Osady w Królestwie Polskim

Osady w Królestwie Polskim – kategoria osiedli o charakterze miejskim, do której najczęściej zaliczano miasta pozbawione praw miejskich (przed 1869 r. – oddolnie, z inicjatywy mieszkańców lub dziedziców, a od 1869 r. – odgórnie, przez zaborcze władze rosyjskie), rzadziej zurbanizowane osiedla wiejskie. Osady, mimo że nie posiadały praw miejskich, podobnie jak miasteczka galicyjskie i kresowe pełniły funkcje lokalnych ośrodków handlowych i drobnego rzemiosła dla otaczających ich wsi. Osady miejskie były od 1864 poddane mocy obowiązującej ukazu z dnia 19 lutego 1864 r. „o urządzeniu gmin wiejskich”. Miano osady, mimo że nie dawało żadnych dodatkowych praw, pozwalało lokalnej społeczności na wyróżnianie się spośród wsi o tradycyjnie wiejskiej przeszłości, o czym nadal świadczą przydawki stanowiące integralne części nazw niektórych dawnych miast/osad (np. Gorzków-Osada, Komarów-Osada czy Kuczbork-Osada)^[1]. Maksymalnie było jednocześnie w Królestwie Polskim 359 osad (w latach 1910–1915).

Osady utworzone przed 1869

W latach 1815–1869 na terenie Kongresówki istniało 16 osad, utworzonych przeważnie ze zdegradowanych miast^[1].

Osada	Powiat	Gubernia	Rok utworzenia	Status od 1867	Status obecnie
Błędów	grójecki	warszawska		osada w gminie Błędów	wieś
Czerwin	ostrołęcki	łomżyńska		osada w gminie Czerwin	wieś
Goworowo	ostrołęcki	łomżyńska		osada w gminie Goworowo	wieś
Irena	nowoaleksandryjski	lubelska	1854	osada w gminie Iwanowskie Sioło^[2]	część miasta Dęblin (od 1944)
Jabłonka	mazowiecki	łomżyńska		osada w gminie Jabłonka^[3]	wieś
Jedwabne	kolneński	łomżyńska		osada w gminie Jedwabne	miasto (od 1927-10-31)
Kibarty	wyłkowyski	suwalska	1856	osada stanowiąca gminę^[4]	miasto (od 1919), Litwa
Komarówka	radzyński	siedlecka		osada w gminie Żelizna	wieś
Osjaków	wieluński	kaliska		osada w gminie Radoszewice	wieś
Ryki	garwoliński	siedlecka		osada w gminie Ryki	miasto (od 1957-01-01)
Siedliszcze	chełmski	lubelska	1821^[5]	osada w gminie Siedliszcze	miasto (od 2016-01-01)
Sobienie-Jeziory	garwoliński	siedlecka		osada w gminie Sobienie Jeziory	wieś
Sosnowica	włodawski	siedlecka	1822^[6]	osada w gminie Turno	wieś
Świerże	chełmski	lubelska	1822^[7]	osada w gminie Świerże	wieś
Zaręby Kościelne	ostrowski	łomżyńska		osada w gminie Zaręby Kościelne	wieś
Zieluń	mławski	płocka		osada w gminie Zieluń	wieś

Osady utworzone w następstwie reformy miejskiej 1869–1870

Największa liczba osad w Królestwie Polskim została utworzona ukazem najwyższym z dnia 13 lipca 1869 r.^[8] Postanowieniami Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim w latach 1869–1870 z ogólnej liczby 452 miast 336 odebrano prawa miejskie i zaliczono do osad, włączając do istniejących gmin wiejskich lub tworząc z nich osobne osady stanowiące gminy.

Osady uporządkowane są według daty degradacji (daty wydania postanowienia), zachowując oryginalną pisownię (tak jak w odpowiednich postanowieniach).

Miasto	Powiat	Gubernia	Ludność 1869^[9]	Ludność 1897^[10]	Ludność 1911^[11]	Status tuż po zmianie	Status obecny
Wierzbica	radomski	radomska	1671	1429	2281	osada stanowiąca gminę^[12]	wieś
Wyśmierzyce	radomski	radomska	1287	1454	1518	osada w gminie Radzanów^[12]	miasto (od 1922-07-01)
Wolanów	radomski	radomska	375	491	289	osada w gminie Wolanów^[12]	wieś
Jedlińsk	radomski	radomska	911	1361	2139	osada w gminie Jedlińsk^[12]	wieś
Skaryszew	radomski	radomska	1312	1756	2884	osada w gminie Skaryszew^[12]	miasto (od 1922-07-01)
Jastrzemb	radomski	radomska	517	623	1219	osada w gminie Rogów^[12]	wieś (miasto od 2023-01-01)
Przytyk	radomski	radomska	1441	1802	4288	osada w gminie Przytyk^[12]	wieś
Białobrzegi	radomski	radomska	1292	2307	5624	osada w gminie Białobrzegi^[12]	miasto (od 1958-01-01)
Iłża	iłżecki	radomska	2843	4230	5910	osada stanowiąca gminę^[12]	miasto (od 1925-04-01)
Solec	iłżecki	radomska	3622	2614	4808	osada stanowiąca gminę^[12]	miasto (od 2021-01-01)
Wąchock	iłżecki	radomska	1229	2128	3347	osada w gminie Wielka Wieś^[12]	miasto (od 1994-01-01)
Wierzbnik	iłżecki	radomska	613	1787	2606	osada w gminie Wierzbnik^[12]	część m. Starachowice (od 1939-04-01; miasto 1919–1939)
Grabowiec	iłżecki	radomska	494	591	637	osada w gminie Rzeczniew^[12]	wieś
Kazanów	iłżecki	radomska	1036	1335	1241	osada w gminie Miechów^[12]	wieś
Lipsko	iłżecki	radomska	1862	2443	2947	osada w gminie Lipsko^[12]	miasto (od 1958-01-01)
Tarłów	iłżecki	radomska	1571	1924	3248	osada w gminie Ciszyca^[12]	wieś
Ciepielów	iłżecki	radomska	694	961	1815	osada w gminie Ciepielów^[12]	wieś
Sienno	iłżecki	radomska	1317	1938	3725	osada w gminie Sienno^[12]	wieś
Zwoleń	kozienicki	radomska	3573	6011	6252	osada stanowiąca gminę^[13]	miasto (od 1925-04-01)
Gniewoszew	kozienicki	radomska	800	1078	2241	osada stanowiąca gminę^[13]	wieś
Granica	kozienicki	radomska	1400	1553	2904	osada stanowiąca gminę^[13]	część wsi Gniewoszów (od 1965)
Głowaczew	kozienicki	radomska	1192	1801	2258	osada w gminie Marjampol^[13]	wieś
Magnuszew	kozienicki	radomska	1185	1632	1570	osada w gminie Trzebień^[13]	wieś
Ryczywół	kozienicki	radomska	1126	1087	1813	osada w gminie Świerże Górne^[13]	wieś
Sieciechów	kozienicki	radomska	801	983	1091	osada w gminie Sieciechów^[13]	wieś
Janowiec	kozienicki	radomska	1014	1185	1430	osada w gminie Oblassy^[13]	wieś
Radoszyce	konecki	radomska	2786	3549	5035	osada stanowiąca gminę^[13]	miasto (od 2018-01-01)
Gowarczew	konecki	radomska	1436	1528	2701	osada w gminie Gowarczew^[13]	wieś
Waśniów	opatowski	radomska	361	570	980	osada w gminie Waśniów^[13]	wieś
Gliniany	opatowski	radomska	367	600	977	osada w gminie Julianów^[13]	wieś
Kunów	opatowski	radomska	1186	1481	2073	osada w gminie Kunów^[13]	miasto (od 1990-01-01)
Łagów	opatowski	radomska	1886	2440	3606	osada w gminie Łagów^[13]	miasto (od 2018-01-01)
Lasocin	opatowski	radomska	672	797	724	osada w gminie Lasocin^[13]	wieś
Słupia Nowa	opatowski	radomska	854	1674	2052	osada w gminie Słupia^[13]	miasto (od 2019-01-01)
Ćmielów	opatowski	radomska	1394	1940	2315	osada w gminie Ćmielów^[13]	miasto (od 1962-07-18)
Raków	opatowski	radomska	1916	2090	3134	osada w gminie Rembów^[13]	wieś
Ożarów	opatowski	radomska	2260	3339	5170	osada w gminie Ożarów^[13]	miasto (od 1988-01-01)
Denków	opatowski	radomska	706	1196	1193	osada w gminie Czenstocice^[13]	część m. Ostrowiec Św. (od 1954)
Iwaniska	opatowski	radomska	1834	2406	3641	osada w gminie Iwaniska^[13]	miasto (od 2022-01-01)
Przysucha	opoczyński	radomska	2561	2903	3892	osada w gminie Przysucha^[13]	miasto (od 1958-01-01)
Drzewica	opoczyński	radomska	863	1361	2393	osada w gminie Drzewica^[13]	miasto (od 1987-01-01)
Klwów	opoczyński	radomska	1010	1075	2288	osada w gminie Klwów^[13]	wieś
Żarnów	opoczyński	radomska	1157	2035	3740	osada w gminie Topolice^[13]	wieś
Odrzywół	opoczyński	radomska	757	1033	1507	osada w gminie Ossa^[13]	wieś
Gelniów	opoczyński	radomska	623	840	1366	osada w gminie Geździków^[13]	wieś
Skrzynno	opoczyński	radomska	480	544	703	osada w gminie Skrzynsko^[13]	wieś
Białaczew	opoczyński	radomska	1020	1239	2102	osada w gminie Białaczew^[13]	wieś
Koprzywnica	sandomierski	radomska	1269	2152	3476	osada w gminie Koprzywnica^[13]	miasto (od 2001-01-01)
Bogorja	sandomierski	radomska	704	1185	1870	osada w gminie Wiśniewa^[13]	wieś
Połaniec	sandomierski	radomska	2189	2595	4411	osada w gminie Połaniec^[13]	miasto (od 1980-01-01)
Osiek	sandomierski	radomska	1267	1431	1645	osada w gminie Osiek^[13]	miasto (od 1994-07-01)
Daleszyce	kielecki	kielecka	1859	1987	3631	osada w gminie Daleszyce^[14]	miasto (od 2007-01-01)
Bodzentyn	kielecki	kielecka	1551	3550	3865	osada w gminie Bodzentyn^[14]	miasto (od 1994-12-30)
Słomniki	miechowski	kielecka	2401	3690	4760	osada stanowiąca gminę^[14]	miasto (od 1917-02-01)
Proszowice	miechowski	kielecka	1636	2627	3461	osada stanowiąca gminę^[14]	miasto (od 1923-03-01)
Brzesko	miechowski	kielecka	885	1287	1557	osada w gminie Gruszew^[14]	miasto (od 2011-01-01)
Książ Wielki	miechowski	kielecka	1160	1412	2839	osada w gminie Książ Wielki^[14]	wieś (miasto od 2023-01-01)
Jędrzejów	jędrzejowski	kielecka	2639	4717	6793	osada stanowiąca gminę^[14]	miasto (od 1916-08-18)
Małogoszcz	jędrzejowski	kielecka	1280	1883	2764	osada w gminie Małogoszcz^[14]	miasto (od 1996-01-01)
Wodzisław	jędrzejowski	kielecka	2977	3622	6620	osada w gminie Wodzisław^[14]	miasto (od 2021-01-01)
Sobków	jędrzejowski	kielecka	1023	1117	1293	osada w gminie Sobków^[14]	wieś
Szczekociny	włoszczowski	kielecka	2864	3393	4107	osada stanowiąca gminę^[14]	miasto (od 1923-01-01)
Włoszczowa	włoszczowski	kielecka	2585	3724	7656	osada w gminie Włoszczowa^[14]	miasto (od 1919-02-07)
Lelów	włoszczowski	kielecka	847	1236	1866	osada w gminie Lelów^[14]	wieś
Kurzelów	włoszczowski	kielecka	1177	1194	1419	osada w gminie Kurzelów^[14]	wieś
Secemin	włoszczowski	kielecka	905	1203	1784	osada w gminie Secemin^[14]	wieś
Nowy Korczyn	stopnicki	kielecka	3849	3787	5478	osada stanowiąca gminę^[14]	miasto (od 2019-01-01)
Stopnica	stopnicki	kielecka	2990	4420	5048	osada w gminie Stopnica^[14]	miasto (od 2015-01-01)
Pacanów	stopnicki	kielecka	1734	2451	3165	osada w gminie Pacanów^[14]	miasto (od 2019-01-01)
Szydłów	stopnicki	kielecka	1802	2368	2491	osada w gminie Szydłów^[14]	miasto (od 2019-01-01)
Kurozwęki	stopnicki	kielecka	835	1031	1251	osada w gminie Kurozwęki^[14]	wieś
Oleśnica	stopnicki	kielecka	1012	1164	1814	osada w gminie Oleśnica^[14]	miasto (od 2019-01-01)
Busk	stopnicki	kielecka	1213	2169	2465	osada w gminie Busk^[14]	miasto (od 1916-08-18)
Pierzchnica	stopnicki	kielecka	765	1113	1494	osada w gminie Drugnia^[14]	miasto (od 2019-01-01)
Skalbmierz	pińczowski	kielecka	695	1258	1605	osada w gminie Topole^[14]	miasto (od 1927-04-01)
Opatowiec	pińczowski	kielecka	482	650	1183	osada w gminie Rogów^[14]	miasto (od 2019-01-01)
Koszyce	pińczowski	kielecka	591	1049	1039	osada w gminie Filipowice^[14]	miasto (od 2019-01-01)
Wiślica	pińczowski	kielecka	2333	2508	3305	osada w gminie Hotel Czerwony^[14]	miasto (od 2018-01-01)
Sławków	olkuski	kielecka	2682	4243	6410	osada stanowiąca gminę^[14]	miasto (od 1958-01-01 do 1977-01-31^[15] i od 1984-03-15)
Żarnowiec	olkuski	kielecka	1801	2472	3665	osada w gminie Żarnowiec^[14]	wieś
Pilica	olkuski	kielecka	3883	3975	7515	osada w gminie Pilica^[14]	miasto (od 1993-12-31)
Skała	olkuski	kielecka	1227	2460	3831	osada w gminie Minoga^[14]	miasto (od 1987-01-01)
Kromołów	olkuski	kielecka	1672	2155	3464	osada w gminie Kromołów^[14]	część m. Zawiercie (od 1977-02-01)
Ogrodzieniec	olkuski	kielecka	1122	1618	2709	osada w gminie Ogrodzieniec^[14]	miasto (od 1973-01-01)
Wolbrom	olkuski	kielecka	3085	4815	6563	osada w gminie Wolbrom^[14]	miasto (od 1930-05-19)
Mordy	siedlecki	siedlecka	2171	2520	4047	osada w gminie Mordy^[16]	miasto (od 1919-02-07)
Mokobody	siedlecki	siedlecka	1338	1416	2373	osada w gminie Skupie^[16]	wieś
Miedzna	węgrowski	siedlecka	1066	1013	1618	osada w gminie Miedzna^[16]	wieś
Liw	węgrowski	siedlecka	1416	1168	1931	osada w gminie Ruchna^[16]	wieś
Kamieńczyk	węgrowski	siedlecka	1094	1215	1698	osada w gminie Kamieńczyk^[16]	wieś
Janów	konstantynowski	siedlecka	2000	3861	6365	osada stanowiąca gminę^[16]	wieś (miasto 1919–40 i 1944–46)
Łosice	konstantynowski	siedlecka	2282	3338	5451	osada stanowiąca gminę^[16]	miasto (od 1919-10-22)
Sarnaki	konstantynowski	siedlecka	993	1367	2046	osada w gminie Chlebczyn^[16]	wieś
Konstantynów	konstantynowski	siedlecka	1059	1147	2392	osada w gminie Zakanale^[16]	wieś
Piszczac	bialski	siedlecka	1507	1938	2658	osada stanowiąca gminę^[16]	wieś
Łomazy	bialski	siedlecka	2853	3183	5202	osada stanowiąca gminę^[16]	wieś
Kodeń	bialski	siedlecka	2442	2772	3984	osada stanowiąca gminę^[16]	wieś
Rossosz	bialski	siedlecka	1775	1929	2969	osada stanowiąca gminę^[16]	wieś
Sławatycze	bialski	siedlecka	2097	2769	4553	osada w gminie Sławatycze^[16]	wieś
Ostrów	włodawski	siedlecka	3000	6079	7754	osada stanowiąca gminę^[16]	miasto (od 1919-10-13)
Orchówek	włodawski	siedlecka	493	613	754	osada w gminie Włodawa^[16]	wieś (część m. Włodawa 1973–1992)
Wisznice	włodawski	siedlecka	1668	2039	3010	osada w gminie Horodyszcze^[16]	wieś
Horodyszcze	włodawski	siedlecka	786	1022	1095	osada w gminie Horodyszcze^[16]	wieś
Wochyń	radzyński	siedlecka	2260	2768	3877	osada w gminie Lisia Wólka^[16]	wieś
Kock	łukowski	siedlecka	3400	4724	6436	osada stanowiąca gminę^[16]	miasto (od 1919-02-07)
Adamów	łukowski	siedlecka	858	1514	1671	osada w gminie Gułów^[16]	wieś
Stoczek	łukowski	siedlecka	417	1910	2532	osada w gminie Prawda^[16]	miasto (od 1919-02-07)
Łysobyki	łukowski	siedlecka	1028	1411	1963	osada w gminie Łysobyki^[16]	wieś
Serokomla	łukowski	siedlecka	532	1051	1721	osada w gminie Serokomla^[16]	wieś
Łaskarzew	garwoliński	siedlecka	1491	2821	3626	osada w gminie Łaskarzew^[16]	miasto (od 1969-01-01)
Osieck	garwoliński	siedlecka	1614	1581	1144	osada w gminie Osieck^[16]	wieś
Parysów	garwoliński	siedlecka	1678	3140	3943	osada w gminie Pszonka^[16]	wieś
Maciejowice	garwoliński	siedlecka	1408	2047	2950	osada w gminie Maciejowice^[16]	wieś
Stężyca	garwoliński	siedlecka	1171	1410	2195	osada w gminie Pawłowice^[16]	wieś
Głusk	lubelski	lubelska	799	800	1136	osada w gminie Zemborzyce^[17]	część m. Lublin (od 1989-01-01)
Wieniawa	lubelski	lubelska	1642	3123	4239	osada w gminie Konopnice^[17]	część m. Lublin (od 1916)
Bełżyce	lubelski	lubelska	2188	3182	4700	osada w gminie Bełżyce^[17]	miasto (od 1958-01-01)
Piaski	lubelski	lubelska	2043	3800	4507	osada w gminie Piaski^[17]	miasto (od 1993-08-11)
Bychawa	lubelski	lubelska	1377	2034	3551	osada w gminie Bychawa^[17]	miasto (od 1958-01-01)
Biskupice	lubelski	lubelska	983	1476	2868	osada w gminie Jaszczowi^[17]	wieś
Chodel	lubelski	lubelska	766	1439	2357	osada w gminie Chodel^[17]	wieś
Kazimierz	nowoaleksandryjski	lubelska	2709	3402	5415	osada stanowiąca gminę^[17]	miasto (od 1927-10-31)
Kamionka	lubartowski	lubelska	1759	2485	3266	osada w gminie Kozłowa^[17]	miasto (od 2021-01-01)
Michów	lubartowski	lubelska	1988	2791	3669	osada w gminie Chudo Wola^[17]	wieś
Czemierniki	lubartowski	lubelska	1767	2249	2856	osada w gminie Czemierniki^[17]	wieś
Firlej	lubartowski	lubelska	976	1183	1996	osada w gminie Firlej^[17]	wieś
Modliborzyce	janowski	lubelska	1299	1792	2196	osada w gminie Modliborzyce^[17]	miasto (od 2014-01-01)
Zaklików	janowski	lubelska	2080	2596	4043	osada w gminie Zdziechowice^[17]	miasto (od 2014-01-01)
Annopol	janowski	lubelska	1040	1692	2451	osada w gminie Rachów^[17]	miasto (od 1996-01-01)
Urzędów	janowski	lubelska	2263	991	5386	osada w gminie Urzędów^[17]	miasto (od 2016-01-01)
Krzeszów	biłgorajski	lubelska	1500	1375	2645	osada w gminie Krzeszów^[17]	wieś
Józefów	biłgorajski	lubelska	1078	1115	1804	osada w gminie Aleksandrów^[17]	miasto (od 1988-01-01)
Frampol	zamojski	lubelska	1689	2539	3467	osada w gminie Frampol^[17]	miasto (od 1993-10-01)
Goraj	zamojski	lubelska	1941	1738	3222	osada w gminie Goraj^[17]	miasto (od 2021-01-01)
Krasnobród	zamojski	lubelska	1500	1817	3370	osada w gminie Krasnobród^[17]	miasto (od 1994-12-30)
Tarnogóra	krasnostawski	lubelska	1200	1308	1900	osada w gminie Tarnogóra^[17]	wieś
Izbica	krasnostawski	lubelska	2100	3172	4451	osada w gminie Tarnogóra^[17]	miasto (od 2022-01-01)
Gorzków	krasnostawski	lubelska	567	641	1192	osada w gminie Gorzków^[17]	wieś
Żółkiewka	krasnostawski	lubelska	1175	2110	2778	osada w gminie Żółkiewka^[17]	wieś
Turobin	krasnostawski	lubelska	2782	2377	5350	osada w gminie Turobin^[17]	wieś
Rejowiec	chełmski	lubelska	1239	2175	3562	osada w gminie Rejowiec^[17]	miasto (od 2017-01-01)
Wojsławice	chełmski	lubelska	1768	1983	4289	osada w gminie Wojsławice^[17]	wieś
Sawin	chełmski	lubelska	824	1776	2073	osada w gminie Bukowa^[17]	wieś
Puchaczew	chełmski	lubelska	927	1368	1755	osada w gminie Berezina^[17]	wieś
Pawłów	chełmski	lubelska	720	1095	1178	osada w gminie Pawłów^[17]	wieś
Uchanie	hrubieszowski	lubelska	1953	1980	3345	osada w gminie Jarosławiec^[17]	wieś
Grabowiec	hrubieszowski	lubelska	2239	3362	4734	osada w gminie Grabowiec^[17]	wieś
Horodło	hrubieszowski	lubelska	2011	2112	4168	osada w gminie Strzyżów^[17]	wieś
Kryłów	hrubieszowski	lubelska	1608	2314	3937	osada w gminie Kryłów^[17]	wieś
Tyszowce	tomaszowski	lubelska	3286	2201	7620	osada w gminie Tyszowce^[17]	miasto (od 2000-01-01)
Komarów	tomaszowski	lubelska	2034	2618	4456	osada w gminie Komarów^[17]	wieś
Łaszczów	tomaszowski	lubelska	1086	1806	1810	osada w gminie Łaszczów^[17]	miasto (od 2010-01-01)
Jarczów	tomaszowski	lubelska	272	487	477	osada w gminie Jarczów^[17]	wieś
Bodzanów	płocki	płocka	814	1477	1287	osada w gminie Monkolin^[18]	wieś (miasto od 2023-01-01)
Drobin	płocki	płocka	1442	2699	4200	osada w gminie Drobin^[18]	miasto (od 1994-07-01)
Bielsk	płocki	płocka	665	1047	1857	osada w gminie Kleniewo^[18]	wieś
Sochocin	płoński	płocka	971	1334	2077	osada w gminie Sochocin^[18]	miasto (od 2021-01-01)
Czerwińsk	płoński	płocka	834	1312	1811	osada w gminie Sielce^[18]	miasto (od 2020-01-01)
Nowe Miasto	płoński	płocka	1879	1870	2335	osada w gminie Modzele^[18]	miasto (od 2022-01-01)
Skempe	lipnowski	płocka	1114	1374	1616	osada w gminie Skempe^[18]	miasto (od 1997-01-01)
Bobrowniki	lipnowski	płocka	1207	1124	859	osada w gminie Bobrowniki^[18]	wieś
Kikół	lipnowski	płocka	465	879	692	osada w gminie Kikół^[18]	wieś
Kuczbork	mławski	płocka	642	530	969	osada w gminie Zielena^[18]	wieś
Szreńsk	mławski	płocka	2059	2676	3579	osada w gminie Mostowo^[18]	wieś
Radzanów	mławski	płocka	1043	1485	1050	osada w gminie Ratowo^[18]	wieś
Bieżuń	sierpecki	płocka	2563	2892	4334	osada w gminie Bieżuń^[18]	miasto (od 1993-12-31)
Żuromin	sierpecki	płocka	2195	3119	5910	osada w gminie Żuromin^[18]	miasto (od 1925-04-01)
Raciąż	sierpecki	płocka	1974	4656	4663	osada w gminie Raciąż^[18]	miasto (od 1922-07-01)
Janowo	przasnyski	płocka	2059	1748	2782	osada stanowiąca gminę^[18]	wieś
Chorzele	przasnyski	płocka	2409	3165	5071	osada stanowiąca gminę^[18]	miasto (od 1919-02-07)
Dobrzyń nad Drweńcą	rypiński	płocka	2615	3734	7316	osada stanowiąca gminę^[18]	część m. Golub-Dobrzyń (od 1951-05-15^[19]; miasto 1919–1950)
Iwanowice	kaliski	kaliska	734	665	1182	osada w gminie Iwanowice^[20]	wieś
Koźminek	kaliski	kaliska	1657	1720	2615	osada w gminie Koźminek^[20]	miasto (od 2021-01-01)
Opatówek	kaliski	kaliska	1668	1775	1990	osada w gminie Opatówek^[20]	miasto (od 2017-01-01)
Staw	kaliski	kaliska	636	667	940	osada w gminie Staw^[20]	wieś
Stawiszyn	kaliski	kaliska	1800	2206	3729	osada stanowiąca gminę^[20]	miasto (od 1919-02-07)
Chocz	kaliski	kaliska	1271	1587	1981	osada w gminie Chocz^[20]	miasto (od 2015-01-01)
Kazimierz	słupecki	kaliska	1225	1619	2816	osada w gminie Kazimierz^[20]	wieś
Skulsk	słupecki	kaliska	598	738	1572	osada w gminie Skulsk^[20]	wieś
Lądek	słupecki	kaliska	714	864	1208	osada w gminie Ciążeń^[20]	wieś
Wilczyn	słupecki	kaliska	451	609	956	osada w gminie Wilcza Góra^[20]	wieś
Kleczew	słupecki	kaliska	1987	2371	3557	osada w gminie Kleczew^[20]	miasto (od 1919-02-07)
Zagórów	słupecki	kaliska	2532	2980	4543	osada stanowiąca gminę^[20]	miasto (od 1919-02-07)
Pyzdry	słupecki	kaliska	2942	3564	5703	osada stanowiąca gminę^[20]	miasto (od 1919-02-07)
Władysławów	koniński	kaliska	891	885	1606	osada w gminie Władysławów^[20]	wieś (miasto 1919–1934)
Golino	koniński	kaliska	1625	1784	3028	osada w gminie Golino^[20]	miasto (od 1921-08-01)
Tuliszków	koniński	kaliska	1306	1794	2753	osada w gminie Tuliszków^[20]	miasto (od 1919-02-07)
Rychwał	koniński	kaliska	897	920	1563	osada w gminie Dombroszyn^[20]	miasto (od 1921-08-01)
Ślesin	koniński	kaliska	1090	1299	1702	osada w gminie Sławoszewek^[20]	miasto (od 1921-08-01)
Brudzew	kolski	kaliska	1065	889	1459	osada w gminie Brudzew^[20]	wieś
Kłodawa	kolski	kaliska	2487	2945	4878	osada w gminie Kłodawa^[20]	miasto (od 1925-07-09)
Grzegorzew	kolski	kaliska	1144	1485	2351	osada w gminie Krzykosy^[20]	wieś
Iźbica	kolski	kaliska	2345	2488	3230	osada w gminie Iźbica^[20]	miasto (od 1973-01-01)
Babiak	kolski	kaliska	498	610	1108	osada w gminie Lubotyń^[20]	wieś
Brdów	kolski	kaliska	861	838	919	osada w gminie Lubotyń^[20]	wieś
Sompolno	kolski	kaliska	2050	2848	4179	osada w gminie Lubstów^[20]	miasto (od 1973-01-01)
Grabów	łęczycki	kaliska	1023	1054	1500	osada w gminie Grabów^[20]	wieś
Piątek	łęczycki	kaliska	2097	2325	3379	osada w gminie Piątek^[20]	miasto (od 2020-01-01)
Poddembice	łęczycki	kaliska	2446	2724	2834	osada w gminie Poddembice^[20]	miasto (od 1934-04-09)
Parzenczew	łęczycki	kaliska	1208	984	1218	osada w gminie Puskowice^[20]	wieś
Uniejów	turecki	kaliska	2202	2681	3378	osada stanowiąca gminę^[20]	miasto (od 1919-02-07)
Dobra	turecki	kaliska	2720	2719	3893	osada stanowiąca gminę^[20]	miasto (od 1919-02-07)
Szadek	sieradzki	kaliska	2130	1329	3246	osada w gminie Szadek^[20]	miasto (od 1919-02-07)
Złoczew	sieradzki	kaliska	1831	2301	3158	osada stanowiąca gminę^[20]	miasto (od 1919-02-07)
Burzenin	sieradzki	kaliska	833	929	1444	osada w gminie Majaczewice^[20]	wieś
Wieruszew	wieluński	kaliska	2758	4374	8086	osada stanowiąca gminę^[20]	miasto (od 1919-02-07)
Bolesławiec	wieluński	kaliska	1301	1348	1951	osada w gminie Bolesławiec^[20]	wieś
Praszka	wieluński	kaliska	2295	3131	5262	osada w gminie Praszka^[20]	miasto (od 1919-02-07)
Lututów	wieluński	kaliska	536	1445	2168	osada w gminie Lututów^[20]	miasto (od 2020-01-01)
Działoszyn	wieluński	kaliska	3796	4082	7431	osada w gminie Działoszyn^[20]	miasto (od 1993-12-31)
Sulejów	piotrkowski	piotrkowska	1641	4636	5284	osada w gminie Łęczno^[21]	miasto (od 1927-02-14)
Grocholice	piotrkowski	piotrkowska	1481	993	1023	osada w gminie Łękawa^[21]	część m. Bełchatów (od 1977-02-01)
Kamieńsk	piotrkowski	piotrkowska	1387	1851	3027	osada w gminie Kamieńsk^[21]	miasto (od 1993-12-31)
Będków	brzeziński	piotrkowska	687	626	898	osada w gminie Będków^[21]	wieś
Ujazd	brzeziński	piotrkowska	1220	1595	2291	osada w gminie Łaziska^[21]	wieś (miasto od 2023-01-01)
Jeżów	brzeziński	piotrkowska	1340	1935	2673	osada w gminie Popień^[21]	wieś (miasto od 2023-01-01)
Biała	rawski	piotrkowska	1547	1064	2398	osada w gminie Marjanów^[21]	miasto (od 1925-10-01)
Inowłódz	rawski	piotrkowska	1037	1170	2192	osada w gminie Lubochnia^[21]	wieś
Kazimierz	łódzki	piotrkowska	380	499	784	osada w gminie Babice^[21]	wieś
Rzgów	łódzki	piotrkowska	1300	1631	2091	osada w gminie Gospodarz^[21]	miasto (od 2006-01-01)
Szczerców	łaski	piotrkowska	1451	1409	4514	osada w gminie Dzbanki^[21]	wieś
Pajenczno	radomszczański	piotrkowska	2171	2087	2712	osada w gminie Pajenczno^[21]	miasto (od 1958-01-01)
Brzeźnice	radomszczański	piotrkowska	1276	1563	1866	osada w gminie Dworszowice^[21]	wieś
Pławno	radomszczański	piotrkowska	1444	1436	3591	osada w gminie Gidle^[21]	wieś
Koniecpol	radomszczański	piotrkowska	2134	1968	2880	osada w gminie Koniecpol^[21]	miasto (od 1927-04-01)
Kłobuck	częstochowski	piotrkowska	2029	3576	3778	osada w gminie Kamyk^[21]	miasto (od 1919-02-07)
Mstów	częstochowski	piotrkowska	1361	1714	2743	osada w gminie Wancerzew^[21]	wieś
Olsztyn	częstochowski	piotrkowska	697	747	1028	osada w gminie Olsztyn^[21]	miasto (od 2022-01-01)
Janów	częstochowski	piotrkowska	1013	1083	1649	osada w gminie Potok Złoty^[21]	wieś
Siewierz	będziński	piotrkowska	1707	2087	2985	osada w gminie Sulików^[21]	miasto (od 1962-07-18)
Mrzygłód	będziński	piotrkowska	1156	1173	1970	osada w gminie Poremba Mrzygłodzka^[21]	część m. Myszków (od 1983-12-01)
Włodowice	będziński	piotrkowska	1006	1214	2095	osada w gminie Włodowice^[21]	wieś (miasto od 2023-01-01)
Czeladź	będziński	piotrkowska	1859	5978	8188	osada w gminie Gzichów^[21]	miasto (od 1919-02-07)
Wizna	łomżyński	łomżyńska	2428	2877	3095	osada w gminie Borzejewo^[22]	wieś
Zambrów	łomżyński	łomżyńska	2275	5200	4465	osada w gminie Zambrów^[22]	miasto (od 1919-02-07)
Nowogród	łomżyński	łomżyńska	2730	3029	3433	osada stanowiąca gminę^[22]	miasto (od 1927-02-11)
Mazowieck	wysokomazowiecki	łomżyńska	2403	3246	2894	osada w gminie Mazowieck^[22]	miasto (od 1919-02-07)
Sokoły	wysokomazowiecki	łomżyńska	1889	2056	4219	osada w gminie Sokoły^[22]	wieś (miasto 1919–1950)
Ciechanowiec	wysokomazowiecki	łomżyńska	1799	3230	5094	osada w gminie Klukowo^[22]	część m. Ciechanowiec (od 1938-01-01)
Brok	ostrowski	łomżyńska	2119	2657	2564	osada w gminie Orło^[22]	miasto (od 1922-03-01)
Andrzejów	ostrowski	łomżyńska	1057	1448	2405	osada w gminie Warchoły^[22]	wieś
Nur	ostrowski	łomżyńska	1145	2133	1563	osada w gminie Nur^[22]	wieś
Serock	pułtuski	łomżyńska	2059	3916	5166	osada w gminie Zegrze^[22]	miasto (od 1923-01-01)
Wyszków	pułtuski	łomżyńska	2431	5038	6298	osada w gminie Wyszków nad Bugiem^[22]	miasto (od 1919-02-07)
Różan	makowski	łomżyńska	1896	3721	4435	osada w gminie Sieluń^[22]	miasto (od 1919-02-07)
Krasnosielc	makowski	łomżyńska	1270	2110	2782	osada w gminie Krasnosielc^[22]	wieś
Myszyniec	ostrołęcki	łomżyńska	2216	2992	3689	osada w gminie Myszyniec^[22]	miasto (od 1993-08-11)
Grajewo	szczuczyński	łomżyńska	2791	7651	8558	osada w gminie Bogusze^[22]	miasto (od 1919-02-07)
Wąsosz	szczuczyński	łomżyńska	1592	1941	1628	osada w gminie Wąsosz^[22]	wieś
Radziłów	szczuczyński	łomżyńska	1920	2019	2796	osada w gminie Radziłów^[22]	wieś
Wisztyniec	wyłkowyski	suwalska	4015	2468	4100	osada w gminie Wisztyniec^[23]	miasteczko, Litwa
Sereje	sejneński	suwalska	2940	2664	3250	osada w gminie Sereje^[23]	miasteczko, Litwa
Łoździeje	sejneński	suwalska	3116	2538	3940	osada stanowiąca gminę^[23]	miasto (od 1946-08-03), Litwa
Balwierzyszki	mariampolski	suwalska	2112	2043	1496	osada w gminie Balwierzyszki^[23]	miasteczko, Litwa
Pilwiszki	mariampolski	suwalska	2081	2335	2300	osada w gminie Pilwiszki^[23]	miasteczko, Litwa
Ludwinów	kalwaryjski	suwalska	1779	1098	3100	osada w gminie Ludwinów^[23]	miasteczko, Litwa
Simno	kalwaryjski	suwalska	1524	1443	1960	osada w gminie Simno^[23]	miasto (od 1956-12-28), Litwa
Olita	kalwaryjski	suwalska	850	1435	960	osada w gminie Olita^[23]	miasto (od 1977-03-30), Litwa
Raczki	augustowski	suwalska	2198	1926	2751	osada w gminie Dowspuda^[23]	wieś
Sopoćkinie	augustowski	suwalska	2202	2500	4563	osada w gminie Wołowiczowce^[23]	osiedle typu miejskiego, Białoruś
Lipsk	augustowski	suwalska	1813	1518	1806	osada w gminie Petropawłowsk^[23]	miasto (od 1983-10-01)
Bakałarzew	suwalski	suwalska	1473	974	1155	osada w gminie Wólka^[23]	wieś
Filipów	suwalski	suwalska	2988	2024	2266	osada w gminie Filipów^[23]	wieś
Przerośl	suwalski	suwalska	1740	1690	2427	osada w gminie Przerośl^[23]	wieś
Wiżajny	suwalski	suwalska	2274	1550	1867	osada w gminie Wiżajny^[23]	wieś
Końskowola	puławski	lubelska	2721	2773	4865	osada stanowiąca gminę^[24]	wieś
Baranów	puławski	lubelska	1817	2381	3089	osada w gminie Baranów^[24]	wieś
Józefów	puławski	lubelska	1946	2674	5662	osada w gminie Józefów^[24]	miasto (od 2018-01-01)
Opole	puławski	lubelska	3128	5000	7835	osada w gminie Opole^[24]	miasto (od 1957-01-01)
Wąwolnica	puławski	lubelska	1595	2353	3370	osada w gminie Drzewce^[24]	wieś
Bobrowniki	puławski	lubelska	1369	1273	2087	osada w gminie Irena^[24]	wieś
Kurów	puławski	lubelska	3004	3980	5818	osada w gminie Kurów^[24]	wieś
Markuszów	puławski	lubelska	1268	1732	1566	osada w gminie Markuszów^[24]	wieś
Wolbórz	piotrkowski	piotrkowska	2036	1705	2534	osada w gminie Bogusławice^[25]	miasto (od 2011-01-01)
Rozprza	piotrkowski	piotrkowska	537	901	1430	osada w gminie Rozprza^[25]	wieś (miasto od 2023-01-01)
Bełchatów	piotrkowski	piotrkowska	1659	3859	5685	osada w gminie Bełchatówek^[25]	miasto (od 1925-01-01)
Stryków	brzeziński	piotrkowska	2725	3053	4174	osada w gminie Dobra^[25]	miasto (od 1923-03-01)
Główno	brzeziński	piotrkowska	1755	2165	3893	osada w gminie Bratoszewice^[25]	miasto (od 1925-01-14)
Nowe Miasto	rawski	piotrkowska	2361	3276	4979	osada w gminie Góra^[25]	miasto (od 1916-08-18)
Aleksandrów	łódzki	piotrkowska	3633	5992	11464	osada w gminie Brużnica^[25]	miasto (od 1924-03-05)
Konstantynów	łódzki	piotrkowska	3791	5582	8649	osada w gminie Rżew^[25]	miasto (od 1924-01-01)
Tuszyn	łódzki	piotrkowska	2366	2583	3813	osada w gminie Górki^[25]	miasto (od 1924-01-01)
Widawa	łaski	piotrkowska	2442	1632	4480	osada w gminie Dombrowa Widawska^[25]	wieś
Lutomiersk	łaski	piotrkowska	2133	2358	3007	osada w gminie Lutomiersk^[25]	miasto (od 2022-01-01)
Przyrów	częstochowski	piotrkowska	2206	2329	4330	osada stanowiąca gminę^[25]	wieś
Krzepice	częstochowski	piotrkowska	2303	3220	4589	osada stanowiąca gminę^[25]	miasto (od 1919-02-07)
Modrzejewo	będziński	piotrkowska	527	1358	3300	osada w gminie Zagórze Olkuskie^[25]	część m. Sosnowiec (od 1915)
Koziegłowy	będziński	piotrkowska	1958	2101	3157	osada w gminie Rudnik Wielki^[25]	miasto (od 1950-01-01)
Żarki	będziński	piotrkowska	3759	4073	5427	osada w gminie Żarki^[25]	miasto (od 1949-07-01)
Okuniew	warszawski	warszawska	736	1119	1415	osada w gminie Okuniew^[26]	wieś
Piaseczno	warszawski	warszawska	1586	2760	3758	osada stanowiąca gminę^[26]	miasto (od 1916-12-10)
Latowicz	miński	warszawska	1322	1884	2461	osada stanowiąca gminę^[26]	wieś (miasto od 2023-01-01)
Stanisławów	miński	warszawska	1317	2083	2391	osada stanowiąca gminę^[26]	wieś
Karczew	miński	warszawska	1751	2861	2512	osada w gminie Otwock^[26]	miasto (od 1959-12-31)
Kołbiel	miński	warszawska	1081	2164	3013	osada w gminie Rudno^[26]	wieś
Cegłów	miński	warszawska	377	546	1034	osada w gminie Mienia^[26]	miasto (od 2022-01-01)
Czersk	górnokalwaryjski	warszawska	439	851	866	osada w gminie Machcin^[26]	wieś
Mogielnica	grójecki	warszawska	2420	4100	6191	osada stanowiąca gminę^[26]	miasto (od 1919-02-07)
Goszczyn	grójecki	warszawska	820	982	1476	osada w gminie Rykały^[26]	wieś
Przybyszew	grójecki	warszawska	1029	1152	1711	osada w gminie Borowe^[26]	wieś
Tarczyn	grójecki	warszawska	1461	2117	3078	osada w gminie Komorniki^[26]	miasto (od 2003-01-01)
Wiskitki	błoński	warszawska	2128	3060	4372	osada stanowiąca gminę^[26]	miasto (od 2021-01-01)
Nadarzyn	błoński	warszawska	1099	1422	2532	osada w gminie Młochów^[26]	wieś
Bielawa	łowicki	warszawska	761	626	1220	osada w gminie Walewice^[26]	wieś
Bolimów	łowicki	warszawska	1097	1430	2342	osada w gminie Bolimów^[26]	miasto (od 2022-01-01)
Iłów	sochaczewski	warszawska	493	588	708	osada w gminie Iłów^[26]	wieś
Osmolin	gostyniński	warszawska	465	718	618	osada w gminie Sanniki^[26]	wieś
Dombrowice	kutnowski	warszawska	1800	1865	3213	osada w gminie Wiejsko-Dombrowickiej^[26]	wieś (miasto od 2023-01-01)
Żychlin	kutnowski	warszawska	2000	4840	5901	osada w gminie Żychlin^[26]	miasto (od 1924-01-01)
Kowal	włocławski	warszawska	3385	3993	6335	osada stanowiąca gminę^[26]	miasto (od 1919-02-07)
Lubraniec	włocławski	warszawska	2159	2126	2242	osada w gminie Piaski^[26]	miasto (od 1919-02-07)
Przedecz	włocławski	warszawska	2174	2728	2776	osada w gminie Przedecz^[26]	miasto (od 1919-02-07)
Lubień	włocławski	warszawska	1041	1230	1617	osada w gminie Lubień^[26]	miasto (od 1919-02-07)
Radziejew	radziejowski	warszawska	1509	2293	2782	osada w gminie Piotrkowo^[26]	miasto (od 1919-02-07)
Służewo	radziejowski	warszawska	1400	1509	1846	osada w gminie Służewo^[26]	wieś
Raciąż	radziejowski	warszawska	877	825	1562	osada w gminie Ciechocinek^[26]	wieś
Tarnogród	biłgorajski	lubelska	4652	5139	6574	osada stanowiąca gminę^[27]	miasto (od 1987-01-01)
Klimontów	sandomierski	radomska	2673	3407	4830	osada w gminie Penchów^[28]	miasto (od 2020-01-01)
Sapierzyszki	mariampolski	suwalska	386	547	602	osada w gminie Aleksota^[29]	miasteczko, Litwa
Poniemoń	mariampolski	suwalska	898	1575	2080	osada w gminie Poniemoń-Pożajście^[29]	część m. Kowno (od 1931), Litwa
Sudargi	władysławowski	suwalska	905	901	1040	osada w gminie Kidule^[29]	wieś, Litwa
Sterdyń	sokołowski	siedlecka	369	744	1192	osada w gminie Sterdyń^[30]	wieś
Kossów	sokołowski	siedlecka	1065	1295	1757	osada w gminie Kossów^[30]	miasto (od 2000-01-01)
Rajgród	szczuczyński	łomżyńska	3153	3005	4260	osada stanowiąca gminę^[31]	miasto (od 1924-01-01)
Śniadowo	łomżyński	łomżyńska	1358	1421	2016	osada w gminie Śniadowo^[31]	wieś
Czyżew	ostrowski	łomżyńska	1592	1785	2043	osada w gminie Dmochy-Glinki^[31]	miasto (od 2011-01-01)
Jadów	radzymiński	warszawska	1051	1797	1960	osada w gminie Jadów^[32]	wieś (miasto od 2023-01-01)
Siennica	miński	warszawska	348	938	1256	osada w gminie Siennica^[32]	wieś
Kiernozia	gostyniński	warszawska	468	536	387	osada w gminie Kiernozia^[32]	wieś
Osienciny	radziejowski	warszawska	737	840	1081	osada w gminie Osienciny^[32]	wieś
Sobota	łowicki	warszawska	670	669	1356	osada w gminie Bielawy^[32]	wieś
Grodisk	błoński	warszawska	1663	2814	3542	osada w gminie Grodisk^[32]	miasto (od 1919-02-07)
Chodecz	włocławski	warszawska	1020	1358	1420	osada w gminie Chodecz^[32]	miasto (od 1921-08-01)
Piotrkowo	radziejowski	warszawska	827	861	1299	osada w gminie Grodowo^[32]	miasto (od 1998-01-01)
Krośniewice	kutnowski	warszawska	1490	2162	2761	osada w gminie Krośniewice^[32]	miasto (od 1926-09-01)
Stawiski	kolneński	łomżyńska	3524	3339	4639	osada w gminie Stawiski^[33]	miasto (od 1919-02-07)

Osady utworzone po 1870

W ramach korekty reformy miejskiej z 1869–1870 utworzono jeszcze dwie osady ze zdegradowanych miast: Górę Kalwarię w 1883 r. i Zawichost w 1888 r. Ponadto, utworzono dodatkowo 6 osad miejskich z miejscowości formalnie wiejskich: Targówek (ok. 1889), Łapy (1903), Kamienną (1905), Sztabin (1907, jako Krasnybór), Ciechocinek (1908) i Ochotę (1910)^[1].

Osada	Powiat	Gubernia	Data utworzenia	Status tuż po zmianie	Status obecnie
Góra Kalwaria	grójecki	warszawska	1883-12-13^[34]	osada stanowiąca gminę	miasto (od 1919-02-07)
Zawichost	sandomierski	radomska	1888-07-26^[34]	osada stanowiąca gminę	miasto (od 1926-01-01)
Targówek	warszawski	warszawska	ok. 1889^[35]	osada w gminie Bródno	część m. Warszawa (od 6 lutego 1890^[36])
Łapy	mazowiecki	łomżyńska	1903-09-18^[34]	osada w gminie Poświętne	miasto (od 1925-01-01)
Kamienna	konecki	radomska	1905-10-14^[34]	osada stanowiąca gminę	część m. Kamienna (od 1923^[37])
Sztabin	augustowski	suwalska	1907^[34]	osada w gminie Sztabin	wieś
Ciechocinek	nieszawski	warszawska	1908-11-04^[34]	osada w gminie Raciążek	miasto (od 1919-02-07)
Ochota	warszawski	warszawska	1910-07-29^[38]^[34]	osada w gminie Czyste	część m. Warszawa (od 1916-04-08)

Maksymalną liczbę osad (nazywanych już pod koniec mianem miasteczek) uzyskano w 1914 roku: było ich aż 359^[39]^[40]. Następnie ich liczba zaczęła stopniowo maleć, a od 1910 roku nie utworzono już ani jednej osady.

Podczas I wojny światowej zbiór osad uległ szeregowi zmian^[1].

3 osady włączono do większych sąsiednich miast: Modrzejów do Sosnowca w 1915 r., a w 1916 r. Ochotę do Warszawy i Wieniawę do Lublina.
W 1916 r. prawa miejskie odzyskały: Busko, Jędrzejów, Piaseczno, Wierzbnik i Włoszczowa.
W związku z utworzeniem Republiki Litewskiej w 1918 r., 12 osad z omawianego zbioru weszło w jej skład (Balwierzyszki, Kibarty, Ludwinowo, Łoździeje, Olita, Pilwiszki, Poniemoń, Sapieżyszki, Sereje, Simno, Sudargi i Wisztyniec).

Rozwój osad po odzyskaniu przez Polskę niepodległości

Koncepcja osady utrzymała się po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 r. aż do reformy 1933–1934, kiedy to została formalnie zlikwidowana. W 1918 roku na terenie Polski było 337 osad miejskich, zamieszkanych przez około 575 tys. osób. Do 1933 r. władze polskie przywróciły bądź nadały po raz pierwszy prawa miejskie 76 osadom miejskim. W 1933 r. na terenie b. Kongresówki znajdowało się 261 osad miejskich. Ostatnią zlikwidowaną osadą były Poddębice, którym nadano status gminy miejskiej 9 kwietnia 1934.^[1]

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Dymitrow, M. (2015). The concept of urbanity in light of the municipal reform in interwar Poland / Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej, [w:] Krzysztofik, R., & Dymitrow, M. (Eds.), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy. Gothenburg: University of Gothenburg, pp. 61–63 / 65–115.
↑ Od 1870 w gminie Irena.
↑ Od 1868 w gminie Chojany.
↑ Od 1869 w gminie Kibarty.
↑ Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 15,043 z dn. 10 kwietnia 1821; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głónych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).
↑ Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 3,937 z dn. 16 lipca 1822; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głónych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).
↑ Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 6,590 z dn. 19 listopada 1822; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głónych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).
↑ Ukaz o przemianowaniu na osady niektórych miast w guberniach Królestwa Polskiego z dnia 1 (13) lipca 1869 r. (Dz. pr. t. 69, s. 245).
↑ Krótka statystyka Gubernji Królestwa Polskiego obejmująca rozległość i ludność tychże Gubernji oraz wykaz osad i gmin. Przedruk uzupełniony ze Skorowidza do Dziennika Praw, wydanego w połowie 1870 r./ Warszawa 1870.
↑ Населенные места Российской империи в 500 и более жителей с указанием всего наличного в них населения и числа жителей преобладающих вероисповеданий, по данным первой всеобщей переписи населения 1897 г.
↑ GUS, 1921, Rocznik statystyki Rzeczypospolitej Polskiej, Rok wydania I 1920/21. Część I. GUS, Warszawa.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 17 (29) października 1869 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji radomskiej (Dz. pr. t. 69, s. 415).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 24 października (5 listopada) 1869 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji radomskiej (Dz. pr. t. 69, s. 419).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 7 (19) listopada 1869 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji kieleckiej (Dz. pr. t. 69, s. 425).
↑ 1 lutego 1977 włączone do Dąbrowy Górniczej.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 12 (24) grudnia 1869 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji siedleckiej (Dz. pr. t. 69, s. 461).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 19 (31) grudnia 1869 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji lubelskiej (Dz. pr. t. 69, s. 465).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 19 (31) grudnia 1869 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji płockiej (Dz. pr. t. 69, s. 471).
↑ De facto od 1941.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 30 grudnia 1869 r. (11 stycznia 1870 r.) o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji kaliskiej (Dz. pr. t. 70, s. 67).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 23 stycznia (4 lutego) 1870 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji petrokowskiej (Dz. pr. t. 70, s. 77).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 30 stycznia (11 lutego) 1870 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji łomżyńskiej (Dz. pr. t. 70, s. 81).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 27 lutego (11 marca) 1870 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji suwałkskiej (Dz. pr. t. 70, s. 93).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 6 (18) marca 1870 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji lubelskiej (Dz. pr. t. 70, s. 97).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 20 marca (1 kwietnia) 1870 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji petrokowskiej (Dz. pr. t. 70, s. 123).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 20 marca (1 kwietnia) 1870 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji warszawskiej (Dz. pr. t. 70, s. 127).
↑ Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 15 (27) maja 1870 r. o przemianowaniu miasta Tarnogrodu na osadę (Dz. pr. t. 70, s. 159).
↑ Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 21 kwietnia (3 maja) 1870 r. o przemianowaniu miasta Klimontowa na osadę (Dz. pr. t. 70, s. 167).
↑ ^a ^b ^c Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 3 (15) lipca 1870 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji suwałkskiej (Dz. pr. t. 70, s. 189).
↑ ^a ^b Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 17 (29) lipca 1870 r. o przemianowaniu 2-ch miast w gubernji siedleckiej na osady (Dz. pr. t. 70, s. 193).
↑ ^a ^b ^c Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 28 sierpnia (9 września) 1870 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji łomżyńskiej (Dz. pr. t. 70, s. 367).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 28 sierpnia (9 września) 1870 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji warszawskiej (Dz. pr. t. 70, s. 369).
↑ Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 30 października (12 listopada) 1870 r. o przemianowaniu na osadę m. Stawiski (Dz. pr. t. 70, s. 461).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Gajewski M 1964. Zmiany administracyjne miast i osiedli 1918–1963. GUS, Warsaw.
↑ Jelonek – Dokumentacja Geograficzna.
↑ Gawryszewski LUDNOŚĆ WARSZAWY W XX WIEKU.
↑ W 1928 przemianowane na Skarżysko-Kamienna.
↑ SUiRP Oddz. 1 Nr 150 paragraf 1541.
↑ Rocznik Statystyczny Królestwa Polskiego z uwzględnieniem innych ziem polskich.
↑ Publikacja, aczkolwiek z 1914 roku, wymienia liczbę 358, ponieważ podaje dane według stanu z początku 1910 roku, nie uwzględniając przez to Ochoty.

Linki zewnętrzne

[koncepcja-1] Dymitrow, M. (2015). The concept of urbanity in light of the municipal reform in interwar Poland / Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej, [w:] Krzysztofik, R., & Dymitrow, M. (Eds.), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy. Gothenburg: University of Gothenburg, pp. 61–63 / 65–115.

[2] Od 1870 w gminie Irena.

[3] Od 1868 w gminie Chojany.

[4] Od 1869 w gminie Kibarty.

[5] Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 15,043 z dn. 10 kwietnia 1821; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głónych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).

[6] Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 3,937 z dn. 16 lipca 1822; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głónych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).

[7] Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 6,590 z dn. 19 listopada 1822; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głónych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).

[8] Ukaz o przemianowaniu na osady niektórych miast w guberniach Królestwa Polskiego z dnia 1 (13) lipca 1869 r. (Dz. pr. t. 69, s. 245).

[9] Krótka statystyka Gubernji Królestwa Polskiego obejmująca rozległość i ludność tychże Gubernji oraz wykaz osad i gmin. Przedruk uzupełniony ze Skorowidza do Dziennika Praw, wydanego w połowie 1870 r./ Warszawa 1870.

[10] Населенные места Российской империи в 500 и более жителей с указанием всего наличного в них населения и числа жителей преобладающих вероисповеданий, по данным первой всеобщей переписи населения 1897 г.

[11] GUS, 1921, Rocznik statystyki Rzeczypospolitej Polskiej, Rok wydania I 1920/21. Część I. GUS, Warszawa.

[pierwszy-12] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 17 (29) października 1869 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji radomskiej (Dz. pr. t. 69, s. 415).

[drugi-13] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 24 października (5 listopada) 1869 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji radomskiej (Dz. pr. t. 69, s. 419).

[trzeci-14] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 7 (19) listopada 1869 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji kieleckiej (Dz. pr. t. 69, s. 425).

[15] 1 lutego 1977 włączone do Dąbrowy Górniczej.

[czwarty-16] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 12 (24) grudnia 1869 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji siedleckiej (Dz. pr. t. 69, s. 461).

[piaty-17] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 19 (31) grudnia 1869 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji lubelskiej (Dz. pr. t. 69, s. 465).

[szosty-18] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 19 (31) grudnia 1869 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji płockiej (Dz. pr. t. 69, s. 471).

[19] De facto od 1941.

[siodmy-20] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 30 grudnia 1869 r. (11 stycznia 1870 r.) o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji kaliskiej (Dz. pr. t. 70, s. 67).

[osmy-21] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 23 stycznia (4 lutego) 1870 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji petrokowskiej (Dz. pr. t. 70, s. 77).

[dziewiaty-22] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 30 stycznia (11 lutego) 1870 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji łomżyńskiej (Dz. pr. t. 70, s. 81).

[dziesiaty-23] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 27 lutego (11 marca) 1870 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji suwałkskiej (Dz. pr. t. 70, s. 93).

[jedenasty-24] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 6 (18) marca 1870 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji lubelskiej (Dz. pr. t. 70, s. 97).

[dwunasty-25] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 20 marca (1 kwietnia) 1870 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji petrokowskiej (Dz. pr. t. 70, s. 123).

[trzynasty-26] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 20 marca (1 kwietnia) 1870 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji warszawskiej (Dz. pr. t. 70, s. 127).

[czternasty-27] Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 15 (27) maja 1870 r. o przemianowaniu miasta Tarnogrodu na osadę (Dz. pr. t. 70, s. 159).

[pietnasty-28] Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 21 kwietnia (3 maja) 1870 r. o przemianowaniu miasta Klimontowa na osadę (Dz. pr. t. 70, s. 167).

[szesnasty-29] Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 3 (15) lipca 1870 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji suwałkskiej (Dz. pr. t. 70, s. 189).

[siedemnasty-30] Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 17 (29) lipca 1870 r. o przemianowaniu 2-ch miast w gubernji siedleckiej na osady (Dz. pr. t. 70, s. 193).

[osiemnasty-31] Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 28 sierpnia (9 września) 1870 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji łomżyńskiej (Dz. pr. t. 70, s. 367).

[dziewietnasty-32] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 28 sierpnia (9 września) 1870 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji warszawskiej (Dz. pr. t. 70, s. 369).

[dwudziesty-33] Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 30 października (12 listopada) 1870 r. o przemianowaniu na osadę m. Stawiski (Dz. pr. t. 70, s. 461).

[gaj-34] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Gajewski M 1964. Zmiany administracyjne miast i osiedli 1918–1963. GUS, Warsaw.

[35] Jelonek – Dokumentacja Geograficzna.

[36] Gawryszewski LUDNOŚĆ WARSZAWY W XX WIEKU.

[37] W 1928 przemianowane na Skarżysko-Kamienna.

[38] SUiRP Oddz. 1 Nr 150 paragraf 1541.

[39] Rocznik Statystyczny Królestwa Polskiego z uwzględnieniem innych ziem polskich.

[40] Publikacja, aczkolwiek z 1914 roku, wymienia liczbę 358, ponieważ podaje dane według stanu z początku 1910 roku, nie uwzględniając przez to Ochoty.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Osady w Królestwie Polskim

Spis treści

Osady utworzone przed 1869

Osady utworzone w następstwie reformy miejskiej 1869–1870

Osady utworzone po 1870

Rozwój osad po odzyskaniu przez Polskę niepodległości

Przypisy

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Author

Author

Author

Author

Author

Author

Author

Author

Author

Author

Author

Author

Author

Author

Author

Author