Ostra Góra (województwo dolnośląskie)

Ostra Góra

niestandaryzowany przysiółek wsi
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kłodzki
Gmina	Radków
Część miejscowości	Pasterka
Liczba ludności	0
SIMC	nie nadano
Położenie na mapie gminy Radków Ostra Góra
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Ostra Góra
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Ostra Góra
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego Ostra Góra
50°29′15″N 16°18′23″E/50,487500 16,306389

Dzwonnica alarmowa w Ostrej Górze

Ostra Góra (niem. Nauseney, czes. Nouzín, od 26.02.1937 Scharfenberg; od 1945 r. Jeżowice) – niestandaryzowany przysiółek wsi Pasterka^[1], wyludniona wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Radków.

Położenie

Ostra Góra to obecnie całkowicie wyludniona wieś leżąca u stóp Błędnych Skał i Ostrej Góry, na wysokości około 550–570 m n.p.m.^[2] Przez teren wsi i przejście Ostra Góra / Machovská Lhota prowadzi lokalna droga łącząca Karłów i Machov, nazywana Drogą Machowską^[3].

Nazwa

Niemiecka nazwa sprzed zmiany w 1937 r. powstała z czeskiej postaci Nuzný, Nuzné ('ubogie, nędzne', z której potem Nouzín). Forma ta pojawiła się zapewne w XVI w. jako nazwa przezwiskowa, charakteryzująca pejoratywnie wieś i jej mieszkańców (por. podobne nazwy polskie Nędza, Nędzówka albo Biedaczów) – dzięki zachowanym zapisom źródłowym, wiadomo, że było to przekręcenie nazwy Lužný, Lužné ('błotne, kałużne'), która zastąpiła starszą od wsi nazwę strumienia Lužnicě (por. 1477 Luzniczi, Lausney, 1601 Lauseney, 1787 Neuseney)^[2].

Historia

Osada powstała na peryferiach dóbr zamku Homole, razem z nimi w 1477 roku została włączona do Hrabstwa Kłodzkiego^[3]. W XVI-XVII wieku była administrowana razem z Pasterką i Ŕeřišnym (Brunnkreis), należała do parafii w Radkowie, następnie do górskiej parafii w Pasterce^[3]. Jeszcze na początku XVIII w. było tu zaledwie kilka gospodarstw, pod koniec tego stulecia ich liczba przekroczyła 20, był tu również młyn wodny^[3]. Mieszkańcy obok rolnictwa zajmowali się chałupniczo tkactwem^[3]. Zabudowa obejmowała dolinę Židovki i jej lewego bezimiennego dopływu, stopniowo obejmowała też Ostrej Góry i stoki łączące te dwa obszary, czyli teren znajdujący się na wysokościach od 540 do 740 m n.p.m. W XVIII w. powstała górna część wsi – Scharffenberg / Vostrá Hora – była administrowana z Karłowa (w połowie XIX w. obejmowała 10 domostw). Starsza, dolna część była kolonią Pasterki (liczyła 31 budynków)^[3]. W 1910 miejscowość osiągnęła największy stan zaludnienia, to jest 207 osób. Większość mieszkańców stanowili Czesi kłodzcy. Po II wojnie światowej w 1945 roku mimo roszczeń zgłaszanych przez Czechosłowację cały obszar tzw. "czeskiego zakątka" ziemi kłodzkiej znalazł się w granicach Polski. Nastąpiła wtedy wymiana ludności. W miejsce wysiedlonych Niemców i Czechów na Ziemiach Zachodnich osiedlono mieszkańców wschodnich terenów przedwojennej Polski, włączonych do Związku Radzieckiego. Polityka osiedleńcza doprowadziła do bardzo niekorzystnych zmian w regionie Gór Stołowych, Wzgórz Lewińskich i Gór Bystrzyckich. Nowi przybysze nie posiadali umiejętności gospodarowania w trudnych warunkach górskich, jak również nie potrafili kontynuować letniskowych tradycji wsi. Stało się to przyczyną postępującego upadku rolnictwa w tym terenie i wyludniania się wiosek górskich. Toteż takie osady jak: Ostra Góra, Czerwony Strumień, Karłówek, Grodczyn, Leśna i wiele innych zupełnie znikły z mapy Polski. W "czeskim zakątku", także w Ostrej Górze migracje do Niemiec i Czechosłowacji trwały przez pierwsze powojenne dwudziestolecie.

Współczesność

Obecnie wyludniona wieś przygraniczna, położona w Górach Stołowych na wysokości 650 m n.p.m., u stóp zachodniego zbocza Ostrej Góry (720 m n.p.m.), na samej granicy polsko-czeskiej^[2]. Z dawnej wsi pozostało tylko parę chałup, dzwonnica alarmowa z 1868 roku, fundamenty kilku innych obiektów między innymi szkoły^[3]. W jednym z zachowanych budynków mieści się wojskowy ośrodek szkoleniowy (do niedawna Wyższej Szkoły Oficerskiej im. Tadeusza Kościuszki we Wrocławiu, potem Centrum Szkolenia Wojsk Chemicznych i Inżynieryjnych im. gen. Jakuba Jasińskiego we Wrocławiu, obecnie obiekt Ośrodka Szkolenia Piechoty Górskiej „Jodła” w Dusznikach Zdroju)^[3]. Jesienią 2013 r. na terenie dawnej wsi otwarto ścieżkę dydaktyczną, upamiętniającą dawnych mieszkańców Nouzína/Nauseney.
W ostatnich latach bytności czeskich mieszkańców dzięki badaniom Jaromira Jecha i Janusza Siatkowskiego udało się zarejestrować bogactwo kultury duchowej "czeskiego zakątka". Niezwykle bogatego materiału (ustnych opowieści) dostarczyła mieszkanka Ostrej Góry Filomena Hornychová.

Turystyka

Przez teren dawnej wsi prowadzą szlaki turystyczne:

• zielony: Kudowa-Zdrój PKS - Czermna - Pstrążna - Bukowina Kłodzka - Błędne Skały - Ostra Góra - Pasterka - Karłów^[2],
• czerwony rowerowy – odcinek międzynarodowej trasy rowerowerowej – Pętla Mała z Radkowa do Polic nad Metují,
• przy Drodze Machowskiej znajduje się byłe turystyczne przejście graniczne z Czechami Ostra Góra – Machovská Lhota.

Przypisy

Bibliografia

• WaldemarW. Brygier WaldemarW., TomaszT. Dudziak TomaszT., IwonaI. Chomiak IwonaI., Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625 .
• Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 13: Góry Stołowe. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo PTTK „KRAJ”, 1992, ISBN 83-7005-301-7
• Agnieszka Latocha, Ostra Góra (Scharfenberg) w Górach Stołowych, "Sudety" 7/2012.
• Aloys Bach, Urkundliche Kirchengeschichte der Grafschaft Glaz, Breslau 1841.
• Aloys Bernatzky, Lexikon der Grafschaft Glatz, Leimen 1984.
• Stanisław Góra, Z dziejów Szczelińca i Karłowa, Karłów 2005.
• Stanisław Góra, Pasterka, Pasterka 2015.
• Jaromir Jech, Lidová vyprávění z Kladská, Praha 1959.
• Eva Koudelková, Čtení o českém koutku, Liberec 2011.
• Eva Semotanová, Kladsko. Historicko-geografický lexikon, Praha 2015.
• Janusz Siatkowski, Dialekt czeski okolic Kudowy, cz.1-2, Wrocław 1963.