Ostrzeń

Ostrzeń
Ilustracja
Ostrzeń pospolity
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rodzina

ogórecznikowate

Rodzaj

ostrzeń

Nazwa systematyczna
Cynoglossum L.
Sp. Pl. 134. 1753
Typ nomenklatoryczny

Cynoglossum officinale L.[3]

Ostrzeń (Cynoglossum L.) – rodzaj roślin z rodziny ogórecznikowatych. Obejmuje ok. 75[4][5]–83[6] gatunków. Są to rośliny jednoroczne, dwuletnie lub byliny[7] występujące głównie na rozległych obszarach Azji, 11 gatunków rośnie w Europie, nieliczne gatunki rosną w górach wschodniej Afryki i na południowym krańcu tego kontynentu[4]. W Polsce jako gatunek rodzimy występuje jeden gatunek – ostrzeń pospolity C. officinale. Poza tym obecny bywa jako przejściowo dziczejący ostrzeń drobnozadziorkowy C. microglochin[8].

Rośliny te zasiedlają najczęściej tereny otwarte, kamieniste zbocza, widne lasy[4]. Kilka gatunków, a zwłaszcza ostrzeń powabny Cynoglossum amabile, uprawianych bywa jako rośliny ozdobne. Ostrzeń pospolity wykorzystywany był jako roślina lecznicza, a jego młode liście spożywano w postaci sałatek[9].

Morfologia

Ostrzeń pospolity
Pokrój (Cynoglossum borbonicum)
Pokrój
Najczęściej byliny, rzadziej rośliny jednoroczne i dwuletnie osiągające zwykle do 60 cm wysokości[4].
Liście
Skrętoległe, pojedyncze, owłosione[4]. Liście odziomkowe i dolne łodygowe zwykle długoogonkowe[5]. Poza tym liście łodygowe siedzące z wyraźną centralną wiązką przewodzącą[4].
Kwiaty
Zebrane w szczytowe lub wyrastające w kątach liści wierzchotki, czasem rozgałęzione[5]. Kwiaty 5-krotne, niebieskie, fioletowe, purpurowe do czerwonawych, rzadko białe, osiągające 8 mm średnicy[4][5]. Działki kielicha zrośnięte tylko u nasady. Płatki korony zrośnięte u nasady w krótką rurkę z łuskowatymi osklepkami w gardzieli[4]. Końce płatków rozpostarte i zaokrąglone tworzą koronę kółkową do dzwonkowatej[5]. Pręciki równej długości, zwykle krótsze od rurki korony, ich nitki są bardzo krótkie, a pylniki krótkie. Zalążnia górna, czterokomorowa, z pojedynczą szyjką słupka jeszcze krótszą od pręcików[4].
Owoce
Rozłupnie rozpadające się na cztery rozłupki pokryte haczykowatymi kolcami[4][5].

Systematyka

Rodzaj należy do podplemienia Cynoglossinae, plemienia Cynoglosseae w obrębie podrodziny Cynoglossoideae w rodzinie ogórecznikowatych (Boraginaceae)[10].

Wykaz gatunków[6]
  • Cynoglossum aequinoctiale T.C.E.Fr.
  • Cynoglossum alpestre Ohwi
  • Cynoglossum alpinum (Brand) Riedl
  • Cynoglossum alticola Hilliard & B.L.Burtt
  • Cynoglossum amabile Stapf & J.R.Drumm. – ostrzeń powabny
  • Cynoglossum amplifolium Hochst. ex A.DC.
  • Cynoglossum asperrimum Nakai
  • Cynoglossum australe R.Br.
  • Cynoglossum austroafricanu m Hilliard & B.L.Burtt
  • Cynoglossum baeticum Sutorý
  • Cynoglossum birkinshawii J.S.Mill.
  • Cynoglossum borbonicum (Lam.) Bory
  • Cynoglossum bottae Deflers
  • Cynoglossum capusii (Franch.) Pazij
  • Cynoglossum castaneum Riedl
  • Cynoglossum castellanum Pau
  • Cynoglossum celebicum Brand
  • Cynoglossum cernuum Baker
  • Cynoglossum cheranganiense Verdc.
  • Cynoglossum clandestinum Desf.
  • Cynoglossum coeruleum Hochst. ex A.DC.
  • Cynoglossum columnae Biv.
  • Cynoglossum creticum Mill.
  • Cynoglossum dioscoridis Vill.
  • Cynoglossum divaricatum Steph. ex Lehm.
  • Cynoglossum gansuense Y.L.Liu
  • Cynoglossum germanicum Jacq. – ostrzeń górski
  • Cynoglossum glabellum Riedl
  • Cynoglossum grande Douglas ex Lehm.
  • Cynoglossum hanangense Verdc.
  • Cynoglossum hedbergiorum Riedl
  • Cynoglossum hellwigii Brand
  • Cynoglossum henricksonii L.C.Higgins
  • Cynoglossum hintoniorum B.L.Turner
  • Cynoglossum hispidum Thunb.
  • Cynoglossum holosericeum Steven
  • Cynoglossum × hybridum Thuill.
  • Cynoglossum inyangense E.S.Martins
  • Cynoglossum javanicum Thunb. ex Lehm.
  • Cynoglossum kandavanensis (Bornm. & Gauba) Akhani
  • Cynoglossum karamojense Verdc.
  • Cynoglossum krasniqii Wraber
  • Cynoglossum lanceolatum Forssk.
  • Cynoglossum leptostachyum DC.
  • Cynoglossum limense Willd.
  • Cynoglossum lowryanum J.S.Mill.
  • Cynoglossum macrocalycinum Riedl
  • Cynoglossum macrolimbe Riedl
  • Cynoglossum magellense Ten.
  • Cynoglossum meeboldii Brand
  • Cynoglossum microglochin Benth. – ostrzeń drobnozadziorkowy, o. przeośnięty[8], o. przerastający
  • Cynoglossum × modorense Rech.
  • Cynoglossum monophlebium Baker
  • Cynoglossum montanum L.
  • Cynoglossum nebrodense Guss.
  • Cynoglossum novaguineense Riedl
  • Cynoglossum obtusicalyx Retief & A.E.van Wyk
  • Cynoglossum occidentale A.Gray
  • Cynoglossum officinale L. – ostrzeń pospolity
  • Cynoglossum paniculatum Poepp.
  • Cynoglossum papuanum Schltr. ex O.Brand
  • Cynoglossum pringlei Greenm.
  • Cynoglossum rochelia A.DC.
  • Cynoglossum sabirense (R.R.Mill & A.G.Mill.) J.R.I.Wood
  • Cynoglossum semnanicum Khat.
  • Cynoglossum seravschanicum (B.Fedtsch.) Popov
  • Cynoglossum spelaeum Hilliard & B.L.Burtt
  • Cynoglossum stewartii Kazmi
  • Cynoglossum suaveolens R.Br.
  • Cynoglossum timorense Riedl
  • Cynoglossum trianaeum Wedd.
  • Cynoglossum triste Diels
  • Cynoglossum trollii Melch.
  • Cynoglossum tsaratananense J.S.Mill.
  • Cynoglossum ukaguruense Verdc.
  • Cynoglossum vanense Sutorý
  • Cynoglossum velebeticum K.Malý
  • Cynoglossum virginianum L.
  • Cynoglossum viridiflorum Pall. ex Lehm.
  • Cynoglossum wallichii G.Don
  • Cynoglossum wildii E.S.Martins
  • Cynoglossum yemenense (R.R.Mill & A.G.Mill.) Verdc.
  • Cynoglossum zeylanicum (Vahl) Brand

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-22] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].
  4. ↑ a b c d e f g h i j Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 245. ISBN 0-333-74890-5.
  5. ↑ a b c d e f Cynoglossum Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-01-10].
  6. ↑ a b Cynoglossum. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-01-10].
  7. ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  8. ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 67, ISBN 978-83-62975-45-7.
  9. ↑ David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 266. ISBN 978-1-107-11502-6.
  10. ↑ Genus: Cynoglossum L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-01-10].

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Cynoglossum officinale 190506a.jpg
Autor: Bernd Haynold, Licencja: CC BY 2.5
Cynoglossum officinale, Virngrund, Germany
Cynoglossum borbonicum 2.JPG
Autor: B.navez, Licencja: CC BY-SA 3.0
Cynoglossum borbonicum on Plaine des Sables (Réunion island)