Osowa (Gdańsk)

Osowa
Dzielnica Gdańska
Państwo

 Polska

Województwo

 pomorskie

Miasto

Gdańsk

Data założenia

XVII w.

W granicach Gdańska

1 stycznia 1973[1][2]

Zarządzający

Bartosz Stefański, Przewodniczący Zarządu Dzielnicy

Powierzchnia

14,13 km²

Populacja (31.12.2021)
• liczba ludności


16 182[3]

• gęstość

1145 os./km²

Strefa numeracyjna

58

Kod pocztowy

80-299

Plan Osowy
Plan Osowy
Położenie na mapie Gdańska
Mapa konturowa Gdańska, blisko lewej krawiędzi u góry znajduje się punkt z opisem „Osowa”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Osowa”
Ziemia54°25′50″N 18°28′05″E/54,430556 18,468056
Strona internetowa
Portal Polska

Osowa (dawniej Osowa Góra, kaszb. Òsowô, niem. Espenkrug)[4]dzielnica w Gdańsku, położona w północno-zachodniej części miasta. Obecnie jest jedną z najludniejszych, a także jedną z najmłodszych pod względem średniego wieku mieszkańców dzielnic Gdańska. Średnia wieku mieszkańców dzielnicy Osowa to 39 lat i stanowi czwarty najniższy, po dzielnicach Jasień (33), Ujeścisko (35) i Kokoszki (37), wynik w mieście.

Etymologia nazwy

Osowa na mapie z 1901

Nazwę „Osowa” napotykamy już w 1659 w brzmieniu Espenkrug (Osowa Karczma). Owa karczma znajdowała się wśród drzew osik, zwanych niegdyś „osami” – stąd przydawka „osowa”. Inne określenie miejsca, od którego wywodzi się dzisiejsza Osowa, to „Osowa Góra” (po kaszubsku – Òsowô Góra). To określenie z kolei nawiązuje do „górzystego” krajobrazu terenów otaczających Osowę. Z czasem, najprawdopodobniej ze względu na niewygodę posługiwania się dwuczęściową nazwą miejscowości, drugi jej człon uległ zanikowi i pozostała przydawka „Osowa”. W takiej postaci nazwa utrwaliła się w dokumentach urzędowych.

Interesującym przejawem lokalnego folkloru jest, funkcjonujące w potocznym języku mieszkańców Osowej, kilka form odmiany nazwy osiedla. Jedni jadą „do Osowej” inni „do Osowy”, a część osób „na Osowę”. Część mieszkańców skłonna jest uważać, że mieszka „w Osowej” a inni, że „w Osowie” (odmiana rzeczownikowa i przymiotnikowa). W „Wykazie urzędowych nazw miejscowości w Polsce” (Warszawa 1981) figuruje tylko jedna odmiana „w Osowej” i taka obowiązuje w urzędach.

Położenie geograficzno-administracyjne

Szeregowa zabudowa Osowej
Centrum Handlowe Osowa
Ulica Wodnika

Dzielnica Osowa leży na północno-zachodnim krańcu Gdańska. Na północy graniczy z miastami Gdynią i Sopotem, natomiast na zachodzie z terenami gminy Żukowo. Od południa i wschodu Osowa sąsiaduje z innymi dzielnicami Gdańska – Matarnią oraz Oliwą.

Osowa leży na zachód od Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego i na wschód od dwóch jezior: Wysockiego i Osowskiego. Jej teren jest równinny, wysokość nad poziomem morza to ok. 140 m (stąd różnice temperatur w stosunku do dzielnic przybrzeżnych). Na terenie dzielnicy znajduje się Góra Studencka, najwyższe wzniesienie Gdańska, i tym samym Osowa jest najwyższą dzielnicą tego miasta (oraz czwartą pod tym względem w Trójmieście)[5].

Zabudowę stanowią głównie domy jednorodzinne oraz zabudowy szeregowe. W nowszej części dzielnicy dominują niskie zabudowy blokowe.

Na terenie dzielnicy znajdują się dwa pomniki przyrody przy ul. Galaktycznej. Są to klon jawor o obwodzie 300 cm oraz grusza pospolita o obwodzie 222 cm przy powołaniu w 1988 roku[6].

Położenie historyczne

Morfogenetycznie Osowa zajmuje znacznie mniejszą powierzchnię i obejmuje osadę nad jeziorem Osowskim. Obszar współczesnej dzielnicy obejmuje również tereny innych osad i wsi, włączonych w granice miasta Gdańska w 1973 roku:

  • Wysoka – przed włączeniem do miasta była wsią sołecką[2]. Na jej miejscu powstało osiedle, obecnie stanowiące północną, największą część dzielnicy. Skrawek Wysokiej, będący terenem dawnej leśniczówki, został włączony do Gdyni i stanowi obecnie eksklawę na terenie Gdańska (patrz: Wysoka w Gdyni).
  • Barniewice – fragment wsi Barniewice, przyłączony do miasta. Stanowi południowo-zachodnią część dzielnicy.
  • Owczarnia – dawny dwór opacki, od 1951 państwowe gospodarstwo rolne[2], obecnie na jej terenie znajduje się węzeł drogowy z Obwodnicą Trójmiasta oraz leśniczówka, zlokalizowane na wschodnim krańcu dzielnicy
  • Kukawka – osiedle na północno-zachodnim skraju dzielnicy
  • Nowy Świat – fragment osady Nowy Świat, włączony w granice miasta, znajdujący się w południowo-zachodniej części dzielnicy

Dzisiejsza dzielnica w zdecydowanej większości należy historycznie do Wysokiej, jednakże od czasu przyłączenia tych terenów w granice administracyjne miasta nazwą Wysoka zaczęto nieprawidłowo określać wyłącznie skrawek należący do Gdyni.

Jednostki morfogenetyczne, znajdujące się na terenie dzielnicy Osowa, należą do okręgu historycznego Wyżyny[2].

Kalendarium Osowej

  • 1220 – pierwsza wzmianka o istnieniu wsi Barniewice, należącej do księcia Świętopełka i podarowanej przezeń opactwu oliwskiemu;
  • 1245 – papież Innocenty IV zatwierdził posiadłości klasztorne cystersów; wśród 35 miejscowości, wymienionych w dokumentach znalazła się wieś Wissoka, rozciągająca się na terytorium dzisiejszej Osowy;
  • 1268 – według niektórych źródeł dopiero wówczas Wissoka przeszła w ręce cystersów w wyniku wymiany ziem z Zakonem krzyżackim;
  • do 1772 – Wissoka (zwana w późniejszym czasie kolejno: Wyszoka, Wysoka, Widtstock, Wittstock) wraz z częścią Jeziora Wysockiego znalazła się w posiadaniu oliwskich cystersów;
  • 1763 – po raz pierwszy w dokumentach klasztornych pojawiła się nazwa „Osowa” jako część nazwy karczmy (niem: Espenkrug, czyli Osowa Karczma), znajdującej się w pobliżu Wysokiej, stojącej przy wschodnim krańcu Jeziora Osowskiego;
  • 1772 – wynikiem I rozbioru Polski okolica przeszła pod administrację zaboru pruskiego (Królestwo Prus)
  • 1783 – nastąpiło upaństwowienie i parcelizacja ziemi klasztornej; Dawid Lietzau dzierżawcą Wysokiej, która wówczas liczyła 80 mieszkańców;
  • 1830 – właścicielem Wysokiej został rajca gdański Fryderyk Wilhelm von Frantzius
  • 1861 – Wysoka została odziedziczona przez Karola Eilharda
  • 1867 – Wysoka liczyła 10 budynków mieszkalnych i 136 mieszkańców, natomiast wieś Osowa – 16 domów i 153 mieszkańców
  • po 1918 – wyznaczono obszar Wolnego Miasta Gdańsk, Wysoka znalazła się poza nim, wracając w granice Polski, tuż za ówczesną linią graniczną;
  • 1919 – na terenie Osowej powstała pierwsza – jednoklasowa szkoła podstawowa, której siedziba znajdowała się przy ul. Kielnieńskiej na terenie dzisiejszej hali sportowej;
  • 20 listopada 1921 – uruchomiono linię kolejową Gdynia – Kokoszki (linia kolejowa nr 235), a wraz z nią stacyjkę w Osowej (tereny dzisiejszej ul. Nowej i Komandorskiej);
  • 9 listopada 1930 – została oddana do eksploatacji nowa linia kolejowa tzw. magistrala węglowa i odcinek Osowa – Owczarnia oraz nowa stacja „Osowa”, zlokalizowana w innym miejscu niż poprzednia – nad jeziorem Wysockim;
  • 1939 – do szkoły w Osowej uczęszczało ok. 100 uczniów
  • 4 września 1939 – stanowiska obronne wokół Osowej opuściły nieliczne polskie pododdziały rezerwowe z formacji Obrony Narodowej, wycofując się w kierunku Chwaszczyna i Wielkiego Kacka, ówczesna wieś znalazła się pod okupacją niemiecką[7], z rąk Niemców giną nauczyciele, a szkoła zostaje spalona;
  • marzec 1945 – po walkach na przedpolach Gdyni Osowa została opanowana przez wojska radzieckie i następnie przywrócona w granice powojennej Polski;
  • 1947 – rozpoczęła się budowa nowej szkoły przy ul. Juraty;
  • 5 marca 1948 – rozpoczęła działalność siedmioklasowa szkoła podstawowa, do której uczęszczało ok. 100 uczniów i uczyło w niej 3 nauczycieli; w szkole mieściła się siedziba tzw. Uniwersytetu Powszechnego, Koła Gospodyń Wiejskich, chóru, prowadzone były kursy kształceniowe dla dorosłych, odbywały się pokazy kina objazdowego; kierownikiem szkoły został Władysław Raatz;
  • 1973 – tereny wsi Wysoka, Osowa oraz części Barniewic włączono do Gdańska;
  • 1976 – powstała Przesypownia Cementu (obecnie skład producenta Grupy Ożarów SA), pierwszy „większy” zakład pracy w Osowej.
  • 1 września 1976 – nowy rok szkolny uczniowie osowskiej szkoły rozpoczęli z nowym dyrektorem: Krystyną Andersohn
  • 1979 – powstała jedna z najstarszych, „rdzennych” spółdzielni mieszkaniowych Osowej – LWSM „Osowa”[8], która obejmuje obszar 24 ha w granicach ulic: Sołdka, Szalupowej, Balcerskiego, Zatokowej, Wendy, Korsarzy, Siedleckiego i Barniewickiej;
  • po 1980 – działalność rozpoczęła SMLW im. Obrońców Wybrzeża (tzw. spółdzielnia wojskowa), której tereny obejmują ulice: Kielnieńska, Komety, Herkulesa, Bliźniąt, Feniksa, Perseusza, Cefeusza, Wodnika, Wegi, Jednorożca, Kasjopei, Syriusza, Bereniki;
  • 14 września 1980 – odbyła się pierwsza msza w Osowej – odprawiona przy drewnianym ołtarzu, na ściernisku przez Henryka Bietzke – proboszcza parafii Chrystusa Zbawiciela; kilka miesięcy później przy ul. Pegaza powstała kaplica parafialna. Marian Przykucki wmurował kamień węgielny pod budowę kościoła w parafii Chrystusa Zbawiciela;
  • 15 marca 1986 – odbyło się uroczyste, oficjalne otwarcie nowej szkoły – Zespołu Kształcenia i Wychowania nr 12 przy ul. Siedleckiego 14;
  • 1 września 1990 – Urszula Szarmach została nowym dyrektorem ZKiW nr 12 w Osowej;
  • 15 czerwca 1992 – Tadeusz Gocłowski dokonał uroczystej konsekracji świątyni, ołtarza i dzwonów oraz święci pomieszczenia biblioteki, salek katechetycznych i biura parafialnego parafii Chrystusa Zbawiciela w Gdańsku-Osowie;
  • 1993 – rozpoczął się proces przewłaszczania terenów i nieruchomości, należących do spółdzielni mieszkaniowych oraz uporządkowywania infrastruktury i przekazywania jej gminie;
  • 1995 – powstało Pomorskie Centrum Hurtowe Rënk;
  • 1998 – Przychodnia Rejonowa w Osowej rozpoczęła działalność w nowym budynku;
  • listopad 1998 – otwarcie Centrum Handlowego Osowa;
  • 1999 – w Osowej po sześcioletniej przerwie otwarto Komisariat Policji;
  • maj 2000 – Wiesław Szlachetka został proboszczem parafii pod wezwaniem św. Polikarpa Biskupa i Męczennika – nowej parafii w Gdańsku-Osowej;
  • 2000 – w Osowej powstała Rada Przyjaciół Harcerstwa, której założycielem był Mieczysław Czajkowski;
  • listopad 2001 – Tadeusz Gocłowski dokonał poświęcenia kaplicy parafialnej przy ul. Wodnika;
  • styczeń 2002 – nastąpiła prywatyzacja Przychodni Rejonowej w Osowej – powstał Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Nadmorskie Centrum Medyczne”;
  • 2003 – otwarto hurtownię Selgros Cash and Carry;
  • 1 września 2004 – otwarto nowy budynek – gimnazjum przy ul. Wodnika 57.
    • Zespół Kształcenia Podstawowego i Gimnazjalnego nr 7 został rozwiązany. Funkcjonowały dwie placówki oświatowe: Szkoła Podstawowa nr 81 im. prof. Michała Siedleckiego, której dyrektorem została Mariola Cyranek; oraz Gimnazjum nr 33, którego dyrektorem została Marzena Majerowska.
  • 1 września 2005 – został oddany do użytku kompleks sportowy przy gimnazjum: boiska, duża sala gimnastyczna z zespołem mniejszych sal;
  • 2009 – otwarto salon Black Red White;
  • 2010 – utworzono XXIV Liceum Ogólnokształcące, mieszczące się wraz z Gimnazjum nr 33 przy ulicy Wodnika 57, tworząc Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 2;
  • grudzień 2011 – został otwarty pierwszy Orlik w Osowej.
  • 29 czerwca 2013 – przy ul. Koziorożca 20 otwarto prywatny, letni basen kąpielowy o wymiarach 12,75 × 6,6 × 1,2 m; jego działalność była jednak krótkotrwała[9][10][11]
  • 2014 – został otwarty pierwszy sklep sieci marketów Lidl w Osowej.
    • została otwarta nowa wewnątrzosiedlowa linia autobusowa 269.
    • rozpoczęto prace budowlane nad skateparkiem w Osowej.
  • 2015 – rozpoczęto prace przy budowie przystanku Pomorskiej Kolei Metropolitalnej w sąsiedztwie osowskiego dworca PKP.
  • 21 kwietnia 2017 – otwarcie basenu, powstałego kosztem 11 mln zł[12]. W październiku 2018 skorzystało z niego 9312 osób[13].
  • 15 listopada 2019 – ogłoszenie laureatki konkursu „LOGO OSOWA”, którą została Aneta Kosz. Od tego dnia Osowa posiada swój logotyp i system identyfikacji wizualnej[14]
  • 31 grudnia 2019 – Osowę zamieszkiwało oficjalnie 16 114 mieszkańców, co czyniło ją najludniejszą dzielnicą VI okręgu wyborczego Gdańska

Transport i komunikacja

Przez Osowę przebiega obwodnica Trójmiasta będąca częścią drogi ekspresowej S6. Obwodnicę przecina droga wojewódzka nr 218. Dzielnica jest połączona z resztą miasta przy pomocy miejskich linii autobusowych i jednej linii centrum handlowego[15].

W Osowej znajduje się stacja kolejowa Gdańsk Osowa położona na linii kolejowej nr 201 Bydgoszcz-Kościerzyna-Gdynia. Odbywa się na niej ruch towarowy i pasażerski.

Do Osowej kursują autobusy gdańskiej komunikacji miejskiej (ZTM Gdańsk).

Do Osowej dojeżdżają także pociągi SKM (Szybka Kolej Miejska) i PolRegio kursujące po linii Pomorskiej Kolei Metropolitalnej w relacji Gdańsk Wrzeszcz – Gdynia Główna (przez Port Lotniczy), dzięki czemu Osowa skomunikowana jest bezpośrednio także z dzielnicami Kokoszki, Jasień, Brętowo, Strzyża oraz Wrzeszcz, a także w relacji Kościerzyna/Kartuzy – Gdynia Główna.

Rada Dzielnicy

W Radzie Dzielnicy zasiada 15 radnych. W kadencji 2019–2024[16][17]:

  • Przewodniczący Zarządu Dzielnicy – Bartosz Stefański
  • Przewodniczący Rady Dzielnicy – Waldemar Karpiński

Obiekty sakralne w Gdańsku Osowej

W Gdańsku Osowej znajdują się dwa obiekty sakralne, należące do Kościoła Rzymskokatolickiego:

  1. Kościół pw. Chrystusa Zbawiciela przy ul. Pegaza 15. Wchodzi w skład dekanatu Gdańsk-Oliwa. Proboszczem parafii jest ks. Wojciech Tokarz, natomiast posługę duszpasterską pełnią wikariusze – ks. Marek Górzyński, ks. Andrzej Molenda oraz ks. Henryk Bietzke. Powstał w latach 1983-1989.[18]
  2. Kościół pw. św. Polikarpa przy Placu Św. Jana Apostoła. Wchodzi w skład dekanatu Gdańsk-Oliwa. Jest parafią dla 4622 mieszkańców Osowej. Proboszczem Parafii jest ks. prałat dr Andrzej Penke (od 2014 r.), a poza nim duszpasterstwo w parafii sprawują także księża wikariusze – ks. Robert Zieliński (od 2018 r.) oraz ks. Rafał Czaja (od 2016 r.). Powstał w latach 2000-2019.[19]

Supermarkety oraz inne obiekty usługowe

W Gdańsku Osowej znajduje się kilka sklepów wielkopowierzchniowych oraz kilka sklepów osiedlowych, m.in.:

  • Castorama
  • Biedronka (przy ul. Balcerskiego, Galaktycznej i Osowski Zakątek)
  • Black Red White
  • Lidl (przy ul. Jednorożca)
  • Polo Market (przy ul. Wodnika i Sopockiej).
  • Rossmann (przy ul. Sopockiej, tworząc mini centrum handlowe z Polo Marketem, piekarnią oraz siłownią).
  • Pepco (przy ul. Jednorożca)

Ponadto w Gdańsku Osowej powstał skwer handlowy na skrzyżowaniu ul. Jednorożca i Koziorożca zwany „Czerwoną Torebką”, przy którym znajdziemy Żabkę, sklep mięsny „Gzella”, piekarnię Szydłowski, sklep zoologiczny „Karina” oraz sklep owocowo-warzywny i rybny.

Drugim mini parkiem handlowym jest „Bingo!”, w którym znajdziemy kolejny sklep Żabka, cukiernię „Manufaktura mojej mamy”, sklep mięsny „Kmicic”, sklep owocowo-warzywny „Zielony koszyk” oraz restaurację „Pazzi Ragazzi”.

W Gdańsku Osowej znajdziemy także kilka lokali gastronomicznych m.in. pizzeria włoska Trattoria Gusto, Sabrosso oraz Best Pub.

W części dzielnicy zwanej Owczarnią powstały supermarket Selgross Cash&Carry oraz Pomorska Hurtownia Kwiatowa „Renk”.

Na terenie Gdańska Osowej funkcjonuje Poczta Polska przy ul. Koziorożca 33 oraz druga, znajdującą się, w supermarkecie Selgros Cash&Carry.

W Osowej znajduje się również placówka medyczna „NCM Biwakowa”, należącą do gdańskiej sieci placówek medycznych „Nadmorskie Centrum Medyczne”, w której skorzystać można z podstawowej opieki medycznej (internista, pediatra, lekarz rodzinny) oraz specjalistycznej (chirurgia, stomatologia, ginekologia oraz rehabilitacja).

W Centrum Handlowym „Osowa” znajdującym się przy Obwodnicy Trójmiasta funkcjonuje supermarket Auchan oraz liczne punkty handlowo-usługowe (m.in. CCC, Rossman, Hebe, sklep zoologiczny, sklepy odzieżowe, pasmanteria, oddział banku Millenium czy cukiernia Sowa).

W Osowej funkcjonują prywatne gabinety lekarskie i weterynaryjne.

Walki wrzesień 1939 roku

Dnia 1 września pluton z „Danzig SA” pod dowództwem ppor. R. Alluskewitz w sile 35 ludzi wypiera polską placówkę straży granicznej (kilkuosobową) we wsi Wysoka (obecnie część dzielnicy Gdańska Osowa) dochodząc aż pod miejscowość Osowa. Drugiego i trzeciego dnia września niemiecki oddział zostaje wzmocniony plutonem Landespolizei, oraz plutonem ppanc. z dwoma działkami[20].

W dniu 1–2 września 1939 roku w dowództwie Lądowej Obrony Wybrzeża powstał plan ataku na pozycje niemieckie w okolicach zajętej przez nich Osowy. Celem ataku było uderzenie i wyjście na tyły jednostek niemieckich atakujących wzdłuż brzegu morza Oddział Wydzielony „Redłowo” w rejonie Kacka i Orłowa. Do ataku wydzielono III batalion rez. z Kępy Oksywskie, I batalion 2 Morskiego Pułku Strzelców, dwie kompanie 1 Morskiego Pułku Strzelców oraz odwodową kompanię I batalionu Obrony Narodowej. Dowództwo nad całością ataku objął osobiście płk Dąbek. Ponadto atak miał być wsparty przez baterię 105 mm z Kępy Oksywskiej oraz przez zaimprowizowany pociąg opancerzony z ckm i dodatkową obsadą kilkunastu żołnierzy. Pociąg i artyleria miała zmylić Niemców co do kierunku ataku. Atak miał się rozpocząć w nocy z 3 na 4 września.

Podczas przemarszu wyznaczonych oddziałów na miejsce zbiórki spóźnił się I batalion 2 MPS. Ostatecznie płk. Dąbek aby rozpocząć atak jeszcze w nocy ruszył do akcji na czele dwóch batalionów. Spóźnienie I batalionu 2 MPS wynikała z zamieszania i wypadku w wyniku którego zostało rannych dwóch żołnierzy, jaki zdarzył się w trakcie przemarszu tego batalionu.

W trakcie przemieszczania się polskich jednostek dywersanci niemieccy podpalili zabudowania Dworu Warzenko próbując dać znać o przemarszu. Atak polskich jednostek rozpoczął się po godzinie 2 w nocy dnia 4 września przez Stację Osowa na wieś Wysoka i miejscowość Osowa nad Jeziorem Osowskim. We wsi Wysoka Niemcy zostali zaskoczeni i ponieśli straty. Atak na samą Osowę rozpoczął się o godzinie 7. Tu Niemcy bronili się przez dwie godziny po czym się wycofali na południe od Osowy. Po zdobyciu Osowy polskie kompanie posuwały się w kierunku Wlk. Kacka. W okolicach wzgórza 126,4 polskie kompanie dostały się pod silny ogień ckm ze wzgórza. Pomimo próby ataku z braku własnej artylerii, a nawet broni maszynowej polskie jednostki zmuszone były odstąpić. Niemcy na wzgórzu byli dobrze okopani posiadali broń maszynową i zasieki na przedpolu. W godzinach popołudniowych polskie kompanie wycofały się z Osowej.

Pociąg opancerzony wyruszył z Wlk. Kacka 4 września o godzinie 1 w nocy. Niecały kilometr za stacją dostał się pod silny niemiecki ogień ckm z pobliskich wzgórz. Pomimo że planowano kilkukrotne wypady pociągu z nawrotami, jednak z powodu niewystarczającego opancerzenia pociąg musiał wycofać się z akcji. W czasie tej akcji okazało się, że pociski niemiecki z łatwością przebijają opancerzenie. W improwizowanym pociągu zostało rannych dziewięciu żołnierzy w tym jeden z oficerów dowodzących.

Ostateczny bilans wynosił: Po stronie polskiej 9 zabitych, w tym 1 oficer 20 rannych (nie licząc obsady pociągu) i jeden zaginiony. Po stronie niemieckiej 40 zabitych, rannych wielu (nieznana liczba), 22 jeńców. Zdobyto na Niemcach: 2 działka ppanc., 1 ckm, 3 lkm, 60 karabinów, kilka samochodów ciężarowych, osobowych, motocykli oraz amunicję.

Ostateczny cel akcji nie został osiągnięty, czyli rozbicie sił niemieckich w tym rejonie frontu. Jedynie część jednostek polskich przeszła swój chrzest bojowy, oraz osłabiono w późniejszym okresie niemieckie natarcia na tym odcinku[21].

Zobacz też

  • Góra Studencka

Przypisy

  1. Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 325.
  2. a b c d Jednostki morfogenetyczne Gdańska. [dostęp 2009-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-20)].
  3. Stan ludności – liczba mieszkańców oraz gęstość zaludnienia dzielnic Gdańska, Gdańsk w Liczbach [dostęp 2022-05-09].
  4. Dr F. Lorentz „Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskiem” (ISBN 83-60437-22-X) (ISBN 978-83-60437-22-3).
  5. Tomasz Larczyński, 10 szczytów najwyższych dzielnic Trójmiasta. Korona Trójmiasta cz. 6, „Trojmiasto.pl”, 15 października 2022 [dostęp 2022-11-19].
  6. Wykaz i mapa lokalizacji pomników przyrody na terenie miasta Gdańska. [dostęp 2014-06-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-06-01)].
  7. Następnie została zaanektowana przez III Rzeszę.
  8. LWSM OSOWA Gdańsk | Spółdzielnia Mieszkaniowa „Osowa”. lwsmosowa.com. [dostęp 2015-07-08].
  9. W Osowie otwarto basen!
  10. Odkryty basen w Osowej zaprasza.
  11. Basen Delfin.
  12. Maciej Dzwonnik Nowa pływalnia w Gdańsku Osowej już otwarta. Prezentuje się świetnie!
  13. Miejskie baseny w Gdańsku świecą pustkami. Dlaczego nie chce nam się pływać?
  14. Osowa ma swoje LOGO!
  15. Jak do nas trafić?, chosowa.pl.
  16. Radni Dzielnicy, rada.osowa.com [dostęp 2019-12-15].
  17. I sesja nowej Rady Dzielnicy Osowa za nami!, osowa.com [dostęp 2019-07-10].
  18. Gdańsk-Osowa - Parafia rz.-kat. pw. Chrystusa Zbawiciela – Genepedia, genepedia.pl [dostęp 2022-06-27].
  19. Instytut Gość Media, Jedyna w Polsce, gdansk.gosc.pl, 12 grudnia 2019 [dostęp 2022-06-27].
  20. Pod redakcją: A. Szaranowej, Komentarze: W. Tym, A. Rzepniewski Gdynia 1939 – Relacje uczestników walk lądowych, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1979, s. 433, 584.
  21. Pod redakcją: A. Szaranowej, Komentarze: W. Tym, A. Rzepniewski Gdynia 1939 – Relacje uczestników walk lądowych, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1979, s. 189, 297, 306, 315–318, 564, 583, 584, 586.

Media użyte na tej stronie

Pomeranian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.92 N
  • S: 53.40 N
  • W: 16.65 E
  • E: 19.75 E
Gdańsk location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Gdańsk, Polska
Gdańsk Osowa Dworzec.jpg
Autor: Tomasz Przechlewski from Sopot, Poland, Licencja: CC BY 2.0
Gdańsk Osowa. Dworzec kolejowy.
Dzielnice Gdansk Osowa.svg
Autor: Brosen, Licencja: CC BY 2.5
Dzielnica Gdańska: Osowa
Gdańsk kościół Chrystusa Zbawiciela.jpg
Autor: Artur Andrzej, Licencja: CC0
Gdańsk Osowa. Kościół Chrystusa Zbawiciela.
Gdańsk ulica Wodnika.jpg
Autor: Tomasz Przechlewski from Sopot, Poland, Licencja: CC BY 2.0
Gdańsk, ul. Wodnika.
Espenkrug 1901.JPG
Gdańsk Osowa.
Cottages in Gdańsk-Osowa in winter.jpg
Autor: Original uploader was Flegmus at pl.wikipedia, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Szeregowa zabudowa Osowej
Fot. Paweł Stefanowski
Gdańsk jezioro Wysockie.jpg
Autor: Tomasz Przechlewski from Sopot, Poland, Licencja: CC BY 2.0
Gdańsk Osowa, jezioro Wysockie.
Gdańsk Centrum Handlowe Osowa.JPG
Autor: Artur Andrzej, Licencja: CC0
Gdańsk Osowa. Centrum Handlowe Osowa, ul. Spacerowa 48.
Bush w PL.jpg
Autor: Hr.icio, Licencja: CC BY 3.0
Środki bezpieczeństwa podczas wizyty George'a W. Busha w Polsce
Gdansk osowa.svg
Autor: Oruniak, Licencja: CC BY-SA 3.0
Położenie dzielnicy na mapie Gdańska.