Osiek (powiat łowicki)

Osiek

wieś
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	łowicki
Gmina	Kocierzew Południowy
Liczba ludności (2011)	321[1]
Strefa numeracyjna	46
Kod pocztowy	99-414
Tablice rejestracyjne	ELC
SIMC	0729238
Położenie na mapie gminy Kocierzew Południowy Osiek
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Osiek
Położenie na mapie województwa łódzkiego Osiek
Położenie na mapie powiatu łowickiego Osiek
52°14′37,8240″N 19°57′56,7000″E/52,243840 19,965750

Kapliczka przydrożna w Osieku w 2019 r. W tle Osiek Trzeci.

Osiek – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie łowickim, w gminie Kocierzew Południowy.

Nazwa

Nazwa Osiek oznaczała w języku staropolskim^[2] zasiekę, czyli leśne umocnienie lub warownię w lesie utworzoną z nagromadzonych i zespojonych ze sobą ściętych (zsieczonych) pni drzewnych, której zadaniem była ochrona leśnego osiedla lub wyznaczonej granicy. Często w pobliżu umocnień tych mieszkali strzegący ich ludzie, którzy według Słownika geograficznego Królestwa Polskiego mieli dać początek osadom noszącym tę nazwę. W spisanych po łacinie dokumentach historycznych spotykane są różne formy nazwy Oschyek, Oszyek^[3][2].

Historia

Według Liber beneficiorum Jana Łaskiego wieś osadzona została na prawie niemieckim^[3]. Udokumentowana lokacja miejscowości miała miejsce w 1443 roku^[4]. Była wsią kościelną, lecz nie płaciła dziesięciny. Sołtys płacił rocznie 18 groszy plebanowi w Kocierzewie, a inni mieszkańcy po korcu owsa za kolędę^[3].

Osiek był wsią duchowną położoną w drugiej połowie XVI wieku w powiecie gąbińskim ziemi gostynińskiej województwa rawskiego^[5]. Była wsią klucza łowickiego arcybiskupów gnieźnieńskich^[6].

W 1768 roku wieś Osiek została przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego wyłączona z domeny arcybiskupiej, który nadał ją na prawach dzierżawy emfiteutycznej (na 50 lat z prawem dziedziczenia i przedłużania) swojemu nadwornemu malarzowi oraz przyjacielowi Marcello Bacciarellemu. Sławny malarz na stałe mieszkał w tzw. pałacyku Bacciarellego w Warszawie pojawiając się okazjonalnie w miejscowości, ale dzierżawę ponownie odnowił na krótko przed śmiercią w roku 1818. We wsi powstał dwór, który na dekady stał się własnością oraz gniazdem rodowym Bacciarellich po uzyskaniu uchwałą sejmu przez nestora rodu w 1771 r. polskiego szlachectwa wraz z herbem Bacciarelli^[4].

W Osieku administrował młodszy syn sławnego malarza Franciszek Bacciarelli (1764–1842), który po ukończeniu Szkoły Rycerskiej, uczestnictwie w insurekcji kościuszkowskiej oraz ostatecznym upadku Rzeczypospolitej Obojga Narodów przeniósł się do wsi na stałe^[4]. Tutaj ze związku z ormiańską szlachcianką Gertrudą Asłanowicz urodziło się im pięciu synów Marceli, Karol, Józef, Teodor oraz Tadeusz^[4]. Gospodarstwem w Osieku administrował drugi syn Karol Bacciarelli (1795–1875), który zmarł bezpotomnie. Majątek przejął trzeci brat Józef Bacciarelli (1797–1875), który wraz z synem Aleksandrem doprowadzili Osiek do rozkwitu^[4]. Zakupili bądź wydzierżawili okoliczne majątki: Boczki, Różyce, Koszajec, Pilchowo, Bitkowice oraz Wilczkowo, a w samym Osieku wybudowali mały, lokalny browar^[4].

Aleksander Bacciarelli (1832–1911) był jednym ze współzałożycieli Towarzystwa Rolniczego. W 1863 roku brał czynny udział w powstaniu styczniowym jako delegat Rządu Narodowego na okręg łowicki. W osieckim dworze Bacciarellego stacjonowali powstańcy po potyczce pod wsią Skowroda jaka miała miejsce 25 lipca 1863 roku. Po upadku powstania Aleksander szykanowany przez władze rosyjskie został zmuszony do sprzedania dworu w 1880 roku i przeniesienia się w Grójeckie. Majątek po Bacciarellim zakupił sędzia z Łowicza p. Kakietko, który odsprzedał go p. Szaniawskiemu^[4].

Miejscowość jako wieś i folwark leżący w powiecie łowickim w gminie Jeziorko pod koniec XIX wieku wymienia Słownik geograficzny Królestwa Polskiego. W 1827 roku we wsi było 39 domów oraz 286 mieszkańców, a w 1886 roku 52 domy, w których mieszkało 387 mieszkańców oraz 6 mieszkańców mieszkało w dworze. Miejscowa ludność zajmowała się rolnictwem oraz produkcją wyrobów wełnianych^[3].

Według spisu z 1877 roku folwark liczył 278 morg z czego 255 morg gruntów ornych, 10 morg łąk, 1 morgę wody, 2 morgi lasu, 10 morg nieużytków. Na jego terenie znajdowało się 10 budynków z drzewa. Rolnicy stosowali płodozmian 9-polowy^[3].

W 1877 roku folwark został wykupiony z terenu księstwa łowickiego. W 1886 do włościan należały 1003 morgi ziemi użytkowej oraz 62 morgi nieużytków^[3].

W czasie I wojny światowej w pobliżu miejscowości przebiegał front rosyjsko-niemiecki, który zatrzymał się na trzy tygodnie na zachód od Osieku. W okolicy wsi pochowani zostali zabici obu stron. W okresie międzywojennym właścicielką dworu osińskiego była Janina Grabińska. W czasie Kampanii wrześniowej w okolicy zostały okrążone i rozbite oddziały Armii „Pomorze”. W czasie okupacji działała tu Armia Krajowa^[4].

W okresie powojennym w dworze osieckim istniała komenda Milicji Obywatelskiej, Urząd Gminy, szkoła, poczta, spółdzielnia produkcyjna, ośrodek maszynowy, a także wykorzystywany był jako mieszkania. W 1982 potomkowie Bacciarellich odkupili dwór od Państwowego Funduszu Ziemi i rozpoczęli przywracanie mu pierwotnego charakteru^[4].

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa skierniewickiego.

Zabytki

Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa^[7] na listę zabytków wpisane są obiekty:

• zespół dworski, XVIII, XX:
  • dwór, drewniany, nr rej.: 470 z 1.12.1977
  • park, nr rej.: 546 z 26.07.1980

Zobacz też

• Osiek

Przypisy

Bibliografia

• Praca zbiorowa: Słownik staropolski, „Osiadły – Ówdzie”, tom V, zeszyt 9 (33). Wrocław: Polska Akademia Nauk, 1969, s. 646.
• Aleksander Bacciarelli. Dwór Bacciarellich w Osieku koło Łowicza. „Mazowieckie Studia Humanistyczne 1/1”, s. 121–128, 1995. Łowicz: Mazowiecka Wyższa Szkoła Humanistyczno-Pedagogiczna w Łowiczu. ISSN 1234-5075. 

Linki zewnętrzne

• Osiek, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 626 .