Osobowość paranoiczna

Ten artykuł należy dopracować: od 2016-01 → zweryfikować treść i dodać przypisy, od 2016-01 → usunąć/zweryfikować prawdopodobną twórczość własną. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Osobowość paranoiczna – zaburzenie osobowości, w którym występuje chłód emocjonalny, wycofywanie się z kontaktów z innymi, wrogość, nadmierna podejrzliwość, nadmierna wrażliwość na lekceważenie i krytykę, niezdolność do wybaczania urazy.

Kryteria diagnostyczne (objawy)

Kryteria diagnostyczne ICD-10

• wrażliwość na niepowodzenia i odrzucenie
• tendencja do długotrwałego przeżywania przykrości
• podejrzliwość, postrzeganie obojętnych działań otoczenia jako wrogich lub pogardliwych
• sztywne poczucie własnych praw
• podejrzenia dotyczące wierności (partnerów i przyjaciół)
• przecenianie własnego znaczenia
• pochłonięcie wyjaśnieniami wydarzeń

Kryteria diagnostyczne DSM-IV

• pozbawiona wystarczających podstaw podejrzliwość, że inni nas wykorzystują, krzywdzą lub oszukują
• zaabsorbowanie bezpodstawnymi wątpliwościami co do lojalności przyjaciół lub wspólników i co do tego, czy są oni godni zaufania
• niechęć do zwierzania się innym, spowodowana nieuzasadnionym lękiem, że informacje te zostaną użyte przeciw nam w złych intencjach
• odczytywanie ukrytych, poniżających lub groźnych znaczeń z niezłośliwych uwag lub zdarzeń
• ciągłe noszenie urazów, czyli niewybaczanie zniewag, krzywd lub afrontów
• dostrzeganie ataków na nasz charakter czy reputację, które zwykle nie są widoczne dla innych, oraz szybkie reagowanie na nie gniewem lub przechodzeniem do kontrataku
• powtarzające się nieusprawiedliwione podejrzenia dotyczące wierności współmałżonka lub partnera seksualnego

Atrybuty osobowości paranoicznej

Atrybuty te charakteryzują funkcjonowanie osobowości paranoicznej:

• czynności ekspresyjne – obronna
• funkcjonowanie interpersonalne – prowokacyjna
• styl poznawczy – podejrzliwy
• obraz ja – nienaruszalne
• reprezentacje obiektów – niezmienne
• główny mechanizm obronny – projekcja
• organizacja morfologiczna – nieelastyczna
• nastrój/temperament – gniewny.

Odmiany osobowości paranoicznej według DSM-IV

• fanatyczna (z cechami osobowości narcystycznej)
• zrzędliwa (z cechami osobowości negatywistycznej)
• wyizolowana (z cechami osobowości unikającej)
• zatwardziała (z cechami osobowości kompulsyjnej)
• złośliwa (z cechami osobowości sadystycznej).

Cechy związane z osobowością paranoiczną według Blaney

Zobacz też

• leczenie zaburzeń osobowości

Bibliografia

• A. Jakubik: Zaburzenia osobowości
• T. Millon: Zaburzenia osobowości we współczesnym świecie
• L. Cierpiałkowska: Psychologia zaburzeń osobowości