Osiek (Gdańsk)

Osiek, szeroka ul. Osiek

Osiek, ul. Stare Domki

Lokalizacja Osieka

Plac Obrońców Poczty Polskiej i pomnik Obrońców Poczty Polskiej

Dawny przytułek przy ul. Sierocej

Osiek (niem. Hakelwerk^[1]) – osiedle w Gdańsku, na obszarze dzielnicy Śródmieście.

Położenie

Mianem Osieka określano i określa się do dziś tereny położone między ul. Stolarską i Igielnicką, Podwalem Staromiejskim, Kanałem Raduni a Zamczyskiem.

Osiek jest podjednostką jednostki morfogenetycznej Stare Miasto, w okręgu historycznym Gdańsk.

Historia

Osiek powstał w pierwszej ćwiartce XIV w. i był osadą podgrodzką na zachód od grodu, zwanego dziś Zamczyskiem. Przez wieki osada była zamieszkiwana przez ubogą ludność polską (ściślej: kaszubską) i pruską, trudniącą się rybołówstwem i zbieraniem bursztynów^[2], która to później uległa spontanicznej germanizacji.

Na Osieku istniał m.in. młyn przy ul. Tartacznej, napędzany przez większość czasu swego funkcjonowania siłą wody. Był to jeden z najdłużej czynnych zakładów przemysłowych w Gdańsku, działał prawie 800 lat^[3].

W latach 1312-1454 osada posiadała samorząd z własnym ratuszem; nie było tu za to kościoła. Uboga ludność skarżyła się na wyzysk ze strony sióstr brygidek. 5 sierpnia 1363, w czasie jarmarku dominikańskiego, rybacy z Osieka stanęli na czele buntu biedoty; doszło do krwawych starć. Ich program polityczny streszczał się we wznoszonym podczas marszu na Główne Miasto okrzyku: Kraków!.

Głównym traktem Osieka była (dzisiaj skromna i zaniedbana, przecięta powojennym blokiem) ulica Panieńska (Jungferngasse). Stanowiła ona centrum dzielnicy rybackiej, jeszcze w XVII w. stał przy niej Polski Ratusz^[1].

Po wyburzeniu wcześniejszych zabudowań, w latach 1838-44 został zbudowany nowoczesny pruski szpital wojskowy^[1].

W 1875 został oddany neogotycki gmach szkoły męskiej przy ul. Osiek. Na początku XX wieku do szkoły zostało dobudowane boczne skrzydło. W 1903 do szkoły została dobudowana łaźnia, która podniosła znaczenie szkoły oraz przyczyniła się do poprawy stanu sanitarnego mieszkańców Osieka (w latach trzydziestych XX wieku tylko 12% okolicznych mieszkań posiadało własną łazienkę, dlatego łaźnia publiczna cieszyła się dużą popularnością; miesięcznie korzystało z niej około 5000 osób). Dziewczęta uczyły się w starszej szkole przy ul. Rybaki Dolne (nad kanałem Raduni), jednak był to budynek bardziej skromny, bez żadnego zaplecza socjalnego^[1].

Ul. Osiek wyróżnia się dzisiaj dużą szerokością, znacznie większą od pozostałych ulic na tym obszarze, co wynika z faktu, że przebiegał nią jeden z kanałów Raduni, zasypany na początku XX wieku^[1].

Po utworzeniu Wolnego Miasta Gdańska i demilitaryzacji Gdańska został zamknięty szpital wojskowy, a w jego gmachu umieszczono Pocztę Polską w Wolnym Mieście Gdańsku. W latach dwudziestych XX wieku przy ulicy Panieńskiej mieściło się wiele domów publicznych^[1].

Na początku II wojny światowej miała tu miejsce Obrona Poczty Polskiej. Budynek bronionej poczty przetrwał do dziś, obecnie znajduje się tam Urząd Pocztowy Gdańsk 1. W 1979 na placu przed urzędem pocztowym (nazwanego placem Obrońców Poczty Polskiej) wybudowano pomnik upamiętniający tamto wydarzenie.

Zabytki^[4] i obiekty historyczne

• Muzeum Poczty Polskiej w Gdańsku
• Dawny przytułek dla sierot i starców przy ul. Sierocej (koniec XVII wieku, XVIII-XX wiek)
• Historyczne kamienice
• Duży, poniemiecki schron przeciwlotniczy przy ul. Olejarnej

Zobacz też

• Dzielnica Mariacka
• Dzielnica Świętojańska
• Fundacyjny Kąt
• Główne Miasto
• Ołowianka
• Przedwale
• Stare Miasto
• Stare Przedmieście
• Zamczysko

Przypisy