Ostróżeczka

Ostróżeczka
Ilustracja
Morfologia (ostróżeczka polna)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

jaskropodobne

Rząd

jaskrowce

Rodzina

jaskrowate

Rodzaj

ostróżeczka

Nazwa systematyczna
Consolida Gray
Nat. Arr. Brit. Pl. 2: 711. 1 Nov 1821[3]
Typ nomenklatoryczny

Consolida regalis Gray[3]

Kwiat ostróżeczki ogrodowej
Consolida orientalis

Ostróżeczka (Consolida Gray) – rodzaj roślin należących do rodziny jaskrowatych wyróżniany w niektórych ujęciach systematycznych. Ponieważ po zastosowaniu metod molekularnych okazał się być zagnieżdżony w obrębie rodzaju ostróżka (Delphinium) – w nowszych ujęciach został włączony do tego rodzaju jako podrodzaj (Delphinium subg. Consolida). Wyróżniano w obrębie tego rodzaju 52 gatunki[4][5]. Najwięcej przedstawicieli rodzaju występuje w Azji południowo-zachodniej i środkowej, kilkanaście gatunków rośnie w Europie. Poza tym liczni przedstawiciele rodzaju zostali introdukowani na inne kontynenty. W Polsce rośnie jako zadomowiony antropofit ostróżeczka polna (C. regalis), uprawiana jest ostróżeczka wschodnia (C. orientalis) i ostróżeczka ogrodowa (C. ajacis), pierwszy z tych gatunków przejściowo dziczeje[6].

Są to rośliny jednoroczne rosnące głównie w miejscach suchych. Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne, zwłaszcza ostróżeczka ogrodowa[7].

Morfologia

Pokrój
Rośliny o pędzie prosto wzniesionym, czasem szeroko rozgałęzione, osiągające do 1,5 m[7].
Liście
Silnie podzielone na wąskie łatki[7].
Kwiaty
Zwykle liczne, zebrane w groniaste lub wiechowate kwiatostany. Działek 5, okazałych i barwnych. Najwyższa działka z ostrogą. Płatki są 2, ale zrośnięte w jeden miodnik. Słupek górny z długą szyjką. Pręciki liczne, wyrastające w 5 spiralnych seriach[7].
Owoce
Jedno- lub kilkunasienne mieszki. Nasiona ciemnobrązowe lub czarne[7].

Systematyka

Synonim taksonomiczny[3]

Ceratosanthus Schur

Pozycja systematyczna

Rodzaj wyróżniany był jako jeden z trzech lub czterech w obrębie plemienia Delphinieae w podrodzinie Ranunculoideae w rodzinie jaskrowatych Ranunculaceae z rzędu jaskrowców Ranunculales[8]. W 2019 roku dowiedziono, że w obrębie tego rodzaju zagnieżdżone są gatunki rodzaju Aconitella, a cała ta grupa jest jednym z kladów w obrębie rodzaju ostróżka Delphinium[5]. W różnych ujęciach systematycznych już wcześniej grupa ta włączana była do Delphinium w randze podrodzaju Delphinium subg. Consolida[9].

Wykaz gatunków[4]
  • Consolida aconiti (L.) Lindl.
  • Consolida ajacis (L.) Schur – ostróżeczka ogrodowa, ostróżka ogrodowa
  • Consolida anthoroidea (Boiss.) Schrödinger
  • Consolida arenaria Carlström
  • Consolida armeniaca (Stapf ex Huth) F.C.Schrad.
  • Consolida aucheri (Boiss.) Iranshahr
  • Consolida axilliflora (DC.) Schrödinger
  • Consolida brevicornis (Vis.) Soó
  • Consolida camptocarpa (Fisch. & C.A.Mey. ex Ledeb.) Nevski
  • Consolida coelesyriaca Mouterde
  • Consolida cornuta (P.H.Davis & M.Hossain) P.H.Davis
  • Consolida cruciata (P.H.Davis & M.Hossain) P.H.Davis
  • Consolida deserti-syriaci (Zohary) Munz
  • Consolida divaricata Schroding
  • Consolida flava (DC.) Schrödinger
  • Consolida glandulosa (Boiss. & A.Huet) Bornm.
  • Consolida gombaultii (J.Thiébaut) Munz
  • Consolida hellespontica (Boiss.) Chater
  • Consolida incana (E.D.Clarke) Munz
  • Consolida kabuliana (Akhtar) Iranshahr
  • Consolida kandaharica Iranshahr
  • Consolida leptocarpa Nevski
  • Consolida linarioides (Boiss.) Munz
  • Consolida lineolata Hub.-Mor. & Simon
  • Consolida lorestanica Iranshahr
  • Consolida mauritanica (Coss.) Munz
  • Consolida oliveriana (DC.) Schrödinger
  • Consolida olopetala (Boiss.) Hayek
  • Consolida orientalis (J. Gay) Schrödinger – ostróżeczka wschodnia
  • Consolida persica (Boiss.) Grossh.
  • Consolida phrygia (Boiss.) Soó
  • Consolida pubescens (DC.) Soó
  • Consolida pygmaea (Poir.) Schrödinger
  • Consolida raveyi (Boiss.) Schrödinger
  • Consolida regalis Gray – ostróżeczka polna, ostróżka polna
  • Consolida rugulosa (Boiss.) Schrödinger
  • Consolida saccata (Huth) P.H.Davis
  • Consolida samia P.H.Davis
  • Consolida schlagintweitii (Huth) Munz
  • Consolida scleroclada (Boiss.) Schrödinger
  • Consolida staminosa P.H.Davis & Sorger
  • Consolida stapfiana P.H.Davis & Sorger
  • Consolida stenocarpa (P.H.Davis & M.Hossain) P.H.Davis
  • Consolida stocksiana (Boiss.) Nevski
  • Consolida sulphurea (Boiss. & Hausskn.) P.H.Davis
  • Consolida teheranica (Boiss.) Rech.f.
  • Consolida tenuissima (Sm.) Soó
  • Consolida thirkeana (Boiss.) Bornm.
  • Consolida tomentosa (Aucher ex Boiss.) Schrödinger
  • Consolida trigonelloides (Boiss.) Munz
  • Consolida tuntasiana (Halácsy) Soó
  • Consolida uechtritziana (Pancic ex Huth) Soó

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).
  3. ↑ a b c Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].
  4. ↑ a b Consolida. W: The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-06-01].
  5. ↑ a b Florian Jabbour, Susanne S. Renner. Consolida and Aconitella are an annual clade of Delphinium (Ranunculaceae) that diversified in the Mediterranean basin and the Irano-Turanian region. „Taxon”. 60, 4, s. 1029-1040, 2011. DOI: 10.1002/tax.604007. 
  6. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 62, ISBN 978-83-62975-45-7.
  7. ↑ a b c d e Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 57. ISBN 0-333-74890-5.
  8. ↑ Genus Consolida Gray. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-06-16].
  9. ↑ Kun-Li Xiang, Zeki Aytaç, Yang Liu, Felipe Espinosa, Florian Jabbour, James W. Byng, Cai-Fei Zhang, Andrey S. Erst, Wei Wang. Recircumscription of Delphinium subg. Delphinium (Ranunculaceae) and implications for its biogeography. „Taxon”. 66, 3, s. 554-566, 2017. 

Media użyte na tej stronie

Consolidaajacis.jpg
Consolida ajacis at the Huntington Library & Botanical Gardens in San Marino, California, USA. Identified by sign as C. ambigua
Испанска ралица.jpg
Autor: Димитър Найденов / Dimìtar Nàydenov, Licencja: CC BY-SA 4.0
Испанска (или източна) ралица, Тунджанската хълмиста равнина.