Oswald Balzer

Oswald Marian Balzer
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

23 stycznia 1858
Chodorów

Data i miejsce śmierci

11 stycznia 1933
Lwów

Odznaczenia
Order Orła Białego (1921-1990) Złoty Krzyż Zasługi Odznaka Honorowa za Dzieła Sztuki i Umiejętności (Austro-Węgry)
Grobowiec Oswalda Balzera na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie
Tablica pamięci Oswalda Balzera na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem

Oswald Marian Balzer (ur. 23 stycznia 1858 w Chodorowie, zm. 11 stycznia 1933 we Lwowie) – polski historyk ustroju i prawa polskiego.

Życiorys

Urodził się w rodzinie austriackiego urzędnika Franza Balzera i Antoniny z Klossów. Edukację rozpoczął, w wieku 6 lat, w szkole ludowej w Chodorowie; naukę kontynuował w Cesarsko-Królewskiej Szkole Wzorowej Rzymsko-Katolickiej we Lwowie. Po jej ukończeniu uczył się w C. K. Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie, gdzie w 1878 zdał chlubnie egzamin dojrzałości[1]. W tym samym roku rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego. Czwarty rok studiów odbył na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie zetknął się z Michałem Bobrzyńskim, Stanisławem Smolką i Władysławem Abrahamem. 13 marca 1881 został wybrany zastępcą przewodniczącego wydziału Czytelni Akademickiej we Lwowie[2]. W listopadzie 1883 r. uzyskał stypendium na uzupełniające studia w Berlinie. Balzer habilitował się w 1885 na Uniwersytecie we Lwowie na podstawie pracy Geneza Trybunału Koronnego. W dniu 4 lutego 1885 r. wygłosił wykład habilitacyjny Sądy kapturowe w Polsce. W semestrze letnim 1885 r. rozpoczął prowadzenie wykładów na Uniwersytecie Lwowskim, w charakterze docenta prawa prywatnego polskiego. W maju 1887 został mianowany profesorem nadzwyczajnym na Uniwersytecie Lwowskim[3], gdzie pracował w latach 1887–1933. W 1890 został profesorem zwyczajnym prawa polskiego prywatnego i historii prawa polskiego[4]. Uczniem profesora był m.in. późniejszy prof. Przemysław Dąbkowski.

W 1891 został dyrektorem Archiwum Krajowego Aktów Grodzkich i Ziemskich we Lwowie. W latach 1895–1896 pełnił funkcję rektora Uniwersytetu Lwowskiego.

W 1902 reprezentował rząd Galicji w słynnym sporze pomiędzy Galicją a Węgrami o Morskie Oko w Tatrach. Rozprawa ta miała miejsce przed sądem polubownym w Grazu. Wspierany przez wiele wybitnych osobistości tego okresu, w tym hr. Władysława Zamoyskiego właściciela między innymi dóbr zakopiańskich, dra Aleksandra Mniszek-Tchorznickiego z Sanoka jako sędziego i przewodniczącego delegacji[5]. Balzer wygrał ten proces i doprowadził do ustanowienia granicy w Tatrach pomiędzy Galicją a Węgrami zgodnej z oczekiwaniami społeczeństwa polskiego. Granica w ustanowionym wtedy przebiegu obowiązuje do dziś i jest granicą państwową między Polską a Słowacją.

Nie należał do stronnictw politycznych. Był założycielem (1901) i długoletnim prezesem Towarzystwa Naukowego we Lwowie, członkiem kilkudziesięciu polskich i zagranicznych instytucji naukowych, m.in. Akademii Umiejętności[6] i Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie, Akademii Umiejętności w Pradze, Petersburgu, Sofii, Zagrzebiu, Towarzystwa Naukowego w Warszawie, Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu, Wilnie, Przemyślu. Członek honorowy Towarzystwa Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu od 1898[7], członek Towarzystwa Historycznego we Lwowie[8]. Był członkiem Moskiewskiego Towarzystwa Archeologicznego, Towarzystwa Historycznego przy Uniwersytecie Petersburskim, Towarzystwa Historii i Starożytności Rosyjskich w Moskwie i członkiem korespondentem Cesarskiej Akademii Nauk w Petersburgu[9]. Należał do Towarzystwa Przyjaciół Ossolineum, którego bibliotece zapisał księgozbiór i spuściznę rękopiśmienniczą[10].

Podczas I wojny światowej na początku 1915 w Wiedniu wszedł w skład Komitetu Polskiego Archiwum Wojennego[11]. Był członkiem Komisji Sejmowo-Konstytucyjnej Tymczasowej Rady Stanu (1917)[12]. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości zabierał głos między innymi w sprawie godła Polski, nazwy dla polskiej waluty (był zwolennikiem złotego) oraz bronił określenia Rzeczpospolita Polska[13]. W krytycznym sierpniu 1920 Rada Obrony Państwa zaproponowała mu funkcję prezesa Trybunału Obrony Państwa.

Został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie[14].

Dorobek naukowy

  • Kancelarye i akta grodzkie w wieku XVIII (1882) (w bibliotece cyfrowej: [1])
  • Geneza Trybunału Koronnego (1886) (w bibliotece cyfrowej: [2])
  • Regestr złoczyńców grodu sanockiego: 1554–1638 (1891) (w bibliotece cyfrowej: [3])
  • Walka o Tron krakowski w latach 1202–1210/11 (1894) (w bibliotece cyfrowej: [4])
  • Genealogia Piastów (1895) (w bibliotece cyfrowej: [5])
  • O następstwie tronu w Polsce (1897) (w bibliotece cyfrowej: [6])
  • Historia ustroju Austrii w zarysie (1899) (w bibliotece cyfrowej: [7])
  • O zadrudze słowiańskiej (1899)
  • Z powodu nowego zarysu historii ustroju Polski (1906)
  • O Morskie Oko. Wywód praw polskich przed sądem polubownym w Gradcu (Grazu)] (1906) (w bibliotece cyfrowej: [8])
  • O kilku kwestiach spornych z historii ustroju Polski (1907)
  • Państwo polskie w pierwszym siedemdziesięcioleciu XIV i XVI wieku (1907)
  • Skartabelat w ustroju szlachectwa polskiego (1911)
  • Stolice Polski 963–1138 (1916) (w bibliotece cyfrowej: [9])
  • Skarbiec i Archiwum koronne w dobie przedjagiellońskiej] (1917) (w bibliotece cyfrowej: [10])
  • Królestwo Polskie 1295–1370, t. I-III (1919–1920) (w bibliotece cyfrowej: [11])
  • Narzaz w systemie danin książęcych pierwotnej Polski (1928)
  • Corpus iuris Polonici 1506–1522, t. III oraz cz. I tomu IV obejmująca lata 1523–1534 (1906; 1910) (w bibliotece cyfrowej: t. III, cz. I tomu IV)
  • Porządek sądów i spraw prawa ormiańskiego z r. 1604 (1912) (w bibliotece cyfrowej: [12])
  • Przegląd palatynów polskich w czasie panowania Piastów, [w:] Pisma pośmiertne, t. III (1937)

Ordery i odznaczenia

Wyróżnienia

Około 17 września 1902 wraz z Aleksandrem Mniszek-Tchorznickim otrzymał tytuł honorowego obywatela Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka – za skuteczną obronę polskich interesów i wygranie procesu z Węgrami w sporze o Morskie Oko[16][17].

Pięć uniwersytetów nadało mu doktorat honorowy: Uniwersytet Lwowski (1903), Uniwersytet Karola w Pradze (1909), Uniwersytet Warszawski (1921), Uniwersytet Poznański (1926), Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie (1928).

W 1926 nominowany do Pokojowej Nagrody Nobla[18].

W 1928 otrzymał tytuł honorowego obywatela Lwowa (wręczony w 1929)[19][20].

Upamiętnienie

W 1928 został wybity medal upamiętniający Oswalda Balzera, zaprojektowany przez Piotra Wojtowicza, z inskrypcją o treści: Wielkiemu obywatelowi i uczonemu. Założycielowi Towarzystwa Naukowego we Lwowie. Rodacy 1928[21][22].

W uznaniu jego zasług jego imieniem nazwano drogę z Zakopanego do Morskiego Oka. Został patronem I Liceum Ogólnokształcącego w Zakopanem.

Przypisy

  1. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum Lwowskiego im. Franciszka Józefa za rok szkolny 1878. Lwów: 1878, s. 89.
  2. ↑ Kronika miejscowa i zamiejscowa. Wydział Czytelni akademickiej. „Gazeta Narodowa”. 63, s. 2, 18 marca 1881. 
  3. ↑ Kronika. „Gazeta Przemyska”, s. 3, Nr 1 z 29 maja 1887. 
  4. ↑ Jan Tęgowski, Genealogia Piastów w historiografii, [w:] O. Balzer, Genealogia Piastów, Kraków 2005, s. 6–7.
  5. ↑ Stefan Stefański, Sanok i okolice. Przewodnik turystyczny, Sanok 1991, s. 48.
  6. ↑ a b Odznaczenie polskiego uczonego. „Nowości Illustrowane”. Nr 7, s. 3, 17 lutego 1912. 
  7. ↑ Sprawozdanie z Zarządu Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswylu za Rok ...., 1899, s. 5.
  8. ↑ Fryderyk Papée, Towarzystwo historyczne 1886–1900, w: Kwartalnik Historyczny, rocznik LI, zeszyt 1-2, Lwów 1937, s. 5.
  9. ↑ Maria Blombergowa, Polscy członkowie Cesarskiego Moskiewskiego Towarzystwa Archeologicznego (1864–1914), w: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 25/3 (1980) s. 555.
  10. ↑ Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 80 z 6 kwietnia 1935. 
  11. ↑ Polskie Archiwum Wojenne. „Nowości Illustrowane”. Nr 39, s. 6, 25 września 1915. 
  12. ↑ Włodzimierz Suleja, Tymczasowa Rada Stanu, Warszawa 1998, s. 219.
  13. ↑ W sprawie godeł i słownictwa państwowego teraźniejszej Polski Lwów, 1920. Minister spraw zagranicznych miał być kanclerzem, spraw wewnętrznych marszałkiem, finansów podskarbim, każdy z dodatkiem koronny (s. 48n).
  14. ↑ Stanisław Nicieja: Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786–1986. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988, s. 321, 326. ISBN 83-04-02817-4.
  15. ↑ M.P. z 1928 r. nr 122, poz. 202 „za zasługi na polu organizacji archiwów”.
  16. ↑ Telegramy „Kurjera Warszawskiego”. „Kurier Warszawski”. Nr 258, s. 4, 18 września 1902. 
  17. ↑ Edward Zając: Obywatele Honorowi Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2002, s. 67-72. ISBN 83-909787-8-4.
  18. ↑ Nomination%20Archive, NobelPrize.org, 1 kwietnia 2020 [dostęp 2021-04-21] (ang.).
  19. ↑ Ze Lwowa. „Kurier Warszawski”. Nr 132, s. 26, 13 maja 1928. 
  20. ↑ Wręczenie dyplomów obywatelom honorowym miasta. „Gazeta Lwowska”. Nr 300, s. 4, 31 grudnia 1929. 
  21. ↑ Marian Brzecicki. Medale. „Biuletyn”. Nr 44, s. 64, Grudzień 1982. Koło Lwowian w Londynie. 
  22. ↑ Andrzej Romaniak: Medale, medaliony, plakiety. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2005, s. 53. ISBN 83-919305-8-0.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Oswald Balzer1.jpg
Oswald Balzer - polski historyk
AUT KuK Friedensbande BAR.png
Autor: Mimich, Licencja: CC BY-SA 4.0
Baretka: wstążka dla części odznaczeń cywilnych oraz niektórych odznaczeń wojskowych nadawanych w czasie pokoju (Friedensbande) dla odznaczeń austro-węgierskich:
Balzer-grob.jpg
Autor: Stanisław Kosiedowski,, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Grobowiec Oswalda Balzera na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie, maj 2005 Autor: Stanisław Kosiedowski.
Pęksowe Brzyzko 10.JPG
Autor: Katarinka1711, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tablica pamięci Oswalda Balzera na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem