Ostróżka wyniosła

Ostróżka wyniosła
Ilustracja
Ostróżka wyniosła w Tatrach
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządjaskropodobne
Rządjaskrowce
Rodzinajaskrowate
Rodzajostróżka
Gatunekostróżka wyniosła
Nazwa systematyczna
Delphinium elatum L.[3]
Sp. Pl. 1: 531. 1753
Synonimy
  • Delphinium hybridum L.
  • Delphinium tiroliense A. Kern. ex Dalla Torre[3]
Odmiana ogrodowa
Odmiana ogrodowa

Ostróżka wyniosła, ostróżka ogrodowa (Delphinium elatum L.) – gatunek rośliny należący do rodziny jaskrowatych. Występuje w środkowej, wschodniej i południowej Europie oraz w Azji (Syberia, Azja Środkowa, Chiny, Mongolia). Jest też powszechnie uprawiany[4]. W Polsce rośnie w Sudetach, Tatrach i w Bieszczadach[5].

Morfologia

Łodyga
Wzniesiona i nierozgałęziona. Osiąga wysokość do 1,5 (2) m. Jest naga, albo porośnięta prostymi włoskami, częściowo gruczołowatymi[5].
Liście
Ulistnienie naprzeciwległe, liście duże, nagie lub słabo owłosione z długimi i grubymi ogonkami. Są głęboko 5-7 klapowe. Ich listki są 3–wrębne, ząbkowane. Unerwienie liści wyraźnie promieniste[5].
Kwiaty
Na szczycie łodygi kwiaty na długich szypułkach, zebrane w grono. Kwiaty intensywnie lazurowe lub fioletowe i posiadające dużą, brodawkowatą ostrogę. Kwiat (bez ostrogi) ma długość 12–20 mm, ostroga jest tej samej wielkości, lub dłuższa. Kwiat składa się z 5 długich działek kielicha, które pełnią rolę płatków korony. Charakterystyczną cechą gatunkową jest kształt tych działek – są one okrągłe, lub okrągłojajowate i o zaokrąglonych szczytach. Cztery płatki korony są zredukowane, trudne do zauważenia. Górna działka kielicha tworzy ostrogę. Wewnątrz kwiatu 3 słupki i liczne pręciki[5][6].
Owoc
Nieduże, delikatnej budowy mieszki, o lekkim niebieskim zabarwieniu. Nasiona ze skrzydełkami[6].

Biologia i ekologia

Bylina. Kwitnie od lipca do sierpnia, roślina miododajna i owadopylna. Kwiaty są zapylane jedynie przez trzmiele, których trąbka ma długość co najmniej 19 mm. Nasiona są rozsiewane przez wiatr. Siedlisko: ziołorośla, świetliste miejsca w lesie, obrzeża lasu, brzegi potoków, piargi, łąki górskie. Częściej spotykana na podłożu wapiennym, ale rośnie również na granicie. Występuje głównie w reglu dolnym i górnym, rzadko w piętrze kosówki[6]. Gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Adenostylion[7]. Cała roślina oprócz kwiatów jest lekko trująca[8]. Powoduje trudności w oddychaniu, spadek ciśnienia i zatrzymanie pracy serca[8]. Liczba chromosomów 2n = 32[9].

Zmienność

Tworzy mieszańce z ostróżką tatrzańską[5].

Zastosowanie

  • Jest uprawiana jako roślina ozdobna, głównie na rabatach i na kwiat cięty. W uprawie występują głównie mieszańce i kultywary. Ogrodnicy wyróżniają następujące grupy odmian[10]:
    • grupa Belladonna. Mieszańce ostróżki wyniosłej i o. wielkokwiatowej (Delphinium grandiflorum),
    • grupa Connecticut Yankees,
    • grupa Elatum. Pochodzą wyłącznie od ostróżki wyniosłej.
    • grupa Pacific, mieszańce, w których głównym zapylaczem była ostróżka wyniosła.

Uprawa

Jest łatwa w uprawie. Większość odmian jest w Polsce całkowicie odporna na mróz. Preferuje stanowiska słoneczne i osłonięte od wiatru. Gleba powinna być żyzna i przepuszczalna. Wymaga nawożenia co 2-3 tygodnie. Odmiany wysokie wymagają podpór. Tylko niektóre odmiany można rozmnażać przez nasiona, gdyż w większości przypadków rośliny wyhodowane z nasion nie zachowują cech rośliny macierzystej. Z tego powodu rozmnaża się je przez sadzonkowanie lub podział[10].

Pokrój

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).
  3. ↑ a b The Plant List. [dostęp 2012-05-28].
  4. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-10].
  5. ↑ a b c d e Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1988.
  6. ↑ a b c Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.
  7. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  8. ↑ a b Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. ISBN 978-83-11-11088-5.
  9. ↑ Mitka J., Zemanek B., Winnicki T., Mirek Z. 2008. Ostróżka wyniosła wschodniokarpacka. s. 84-85. W: Czerwona Księga Karpat Polskich, Kraków 2008. ​ISBN 978-83-89648-71-6​.
  10. ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.

Media użyte na tej stronie

Delphinium x cultorum1.jpg
Autor: KENPEI, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Delphinium x cultorum
Delphinium × cultorum a2.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Delphinium elatum (cultivar)
Delphinium elatum a2.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Delphinium elatum (pl. ostróżka wyniosła), habitat: Tatra Mountains, Dolina Strążyska
Delphinium elatum a1.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Delphinium elatum (pl. ostróżka wyniosła), habitat: Tatra Mountains, Dolina Strążyska