Ostrojowate

Ostrojowate
Ilustracja
Columnea crassifolia
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

ostrojowate

Nazwa systematyczna
Gesneriaceae Dumort.
Comment. Bot.: 57. Nov-Dec 1822
Narys kwiatowy Gesneria

Ostrojowate (Gesneriaceae Dumort.) – rodzina roślin z rzędu jasnotowców (Lamiales). Obejmuje ponad 147 rodzajów z ok. 3460 gatunkami[2]. Występują one głównie na obszarach tropikalnych i subtropikalnych, z centrum zróżnicowania w Afryce i na Madagaskarze. W południowej Europie tylko nieliczni przedstawiciele (6 gatunków górskich). W polskiej florze brak gatunków z tej rodziny. Wiele ostrojowatych to epifity i epility. Zasiedlają zwykle lasy deszczowe, ale rosną w różnych siedliskach, włączając w to piętro alpejskie w Himalajach i Andach. Wiele z nich jest uprawianych jako rośliny ozdobne, w klimacie umiarkowanym jako rośliny pokojowe i szklarniowe. Należy tu także wiele roślin wykorzystywanych leczniczo[3]. Naukowa nazwa rodziny pochodzi od nazwiska botanika Konrada Gesnera – jednego z twórców botaniki systematycznej.

Morfologia

Saintpaulia ionantha
Streptocarpus saxorum
Pokrój
Rośliny zielne i krzewy, rzadziej liany i drzewa do 15 m wysokości[3].
Liście
U roślin z podrodziny Didymocarpoideae zwykle rozwija się tylko jeden powiększony liścień (osiągać może ponad 1 m długości) i innych liści brak. U pozostałych grup liście zwykle są naprzeciwległe, czasem skrętoległe, okółkowe lub skupione w rozetę liściową. Blaszka liściowa pojedyncza, w różny sposób ząbkowana, ale rzadko głęboko wcinana, zwykle owłosiona[3].
Kwiaty
Skupione parami w specyficznych kwiatostanach wierzchotkowych. Działki kielicha mogą być wolne, zrośnięte w rurkę, czasem dwuwargowe, mięsiste i barwne. Korona kwiatu zrosłopłatkowa, z dłuższą lub krótszą rurką. Kwiaty mają symetrię niemal promienistą do posiadających jedną płaszczyznę symetrii – kwiat grzbiecisty. Pręciki są dwa, czasem 4 lub rzadko 5. Zalążnia powstaje z dwóch owocolistków i zwykle jest jednokomorowa, ale może być górna, wpółdolna lub dolna. U nasady otoczona jest często dyskiem miodnikowym, czasem okazałym[3].
Owoce
U roślin ze Starego Świata zwykle owocami są torebki od kulistawych po wydłużone, zwykle z licznymi, drobnymi nasionami. U roślin z Nowego Świata owoc zwykle jest mięsisty[3].

Systematyka

Pozycja systematyczna rodziny według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)[2]
jasnotowce

Plocospermataceae





Carlemanniaceae



Oleaceae oliwkowate





Tetrachondraceae





Peltantheraceae




Calceolariaceae



Gesneriaceae ostrojowate






Plantaginaceae babkowate




Scrophulariaceae trędownikowate




Stilbaceae





Byblidaceae byblisowate



Linderniaceae linderniowate






Pedaliaceae połapkowate, sezamowate



Martyniaceae martyniowate



Acanthaceae akantowate





Bignoniaceae bignoniowate






Schlegeliaceae



Lentibulariaceae pływaczowate





Thomandersiaceae



Verbenaceae werbenowate






jasnotowate Lamiaceae




Mazaceae




Phrymaceae




paulowniowate Paulowniaceae



zarazowate Orobanchaceae

















Wykaz rodzajów według Vascular plant families and genera (Kew Gardens)[4]
  • Acanthonema Hook. f.
  • Achimenes Pers. – achimenes, ognipłon
  • Aeschynanthus Jack – eszynantus
  • Agalmyla Blume
  • Allocheilos W. T. Wang
  • Alloplectus Mart.
  • Allostigma W. T. Wang
  • Alsobia Hanstein
  • Amalophyllon Brandegee
  • Anetanthus Hiern ex Benth. & Hook. f.
  • Anna Pellegr.
  • Anodiscus Benth.
  • Asteranthera Hanst.
  • Beccarinda Kuntze
  • Bellonia L. – pacierpin
  • Besleria L. – besleria
  • Boea Comm. ex Lam.
  • Boeica T. Anderson ex C. B. Clarke
  • Briggsiopsis K. Y. Pan
  • Capanea Decaisne
  • Cathayanthe Chun
  • Centrosolenia Bentham & J. D. Hooker
  • Championia Gardner
  • Chirita Buch.-Ham. ex D. Don
  • Christopheria J. F. Smith & J. L. Clark
  • Chrysothemis Decne.
  • Cobananthus Wiehler
  • Codonanthe (Mart.) Hanst.
  • Codonanthopsis Mansf.
  • Codonoboea Ridley
  • Colpogyne B. L. Burtt
  • Columnea L. – kolumnea
  • Conandron Siebold & Zucc.
  • Coptocheile Hoffmannsegg
  • Corallodiscus Batalin
  • Coronanthera Vieill. ex C. B. Clarke
  • Corytoplectus Oerst.
  • Crantzia Scopoli
  • Cremersia Feuillet & L. E. Skog
  • Cremosperma Benth.
  • Cremospermopsis L. E. Skog & L. P. Kvist
  • Cyrtandra J. R. Forst. & G. Forst.
  • Damrongia Craib - D-Tri
  • Deinostigma W. T. Wang & Z. Yu Li
  • Depanthus S. Moore
  • Diastema Benth.
  • Didissandra C. B. Clarke
  • Didymocarpus Wall.
  • Didymostigma W. T. Wang
  • Dorcoceras Bunge - D-Tri
  • Drymonia Mart.
  • Dyschoriste Nees
  • Emarhendia Kiew et al. - D-Epi
  • Episcia Mart.
  • Epithema Blume
  • Eucodonia Hanst.
  • Fieldia A. Cunn.
  • Gasteranthus Benth.
  • Gesneria L. – ostroja
  • Glossoloma Hanstein
  • Gloxinella (H. E. Moore) Roalson & Boggan
  • Gloxinia L’Hér.
  • Gloxiniopsis Roalson & Boggan
  • Goyazia Taub.
  • Gyrocheilos W. T. Wang
  • Gyrogyne W. T. Wang
  • Haberlea Friv. – haberlea
  • Hemiboea C. B. Clarke
  • Henckelia Sprengel - D-Tri
  • Heppiella Regel
  • Hexatheca C. B. Clarke
  • Hygea Hanst.
  • Jancaea Boiss. – jankea
  • Jerdonia Wight
  • Kaisupeea B. L. Burtt - D-Epi
  • Koellikeria Regel
  • Kohleria Regel
  • Lagarosolen W. T. Wang
  • Lampadaria Feuillet & L. E. Skog
  • Lembocarpus Leeuwenb.
  • Lenbrassia G. W. Gillett
  • Leptobaea Benth.
  • Liebigia Endl.
  • Lietzia Regel
  • Loxocarpus R. Br.
  • Loxonia Jack
  • Loxostigma C. B. Clarke
  • Lysionotus D. Don
  • Mandirola Decne.
  • Metapetrocosmea W. T. Wang
  • Micraeschynanthus Ridl.
  • Microchirita (C. B. Clarke) Y. Z. Wang
  • Middletonia C. Puglisi - D-Tri
  • Mitraria Cav.
  • Monophyllaea R. Br.
  • Monopyle O. Moritz ex Benth. & Hook. f.
  • Moussonia Regel
  • Napeanthus Gardner
  • Nautilocalyx Linden ex Hanst.
  • Negria F. Muell.
  • Nematanthus Schrad.
  • Neomortonia Wiehler
  • Niphaea Lindl.
  • Nomopyle Roalson & Boggan
  • Oerstedina Wiehler
  • Orchadocarpa Ridl.
  • Oreocharis Benth.
  • Ornithoboea Parish ex C. B. Clarke
  • Oxychlamys Schltr.
  • Pachycaulos J. L. Clark & J. F. Smith
  • Pagothyra (Leeuwenberg) J. F. Smith & J. L. Clark
  • Paliavana Vand.
  • Paraboea (C. B. Clarke) Ridl.
  • Paradrymonia Hanst.
  • Pearcea Regel
  • Petrocodon Hance
  • Pheidonocarpa L. E. Skog
  • Phinaea Benth.
  • Platystemma Wall.
  • Primulina Hance
  • Pseudochirita W. T. Wang
  • Ramonda Rich. – knotnica
  • Reldia Wiehler
  • Resia H. E. Moore
  • Rhabdothamnopsis Hemsl.
  • Rhabdothamnus A. Cunn.
  • Rhoogeton Leeuwenb.
  • Rhynchoglossum Blume
  • Rhynchotechum Blume
  • Rhytidophyllum Mart.
  • Rufodorsia Wiehler
  • Saintpaulia H. Wendl. – sępolia
  • Sanango G. S. Bunting & J. A. Duke
  • Sarmienta Ruiz & Pav.
  • Seemannia Regel
  • Senyumia Kiew et al. - D-Tri
  • Sepikea Schltr.
  • Sinningia Nees – syningia
  • Smithiantha Kuntze
  • Solenophora Benth.
  • Somrania Middleton - D-Tri
  • Spelaeanthus Kiew et al. - D-Tri
  • Sphaerorrhiza Roalson & Boggan
  • Stauranthera Benth.
  • Streptocarpus Lindl. – skrętnik
  • Tetraphyllum Griff. ex C. B. Clarke
  • Thamnocharis W. T. Wang
  • Titanotrichum Soler.
  • Tribounia D. J. Middleton
  • Trichodrymonia Oersted
  • Tylopsacas Leeuwenb.
  • Vanhouttea Lem.
  • Whytockia W. W. Sm.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b c Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-01-13] (ang.).
  3. ↑ a b c d e Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 155-157. ISBN 1-55407-206-9.
  4. ↑ List of Genera in GESNERIACEAE, [w:] Vascular plant families and genera [online], Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2017-01-13] (ang.).

Media użyte na tej stronie

Gesneria pendulina flowerdiagram.png
flower diagram of Gesneria pendulina
2007-04-20Saintpaulia ionantha02.jpg
Autor: Wildfeuer, Licencja: CC BY-SA 3.0
Fiołek afrykański
Streptocarpus saxorum Pikkusoilikki C IMG 5365.JPG
Autor: Anneli Salo, Licencja: CC BY-SA 3.0
False African-violet (Streptocarpus saxorum) in the glass-house of Botanical garden of Tartu University, Estonia