Ostrzeń pospolity

Ostrzeń pospolity
	; Morfologia
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rodzina	ogórecznikowate
Rodzaj	ostrzeń
Gatunek	ostrzeń pospolity
	Nazwa systematyczna
	Cynoglossum officinale L.; Sp. pl. 1:134. 1753

Ostrzeń pospolity^[4], ostrzeń purpurowy, psi język^[5] (Cynoglossum officinale L.) – gatunek rośliny należący do rodziny ogórecznikowatych.

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzimy obszar występowania obejmował niektóre obszary Europy i Azji^[6]. Jako gatunek zawleczony lub uciekinier z upraw szeroko rozprzestrzenił się w USA i południowej części Kanady. Zanotowano jego występowanie także w Panamie i kilku krajach Afryki^[7]. W Polsce jest dość częsty w całym kraju na niżu i w piętrze pogórza. Jego status we florze Polski jest nieznany; być może jest gatunkiem rodzimym, być może archeofitem^[6].

Morfologia

Łodyga: Wzniesiona, w górnej części rozgałęziona, dorastająca do 60 cm wysokości^[6], szaro owłosiona^[8].
Liście: Obustronnie miękko owłosione. Dolne długoogonkowe jajowatolancetowate, o długości do 20 cm, górne podługowatolancetowate, siedzące^[6].
Kwiaty: Zebrane w gęste skrętki, te zaś z kolei tworzą wiechę złożoną z licznych skrętek i wyrastającą z kąta podługowatolancetowatej podsadki. Korona kwiatu czerwonawa lub brunatnoczerwona, lejkowata, złożona z pięciu okrągłych i zrośniętych dołem płatków. Wewnątrz korony osklepki z brodawkami, słupek i 5 pręcików o krótkich pylnikach. Kielich wełnisto owłosiony^[6].
Owoce: Rozłupnia, rozpadająca się na cztery rozłupki. Są jajowate, a ich brzegi i część środkowa jest zgrubiała i tworzy wypukły dysk. Na górnej i dolnej powierzchni haczykowate kolce, ponadto na dolnej jajowata płaszczyzna przyczepu^[6].

Biologia i ekologia

Rozwój: Roślina dwuletnia, hemikryptofit. Roślina trująca. Kwitnie od maja do lipca^[9]. Nasiona przyczepiają się do sierści zwierząt i ubrania i w ten sposób są przez nie rozsiewane (ektozoochoria)^[10].
Siedlisko: Rośnie głównie w kserotermicznych siedliskach ruderalnych: na przydrożach, rumowiskach, wysypiskach, terenach kolejowych, na obrzeżach lasów i w zaroślach, pojedynczo, lub w niewielkich grupach^[6]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla SAll. Onopordenion^[11].
Genetyka: Liczba chromosomów (2n = 24^[9].
Korelacje międzygatunkowe: Na pędach ostrzenia pospolitego pasożytuje Golovinomyces cynoglossi wywołujący chorobę zwaną mączniakiem prawdziwym, a na liściach grzyb Ramularia cynoglossi wywołujący plamistość liści. Na pędach i liściach żeruje kilka gatunków chrząszczy (zwłaszcza ich larwy)^[12].

Pokrój
Pęd
Kwiaty
Budowa kwiatów
Dolna strona liścia
Młody owoc
Przekrój przez owoc

Zastosowanie

Jest rośliną miododajną o wydajności około 100-200 kg/ha oraz rośliną pyłkodajną, o średniej wydajności pyłkowej. Z tego względu bywa czasami przez pszczelarzy wysiewany na nieużytkach^[13].
Korzenie zawierają alkaninę i były dawniej wykorzystywane do barwienia^[14].
Świeże rośliny wydzielają nieprzyjemny zapach. Były dawniej używane do odstraszania myszy, które nie lubią tego zapachu^[14].
Dawniej był uznawany za roślinę leczniczą i stosowany przeciw krztuścowi, przy bólach zębów i reumatyzmie. Badania wykazały jednak, że wykazuje on działanie rakotwórcze i nie potwierdziły jego leczniczych własności. Z tego względu obecnie nie jest używany w lecznictwie^[15].
W krajach alpejskich młode liście były spożywane jako sałatka (mimo przykrej woni). Jednak gdy odkryto jego trujące i rakotwórcze własności odradza się ich spożywanie^[15].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-22] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2018-02-26].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ostrzeń, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2017-01-09] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011. ISBN 978-83-7073-514-2. OCLC 948856513.
↑ Discover Life Maps. [dostęp 2018-02-26].
↑ Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ ^a ^b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ David Iluz. Zoochory: The Dispersal Of Plants By Animals. „Cellular Origin, Life in Extreme Habitats and Astrobiology”. 16, s. 199–214, 2010. DOI: 10.1007/978-90-481-9316-5_9. ISSN 1566-0400 (ang.).
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Malcolm Storey: Cynoglossum officinale L. (Hound's Tongue, Hound's-tongue). W: BioInfo (UK) [on-line]. [dostęp 2018-02-26].
↑ Bolesław Jabłoński: Ogródek pszczelarski. Puławy: Oddział Pszczelarstwa ISK, 2003. ISBN 83-86772-88-3.
↑ ^a ^b Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
↑ ^a ^b Podlaski ogród botaniczny. Ostrzeń pospolity. [dostęp 2018-02-26].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-22] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2018-02-26].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[epwn-5] ostrzeń, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2017-01-09] .

[sudnik-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011. ISBN 978-83-7073-514-2. OCLC 948856513.

[discover-7] Discover Life Maps. [dostęp 2018-02-26].

[szafer-8] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[rutkowski-9] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[iluz-10] David Iluz. Zoochory: The Dispersal Of Plants By Animals. „Cellular Origin, Life in Extreme Habitats and Astrobiology”. 16, s. 199–214, 2010. DOI: 10.1007/978-90-481-9316-5_9. ISSN 1566-0400 (ang.).

[matuszkiewicz-11] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[bioinfo-12] Malcolm Storey: Cynoglossum officinale L. (Hound's Tongue, Hound's-tongue). W: BioInfo (UK) [on-line]. [dostęp 2018-02-26].

[jablonski-13] Bolesław Jabłoński: Ogródek pszczelarski. Puławy: Oddział Pszczelarstwa ISK, 2003. ISBN 83-86772-88-3.

[seidl-14] Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.

[ogrod-15] Podlaski ogród botaniczny. Ostrzeń pospolity. [dostęp 2018-02-26].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne