Oskar Miłosz

Oskar Miłosz
Ilustracja
Oskar Miłosz
Imię i nazwisko

Oskar Władysław Miłosz

Data i miejsce urodzenia

28 maja 1877
Czereja

Data i miejsce śmierci

2 marca 1939
Fontainebleau

Narodowość

litewska

Język

polski, francuski

Alma Mater

École du Louvre, École des Langues Orientales

Dziedzina sztuki

literatura piękna

Strona internetowa

Oskar Władysław Miłosz herbu Lubicz (ur. 28 maja 1877 w Czerei, zm. 2 marca 1939 w Fontainebleau) – litewski poeta i dyplomata, krewny Czesława Miłosza.

Od dwunastego roku życia mieszkał w Paryżu. Jego pierwszym językiem był polski, ale pisał po francusku. Uważał się za Litwina, czego dowiódł po I wojnie światowej, gdy zaangażował się w sprawę niepodległości Litwy. Oskar Vladislav de Lubicz Milosz vel Oscar Venceslas de Lubicz-Milosz (tak sygnował swoje dzieła) z wykształcenia i z wyboru stał się Francuzem. Obywatelstwo litewskie przyjął w 1919, do francuskiego powrócił w 1931.

Życiorys

Wychowany w majątku leśnym Czereja położonym na wschód od Mińska Litewskiego (na terenie dzisiejszej Białorusi), w 1886 został ochrzczony w obrządku rzymskokatolickim w kościele św. Aleksandra w Warszawie, z której pochodziła jego matka Miriam Rozenthal. W wieku 12 lat rodzice wysłali go do Paryża, gdzie został umieszczony w internacie przy Lycée Janson-de-Sally. Baśniowe krajobrazy rodzinnych stron nie opuściły jednak młodego chłopca wraz z odejściem z rodowego gniazda; ich odbicie widać w całej jego twórczości, która w ogromnej części nacechowana jest melancholijnym pięknem tamtych stron.

Lata jego już francuskiej formacji przypadają na panowanie w Paryżu i w Europie la belle époque, co jednak znamienite dla całego życiorysu Oskara, czuł się on wyobcowany spośród ówczesnego porządku świata. Po ukończeniu liceum podjął studia nad protogreckimi i protoromańskimi źródłami cywilizacji śródziemnomorskiej, na przykład nad starożytnościami egipskimi, asyryjskimi i hebrajskimi. W latach 1896–1899 był studentem École du Louvre i École des Langues Orientales, gdzie pod kierunkiem profesora Eugène Ledraina, tłumacza Biblii, nauczył się czytać teksty hebrajskie. Po osiągnięciu pełnoletniości sprzedał kupcom rosyjskim swoje dziedziczne lasy nad Dnieprem, co spowodowało konflikt z okoliczną polską szlachtą.

Debiutował tomem wierszy „Le Poème de Décadentes” opublikowanym w roku 1889. W 1906 wydany został zbiór „Les Sept Solitudes”, a w 1911 „Les Éléments”. Z tych pierwszych tomów jego twórczości wyziera człowiek zmysłowy, gwałtowny i nieszczęśliwy. Młody poeta podejmuje nieudaną próbę samobójczą; niedbale, z papierosem w ustach, siedząc na fotelu strzela sobie w serce.

Cudem odratowany powraca do świata żywych, jednak wciąż tkwi w beznadziejnym donjuanizmie, pogaństwie, absolutnej pogardzie wobec absurdu istnienia. W tym czasie wydaje też autobiograficzną powieść „Miłosne wtajemniczenie” (L’amoureuse initiation) opisującą losy kawalera Waldemara de L... i jego pełen mistycznej namiętności związek z damą lekkich obyczajów, Clarissą Annaleną.

Dalszy etap jego twórczości to dramaty misteryjne „Miguel Mañara”, „Méphiboseth”, oraz „Szaweł z Tarsu” (Saul de Tarse). Dojrzała poezja Miłosza zaczyna się od „Symfonii” (1915) skomponowanych w latach 1913–1914 i zawartych w kilku niewielkich tomikach: „Nihumim” (1915), „Adramandoni” (1918), „La Confession de Lemuel” (1922).

W grudniu roku 1914 Miłosz doznaje objawienia mistycznego, przez niektórych porównywanego z pascalowską „nocą ognia” i jest to punkt zwrotny zarówno jego życia, jak i twórczości. Stopniowo oddala się od poezji i kieruje swe zainteresowania w stronę różnych doktryn hermetycznych. Studiuje kabałę oraz alchemię, powołuje się na spuściznę różokrzyżowców; ścieżkę literackich inspiracji znaczą przede wszystkim Biblia (język jej uważa za szczyt wszelkiej poezji), Goethe, a także Swedenborg, Dante, czy Jakob Böhme.

Ukoronowaniem jego twórczości są dwa traktaty-poematy metafizyczne: „Ars Magna” (1924) i „Les Arcanes” (1927). Wykłada w nich w sposób intuicyjny ogólną teorię względności, matematycznie opracowaną przez Alberta Einsteina, nie wiedząc wcześniej nic o jej istnieniu. Pisma te charakteryzują się przede wszystkim niezwykłą siłą wizji, która oddziaływała na twórcę. Napisane hermetycznym, na pozór nieprzystępnym językiem, niezwykle zintensyfikowane w swoim przekazie, stawiają zabójczą diagnozę współczesności wybiegając zarazem w stronę chwalebnej przyszłości. Autor wciąż poraża siłą poetyckiej namiętności wzbogaconej dodatkowo o czystość i niemal matematyczną precyzję metafizycznej teorii. W 1933 publikuje L'Apocalypse de saint Jean déchiffrée (Apokalipsa św. Jana rozszyfrowana) poprzedzoną przez Les origines ibériques du peuple juif (Pochodzenie iberyjskie narodu żydowskiego'). Szczegółowa, ezoteryczna analiza jej symboli zapowiada, według niego, nadchodzącą katastrofę dla ludzkości, którą wieści przesłanie Proroków i Ewangelistów i która rozpocznie się w Gdańsku.

(c) Using this image, you must properly provide owner of this image - Owned by Lietuvos nacionalinis muziejus (National Museum of Lithuania), CC BY-SA 2.5
Przedstawicielstwo Litwy we Francji; Oskar Miłosz – trzeci z lewej strony, w dolnym szeregu

Równolegle do twórczości literackiej Miłosz prowadził ożywioną działalność polityczną na rzecz utworzenia niepodległego państwa litewskiego. Wszedł w skład pierwszej litewskiej delegacji do Ligi Narodów. Po przejściu na emeryturę osiada w Fontainebleu; tam zmarł nagle 2 marca 1939.

Poezje Oskara Milosza tłumaczyli na język polski: Bronisława Ostrowska, Czesław Miłosz, Maria Leśniewska, Krzysztof Andrzej Jeżewski, prozę Artur Międzyrzecki, teksty teatralne Bronisława Ostrowska.

Les Amis de Milosz

W 1966 w Paryżu powstało towarzystwo „Les Amis de Milosz”, którego staraniem na domu poety w Fonatinbleau umieszczono tablicę pamiątkową; jego członkowie zbierają się w każdą rocznicę jego śmierci. Towarzystwo wydaje także periodyk Cahiers de L’Association des Amis de Milosz, w którym publikowane są dokumenty i zapiski biograficzne oraz naukowe opracowania jego twórczości. Rękopisy poety i jego listy oraz pierwsze wydania dzieł przechowuje się w Collection Doucet, dziale Bibliotheque de St. Geneviève w Dzielnicy Łacińskiej w Paryżu.

Publikacje

  • Baśnie i legendy litewskie, Wydawnictwo Pojezierze, Olsztyn 1986, 206 ss.
  • Miłosne wtajemniczenie, Wydawnictwo Literackie, Kraków, 1979.
  • Wybór wierszy, Wydawnictwo Literackie, Kraków-Wrocław, 1983.
  • Storge, Wydawnictwo Znak, Kraków, 1993

Bibliografia

  • Czesław Miłosz: Rodzinna Europa. Paryż: Kultura, 1959, s. 28–29.
  • Czesław Miłosz: Ziemia Ulro. Paryż: 1977, s. 143–149.
  • Czesław Miłosz: Szukanie ojczyzny. Kraków: Wydawnictwo Znak, 1996, s. 138–140, 245–267. ISBN 83-7006-483-3.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Lietuvos atstovybe Paryziuje. Representation of Lithuania in Paris.jpg
(c) Using this image, you must properly provide owner of this image - Owned by Lietuvos nacionalinis muziejus (National Museum of Lithuania), CC BY-SA 2.5
Representation of Lithuania in Paris, 1930. From Left siting - Vaitaitė, Defo, O. Milašius, P. Klimas, K. Dobkevičius; standing - J. Baltrušaitis (jr.), B. Blaveščiūnas.
Oskar Miłosz - portrait.jpg
Poeta i dyplomata litewski i francuski Oskar Miłosz (1877—1939).