować w stanach patologicznych lub u osób zdrowych, szczególnie u dzieci.

• ton pierwszy, skurczowy (systoliczny; S1) jest wynikiem gwałtownego zamknięcia się zastawek oddzielających przedsionki serca od komór (zastawek przedsionkowo-komorowych). Ton skurczowy jest najlepiej słyszalny w piątej przestrzeni międzyżebrowej po obu stronach mostka. Zawiera dwie składowe, z zastawki mitralnej (M1) i trójdzielnej (T1), ale w warunkach fizjologicznych rozdwojenie S1 jest nieuchwytne.
• ton drugi, rozkurczowy (diastoliczny) jest wynikiem zamknięcia zastawek oddzielających komory i tętnice (zastawek półksiężycowatych). Ton rozkurczowy jest najlepiej słyszalny w drugiej przestrzeni międzyżebrowej po obu stronach mostka. Zawiera składową aortalną (A2) i płucną (P2). Fizjologicznie głośniejsza składowa A2 nieznacznie poprzedza P2.
• ton trzeci (S3) powstaje podczas wypełniania się i rozszerzania komór serca podczas rozkurczu, jest najlepiej słyszalny na koniuszku serca. Występuje jako ton fizjologiczny u dzieci lub (częściej) w przypadku powiększenia prawej lub lewej komory.
• ton czwarty (S4) powstaje podczas skurczu przedsionków

Tony serca badane są za pomocą stetoskopu, w celu stwierdzenia prawidłowej pracy serca.

Szmery

Szmery wewnątrzsercowe

Szmery pozasercowe

Szmery pozasercowe powstają poza jamami serca. Należą tu:

• szmer tarcia osierdziowego
• szmer tarcia osierdziowo-płucnego
• tony i szmery naczyniowe

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Szczeklik (red.): Choroby wewnętrzne. Przyczyny, rozpoznanie i leczenie, tom I. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2005, s. 20-21. ISBN 83-7430-031-0.