Osiedle Kopalniana

Osiedle „Kopalniana”

Zespół „Dolarowców” widzianych z wieży widokowej na terenie Muzeum Śląskiego (2020)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miasto	Katowice
Dzielnica	Śródmieście
Data budowy	1964–1967
Położenie na mapie Katowic Osiedle „Kopalniana”
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Osiedle „Kopalniana”
Położenie na mapie województwa śląskiego Osiedle „Kopalniana”
50°15′45,5″N 19°01′42,6″E/50,262639 19,028500

Osiedle „Kopalniana” – osiedle mieszkaniowe w Katowicach, położone w dzielnicy Śródmieście. Składa się ono z czterech 14-kondygnacyjnych wieżowców mieszkalnych, zwanych potocznie „Dolarowcami” bądź „Dewizowcami”, które powstały w latach 60. XX wieku przy ulicy Uniwersyteckiej, w sąsiedztwie kampusu Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

Historia

„Dolarowce” w marcu 2006 roku

Jest to pierwsze śródmiejskie osiedle mieszkaniowe na terenie Katowic^[1]. Zostało ono zaplanowane na terenie po dawnych kortach tenisowych i ogrodnictwie miejskim, pomiędzy ulicami Uniwersytecką, Bankową, aleją W. Roździeńskiego i współczesną aleją W. Korfantego^[1].

Projekt osiedla powstał w 1962 roku. W literaturze za projektanta podaje się Stanisława Kwaśniewicza, w niektórych źródłach wskazywana jest para architektów – Jędrzej Badner i Stanisław Kwaśniewicz, którzy współpracowali także z Zygmuntem Majerskim, a w jeszcze innym źródle za projektanta urbanistyki osiedla podaje się Jędrzeja Badnera, architektury zaś Tadeusza Krzysztofiaka^[1].

Zaprojektowano wieżowce mieszkalne oraz luźno rozrzuconą niską zabudowę, a taki układ zabudowy wymusiło ukształtowanie terenu (dolina Rawy) oraz warunki górnicze^[1]. Na osiedlu miało także powstać przedszkole, szkoła, pawilony sklepowe i garaże, lecz ostatecznie większości z planów nie zrealizowano z uwagi na przekazanie terenów pod rozbudowę Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Szkołę na osiedlu zaczęto budować w 1960 roku przy ulicy Bankowej, lecz budynek ten w międzyczasie zaadaptowano na potrzeby Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach^[2].

Wieżowce mieszkalne wzniesiono w latach 1964–1966^[1] (bądź w latach 1964–1972^[3]). Inwestorami bloków były różne instytucje, na przykład blok przy ulicy Uniwersyteckiej 12 (róg z ulicą prof. A. Chełkowskiego) powstał na zlecenie PKO. Miał on wyższy standard i sprzedawano tam za dewizy mieszkania własnościowe. W związku z dewizowym zakupem mieszkań bloki te potocznie zaczęto nazywać „Dolarowcami” bądź „Dewizowcami”^[2].

Przy bloku PKO wzniesiono w latach 1969–1970 dwukondygnacyjny pawilon PKO (później „Pewexu”) o charakterystycznej architekturze. Po licznych przebudowach pawilon ten stracił swój pierwotny charakter^[4]. W pawilonie tym według stanu z września 2022 roku zlokalizowany jest sklep sieci Biedronka^[5].

Charakterystyka

„Dolarowce” w marcu 2016 roku widziane od strony ulicy Uniwersyteckiej

Osiedle „Kopalniana” składa się z czterech dwuczłonowych 14-kondygnacyjnych budynków na osi północ-południe, zwanych „Dolarowcami”^[2], położonych przy ulicy Uniwersyteckiej 12, 21, 25 i 29 w Katowicach^[3], w granicy dzielnicy Śródmieście^[6], w sąsiedztwie kampusu Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach^[3]. Powstało na terenie o powierzchni 26 ha^[1].

Wieżowce mieszkalne mają szkieletową konstrukcję z prefabrykowanymi stropami^[2], a ich wysokość sięga ponad 40 metrów^[7]. Okna na elewacji „Dolarowców” zostały specyficznie poprzesuwane, dzięki czemu na elewacjach wieżowców powstały geometryczne zygzakowate wzory utworzone z pustek i wypełnień. Ostatecznie efekt ten zniknął po modernizacjach bloków^[2]. Wejścia do budynków powstały w formie całkowicie przeszklonych pawilonów o wysuniętych do przodu żelbetowych daszkach^[2]. Na dachach dwóch wieżowców wzniesiono przeszklone pawilony służące pierwotnie do obserwacji dróg przez funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej^[2].

Budynki pod numerem 25 i 29 są w zarządzie Katowickiej Spółdzielni Mieszkaniowej i są pod administracją osiedla Gwiazdy^[7]. Budynki te mają dodatkowe zabezpieczenia – są wyposażone w drzwi przeciwpożarowe, system oświetlenia dróg awaryjnych na parterach i dwa piony hydrantowe^[7].

Źródło danych: Urząd Miasta Katowice^[6].

Przypisy

Bibliografia

• AnetaA. Borowik AnetaA., Nowe Katowice. Forma i ideologia polskiej architektury powojennej na przykładzie Katowic (1945–1980), wyd. pierwsze, Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2019, ISBN 978-83-66018-17-4  (pol.).