Ostaszewo (województwo pomorskie)

Artykuł

54°12'47.735"N, 18°57'2.874"E

- błąd

0 m

WD

54°13'6"N, 18°56'50"E

- błąd

38 m

Odległość

645 m

Ostaszewo
wieś
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 pomorskie

Powiat

nowodworski

Gmina

Ostaszewo

Liczba ludności 

1017

Strefa numeracyjna

55

Kod pocztowy

82-112

Tablice rejestracyjne

GND

SIMC

0154105

Położenie na mapie gminy Ostaszewo
Mapa konturowa gminy Ostaszewo, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Ostaszewo”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Ostaszewo”
Położenie na mapie powiatu nowodworskiego
Mapa konturowa powiatu nowodworskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Ostaszewo”
Ziemia54°12′47,735″N 18°57′02,874″E/54,213260 18,950798

Ostaszewo (do 1945 niem. Schöneberg[1], pol. Szymbark[2], po 1945 krótko Szymbork) – wieś w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie nowodworskim, w gminie Ostaszewo na obszarze Żuław Wiślanych w odległości 1 km od Wisły. Wieś znajduje się na nieczynnym szlaku Żuławskiej Kolei Dojazdowej.

Wieś królewska położona była w II połowie XVI wieku w województwie malborskim[3]. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie elbląskim.

Miejscowość jest siedzibą gminy Ostaszewo i parafii rzymskokatolickiej.

Historia

Przed XIV w. teren późniejszej wsi Ostaszewo stanowił zamieszkałą wyspę, ujętą wodami Wisły. W wyniku podjętych przez zakon krzyżacki prac melioracyjnych i budowy wałów, około 1330 r. została tu założona wieś lokacyjna. Osada ta otrzymała w 1333 r. przywilej lokacyjny na prawie chełmińskim, z rąk wielkiego komtura zakonu krzyżackiego Konrada Kesselhuta. Obszar wsi posiadał powierzchnię 60 włók (1 włóka chełmińska = 16,8 ha), z których cztery wolne włóki (czyli takie, które zostały zwolnione z obowiązku płacenia daniny na rzecz pana feudalnego) przeznaczone zostały na utrzymanie proboszcza, zaś sześć wolnych włók nadano zasadźcom. Pozostałe 50 włók podzielono pomiędzy 25 chłopów, którzy przez pierwszych 5 lat zwolnieni byli z obowiązku płacenia daniny. później każdy chłop miał przekazywać z każdej włóki 1½ chełmińskiego grosza oraz dwie kury jako czynsz na rzecz zakonu krzyżackiego. Ponadto z każdej włóki ziemi jej posiadacz musiał w ciągu roku odpracować 6 dni przy budowie zamku w Malborku. W przywileju lokacyjnym znalazła się też wzmianka o tym, iż już wtedy we wsi znajdował się kościół. Przekaz źródłowy z 1409 r. i informuje, iż wielki mistrz Ulrich von Jungingen przekazał dochody z tytułu prawa patronatu nad kościołem parafialnym w Ostaszewie na rzecz szpitala św. Elżbiety w Gdańsku, co zostało w 1411 r. potwierdzone przez biskupa. Na portalu wieży znajdowała się inskrypcja dotycząca przerwania wałów i wielkiej powodzi, jaka miała miejsce w 1526 r. Od połowy XVI w. we wsi istniała także gmina ewangelicka. Brak jednak pewnych informacji o tym, czy wykorzystywała ona przejściowo kościół, czy też nabożeństwa sprawowano jedynie w prywatnych domach. Od XVII gotycki kościół służył wyłącznie katolikom[4].

Zabytki

Kościół pw. św Jana Chrzciciela
Ruiny starego kościoła pw. św Jana Chrzciciela

Według rejestru zabytków NID[5] na listę zabytków wpisane są:

  • neogotycki kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki parafialny pw. św. Jana Chrzciciela, 1873-1874, nr rej.: A-1422 z 21.10.1993
  • kościół pw. św. Jana Chrzciciela (ruina), XIV, XIX, nr rej.: A-738 z 21.12.1972.

Zachowane ruiny gotyckiego kościoła z końca XIV – połowy XV wieku zniszczonego w 1945 roku. Najstarszą częścią założenia jest prezbiterium z około 1390-1405 roku. Następnie, po około 1405 roku, wybudowano dolną część wieży. Dalsze prace budowlane prowadzono do około 1450 roku. Z akt wizytacji przeprowadzonej w 1698 r. wynika, że krótko przedtem wieża została odnowiona z inicjatywy proboszcza Isbanta. W 1785 r. dach wieży otrzymał nowe pokrycie gontem, zastąpione w 1857 r. łupkiem. W 1846 dach korpusu przekryto dachówką holenderką po usunięciu istniejącego dotąd pokrycia dachówką mnich-mniszka. W 1859 r. szczyt wschodni połączono z więźbą za pomocą ankrów. W latach 1866-1867 przeprowadzono prace restauratorskie, m.in. odnowiono maswerki i partię cokołową murów, jak też wyburzono południową kruchtę zastępując ją nowym budynkiem. Kolejne prace restauratorskie przeprowadzono w 1910 r. przy szczycie wschodnim. Przy tej okazji odtworzono tynkowe blendy i opaski z malowaną dekoracją maswerkową. W dniu 4 kwietnia 1945 kościół został spalony z rozkazu niemieckiego oficera SS, który wraz ze swoją jednostką miał bronić okolic Ostaszewa przed Armią Czerwoną[4].

Ponadto we wsi znajdują się:

  • Dom nr 21, zbudowany w XIX wieku
  • Dawny hotel przy ul. Kościuszki 29 z gankiem zdobionym laubzekinem
  • Dawna szkoła ewangelicka pod nr 20, obecnie "Izba Historii i Tradycji Gminy Ostaszewo"
  • Znajdujący się niegdyś we wsi wiatrak odwadniający został w 1933 roku przeniesiony do skansenu techniki w Oliwie (obok spichrza opackiego - ob. muzeum etnograficznego), gdzie w latach 50. i w końcu l. 70. uległ częściowemu spaleniu. Jego pozostałości przeniesiono najpierw do Sobieszewa, a obecnie znajdują się w Żuławskim Parku Historycznym w Nowym Dworze Gdańskim.

Linki zewnętrzne

Zobacz też

Przypisy

  1. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
  2. Mapa województwa pomorskiego, Wyd. Atlas Lwów, 1923
  3. Prusy Królewskie w drugiej połowie XVI wieku : suplement. Cz. 1, Mapy, plany, Warszawa 2021, k. 1.
  4. a b Christofer Herrmann, Christofer Herrmann: Dawny katolicki kościół parafialny pw. Św. Jana Chrzciciela w Ostaszewie ekspertyza historyczno-budowlana (2013) [dostęp 2017-12-22] (ang.).
  5. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021, s. 71 [dostęp 2020-12-31].

Media użyte na tej stronie

Pomeranian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.92 N
  • S: 53.40 N
  • W: 16.65 E
  • E: 19.75 E
Ostaszewo (gmina) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Ostaszewo, Polska
SM Ostaszewo Kościół katolicki (0) ID 636989.jpg
Autor: Sławomir Milejski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ostaszewo, kościół p.w. św. Jana Chrzciciela, poł. XIV, XIX
Ostaszewo kosciol bryla.jpg
Autor: Polimerek, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kościół św. Jana Baptysty w Ostaszewie.
Powiat nowodworski (województwo pomorskie) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu nowodworskiego, Polska