Oskarżyciel publiczny
 | Ten artykuł od 2012-06 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Oskarżyciel publiczny – jeden ze znanych polskiemu prawu karnemu rodzajów oskarżycieli.
Oskarżycielem publicznym jest organ państwowy, który we własnym imieniu wnosi lub popiera oskarżenie (obwinienie) w sprawach o czyny zabronione, które ustawa nakazuje lub zezwala ścigać skargą publiczną. W szeroko rozumianym postępowaniu karnym i w sprawach o wykroczenia oskarżyciel publiczny jest stroną, która reprezentuje interes społeczeństwa (interes publiczny) w ściganiu przestępstw i wykroczeń. Ze względu na brak prywatnego interesu celem działania oskarżyciela nie jest ukaranie sprawcy za wszelką cenę, naprawienie szkody itp., lecz uzyskanie sprawiedliwego i zgodnego z prawem rozstrzygnięcia o przedmiocie procesu. Dlatego oskarżyciel publiczny ma prawo działać również na korzyść oskarżonego.
W Polsce oskarżycielem publicznym przed wszystkimi sądami jest prokurator (nie prokuratura), a przed sądami wojskowymi – prokurator wojskowy. Inne organy mogą sprawować funkcję oskarżyciela publicznego tylko na podstawie konkretnego przepisu i w ograniczonym zakresie. Wstąpienie do procesu prokuratora powoduje przejście na niego tego uprawnienia. Jedynym wyjątkiem jest postępowanie karne skarbowe: organ finansowy działa w nim jako oskarżyciel publiczny obok (albo zamiast) prokuratora.
Innymi niż prokurator oskarżycielami publicznymi są:
- Policja, straż gminna (miejska), państwowi inspektorzy pracy i niektóre inne organy administracji publicznej, a także organy kontroli państwowej i samorządu terytorialnego – w sprawach o wykroczenia[1],
- naczelnik urzędu skarbowego, naczelnik urzędu celno-skarbowego, Szef Krajowej Administracji Skarbowej, Straż Graniczna, Policja, Żandarmeria Wojskowa, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Centralne Biuro Antykorupcyjne[2],
- organy Straży Granicznej, Inspekcji Handlowej, Państwowej Inspekcji Sanitarnej, naczelnicy urzędów skarbowych i naczelnicy urzędów celno-skarbowych oraz prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej – w sprawach o określone ustawami przestępstwa,
- Służba Leśna, strażnicy Państwowej Straży Łowieckiej – w sprawach o wykroczenia leżące w zakresie ich działalności,
- Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych – w sprawach o przestępstwa i wykroczenia leżące w zakresie ich działalności[3].