Otępienie z ciałami Lewy’ego

Otępienie z ciałami Lewy’ego
Ilustracja
Obraz mikroskopowy kory mózgu pacjenta z otępieniem z ciałami Lewy’ego, widoczne ciała Lewy’ego i neuryty Lewy’ego. Barwienie immunochemiczne na synukleinę
ICD-10G31.8

Otępienie z ciałami Lewy’ego, DLB (od ang. dementia with Lewy bodies) – choroba neurodegeneracyjna będąca trzecią (po chorobie Alzheimera i otępieniu naczyniopochodnym) pierwotną przyczyną otępienia[1].

Historia

Fritz Heinrich Lewy i Edmund Forster opisali ciała Lewy’ego u zmarłych pacjentów z idiopatyczną chorobą Parkinsona w 1914 roku[2]. Już w 1938 roku Rolf Hassler wykazał obecność korowych ciał Lewy’ego u pacjenta z parkinsonizmem[3]. W latach 60. Okazaki i wsp. opisali związek ciał Lewy’ego w korze nowej mózgu chorych z otępieniem[4], ale przez długi czas uważano takie przypadki za rzadkość. W latach 80. i 90. liczba rozpoznań znacznie wzrosła. W 1996 Ian McKeith i wsp. przedstawili pierwsze kryteria rozpoznania DLB[5].

Epidemiologia

Do połowy lat 80. DLB uważane było za rzadką przyczynę otępienia; obecnie sądzi się, na podstawie badań neuropatologicznych, że dotyczy od 10 do 20% chorych z otępieniem[1]. Choroba ta występuje częściej u mężczyzn[1].

Etiologia

Chorobę mogą wywołać mutacje w genach SNCA i SNCB, kodujących, odpowiednio alfa-synukleinę i beta-synukleinę. U jednego pacjenta zidentyfikowano mutację w genie PRNP.

Objawy i przebieg

Na obraz kliniczny otępienia z ciałami Lewy’ego składają się trzy główne grupy objawów.

  • Objawy psychiczne: najczęściej omamy wzrokowe (60%)[1], zwykle szczegółowe i plastyczne, co jest charakterystyczne w tej postaci otępienia[6], równie charakterystyczne są usystematyzowane urojenia o treści paranoidalnej[1][7]. Rzadsze są omamy inne niż wzrokowe (słuchowe i inne)[1]. U od 30% do 50% chorych obserwuje się wyraźną nadwrażliwość na klasyczne neuroleptyki (atypowe neuroleptyki są bezpieczniejsze, ale ich stosowanie nie daje gwarancji uniknięcia patologicznej reakcji)[8]. Częściej występuje złośliwy zespół neuroleptyczny[9].
  • Objawy neurologiczne: otępienie i zespół parkinsonowski. Występują one w tej kolejności równocześnie lub z niewielkim opóźnieniem; odstęp nie powinien być dłuższy niż 12 miesięcy, gdyż wskazuje to na chorobę Parkinsona[1][10]. Parkinsonizm w przebiegu DLB charakteryzuje się głównie akinezją, rzadziej obserwuje się drżenia. Zazwyczaj jest symetryczny (cecha różnicująca z chorobą Parkinsona). Znamiennie częściej występują upadki (możliwym powikłaniem jest złamanie szyjki kości udowej[9]), a także omdlenia i chwilowe zaburzenia świadomości[1].
  • Objawy poznawcze: początkowo przeważają zaburzenia uwagi, czynności wykonawczych i wzrokowo-przestrzennych bez pogorszenia pamięci krótkoterminowej; typowy jest falujący charakter stanu czynności poznawczych i duże zmiany poziomu uwagi i kontaktu[1].

Nieprawidłowości w badaniach dodatkowych

Badanie snu

Obserwuje się zaburzenia zachowania w fazie REM[1].

PET i SPECT

Zmniejszony wychwyt transporterów dopaminy w jądrach podkorowych (skorupie) oraz spowolnienie metabolizmu glukozy w płatach potylicznych[1].

Scyntygrafia serca

Do jej wykonania stosuje się 123I-MIBG (123)[1]. Ta metoda wykorzystuje fakt, że w chorobach w których pojawiają się ciała Lewy’ego dochodzi do odnerwienia współczulnego serca, a co za tym idzie zmniejszenia wychwytu tej substancji[1]. Przeprowadzenie tego badania pozwala na odróżnienie DLB od choroby Alzheimera[1].

Obraz histologiczny

W otępieniu z ciałami Lewy’ego, zgodnie z nazwą, obserwuje się ciała Lewy’ego (zbudowane z alfa-synukleiny), które nie są patognomoniczne dla tego schorzenia, obserwuje się je bowiem w wielu innych chorobach neurodegeneracyjnych[1] (pierwotnie opisano je w chorobie Parkinsona). W DLB ciała Lewy’ego typowo występują w korze nowej i układzie limbicznym, nie powinny przeważać w pniu mózgu – przemawia to wówczas przeciwko rozpoznaniu DLB[1]. Innymi zmianami neuropatologicznymi są zmienione neuryty (neuryty Lewy’ego), blaszki amyloidowe, zwyrodnienie nerwowo-włókienkowe, ubytki synaps, mikrowakuolizacja, zmiany gąbczaste. W przebiegu choroby w mózgu występuje większy niedobór ACh niż w chorobie Alzheimera[1].

Rozpoznanie

Rozpoznanie opiera się na kryteriach klinicznych i praktycznie nie wymaga neuroobrazowania ani badań laboratoryjnych.

Kryteria McKeitha rozpoznania DLB[11]
  1. Cechy główne:
    • otępienie, postępujące zaburzenia poznawcze, istotnie pogarszające funkcjonowanie chorego w społeczeństwie i zawodzie
    • wyraźne i utrzymujące się zaburzenia pamięci pojawiają się wraz z postępem choroby i nie są konieczne do rozpoznania we wczesnym stadium DLB
    • szczególnie zaznaczone są deficyty uwagi, funkcji czołowo-podkorowych i wzrokowo-przestrzennych
  2. Cechy podstawowe:
    • falujący przebieg zaburzeń poznawczych
    • powtarzające się, wyraźne i szczegółowe omamy wzrokowe
    • objawy zespołu parkinsonowskiego
  3. Cechy wspomagające:
  4. Cechy sugerujące:
    • zaburzenia zachowania podczas fazy REM snu
    • duża nadwrażliwość na neuroleptyki
    • mały wychwyt transportera dopaminy w jądrach podkorowych w badaniu SPECT lub PET
  5. Cechy zmniejszające prawdopodobieństwo rozpoznania DLB:
    • potwierdzenie badaniami neuroobrazowymi lub w badaniu przedmiotowym choroby naczyniowej mózgu
    • rozpoznanie choroby ośrodkowego układu nerwowego lub ogólnoustrojowej, zadowalająco tłumaczącej obraz kliniczny (w całości lub częściowo)
    • ujawnienie się u chorego zespołu parkinsonowskiego po raz pierwszy w życiu w stadium zaawansowanego otępienia
  • Rozpoznanie możliwe = cecha główna + jedna cecha podstawowa lub cecha główna + ≥1 cecha sugerująca
  • Rozpoznanie prawdopodobne = cecha główna + ≥2 cechy podstawowe lub cecha główna + ≥1 cecha sugerująca + ≥1 cecha podstawowa
  • Cechy wspomagające są częste u chorych, ale nie potwierdzono dotąd ich swoistości diagnostycznej.
  • Rozpoznanie ostateczne można postawić dopiero w badaniu histopatologicznym.

Diagnostyka różnicowa

Różnicowanie, po wykluczeniu choroby Creutzfeldta-Jakoba i otępienia naczyniopochodnego, obejmuje inne choroby neurodegeneracyjne, głównie chorobę Alzheimera. Krąg diagnostyki różnicowej powinien też obejmować chorobę Parkinsona[12].

Leczenie

Choroba przejawia się objawami niedoborów zarówno w układzie dopaminergicznym (zespół parkinsonowski) i w układzie cholinergicznym (otępienie). Obecnie nie istnieje możliwość skutecznego leczenia przyczynowego choroby[1]. Leczenie otępienia opiera się na stosowaniu inhibitorów acetylocholinoesterazy (np. donepezilu i rywastygminy)[1] oraz antagonistów receptora NMDA. W terapii objawów wytwórczych podaje się atypowe neuroleptyki (np. olanzapina), albo inne leki (np. karbamazepinę lub walproiniany), jednak z zachowaniem ostrożności, z uwagi na złą tolerancję neuroleptyków. Lewodopa i inne leki (np. selegilina) znajdują zastosowanie w zwalczaniu objawów zespołu parkinsonowskiego. Jeśli wystąpi depresja, należy zastosować SSRI (np. sertralinę)[9].

Rokowanie

Rokowanie jest poważne, choroba jest postępująca (najczęściej trwa kilka lat[9]), chorzy wymagają stałego nadzoru i opieki.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Szczeklik i Gajewski 2017 ↓, s. 2232.
  2. ↑ Paralysis agitans. W: Forster E., Lewy F.H.: Pathologische Anatomie. Handbuch der Neurologie. Lewandowsky M (red.). Berlin: Springer, 1912, s. 920-933.
  3. ↑ Hassler R.. Zur Pathologie der Paralysis agitans und des postenzephalitischen Parkinsonismus. „J Psychol Neurol”. 48, s. 387–476, 1938. 
  4. ↑ H. Okazaki, L.E. Lipkin, S.M. Aronson. Diffuse intracytoplasmic ganglionic inclusions (Lewy type) associated with progressive dementia and quadriparesis in flexion. „J Neuropathol Exp Neurol”. 20, s. 237-244, 1961. PMID: 13730588. 
  5. ↑ I.G. McKeith, D. Galasko, K. Kosaka, E.K. Perry i inni. Consensus guidelines for the clinical and pathologic diagnosis of dementia with Lewy bodies (DLB): report of the consortium on DLB international workshop. „Neurology”. 47 (5), s. 1113-24, 1996. PMID: 8909416. 
  6. ↑ Adam Bilikiewicz, Stanisław Pużyński, Jacek Wciórka, Janusz Rybakowski: Psychiatria.. T. 2. Wrocław: Urban & Parner, 2003, s. 71. ISBN 83-87944-72-6.
  7. ↑ Jaracz J. 2.4. Zaburzenia psychiczne spowodowane uszkodzeniem lub dysfunkcją mózgu. [w:] : Bilikiewicz A, Pużyński S, Rybakowski J, Wciórka J (red.) Psychiatria. Tom II. Psychiatria kliniczna. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner Wrocław 2002 ​ISBN 83-87944-72-6​. s. 126
  8. ↑ Szczeklik i Gajewski 2017 ↓, s. 2232–2233.
  9. ↑ a b c d Szczeklik i Gajewski 2017 ↓, s. 2233.
  10. ↑ I.G. McKeith, D.W. Dickson, J. Lowe, M. Emre i inni. Diagnosis and management of dementia with Lewy bodies: third report of the DLB Consortium. „Neurology”. 65 (12), s. 1863-1872, 2005. DOI: 10.1212/01.wnl.0000187889.17253.b1. PMID: 16237129. 
  11. ↑ McKeith I.G.. Consensus guidelines for the clinical and pathologic diagnosis of dementia with Lewy bodies (DLB): report of the Consortium on DLB International Workshop. „Journal of Alzheimer's Disease”. 9 (3 Suppl), s. 417–423, 2006. PMID: 16914880. 
  12. ↑ Bilikiewicz A, Parnowski T: 7.1.3. Choroba rozsianych ciał Lewy’ego (otępienie z ciałami Lewy’ego). W: Bilikiewicz A, Pużyński S, Rybakowski J, Wciórka J (red.): Psychiatria. Tom II. Psychiatria kliniczna. Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, 2002, s. 69-72. ISBN 83-87944-72-6.

Bibliografia

  • Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 333-335. ISBN 83-200-2636-9.
  • Neurologia. Podręcznik dla studentów medycyny. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006. ISBN 83-200-3244-X.
  • Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski: Interna Szczeklika 2017. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2017, s. 2232–2233. ISBN 978-83-7430-517-4.

Linki zewnętrzne

Star of life.svg Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Media użyte na tej stronie

Star of life.svg

The Star of Life, medical symbol used on some ambulances.

Star of Life was designed/created by a National Highway Traffic Safety Administration (US Gov) employee and is thus in the public domain.
Immunostaining (brown) of alpha-synuclein in Lewy Bodies and Lewy Neurites in the neocortex of a patient with Lewy Body Disease.jpg
Autor: Movalley, Licencja: CC0
Micrograph of a section through the neocortex of a patient with Lewy Body Disease, showing brown-immunostained alpha-synuclein in Lewy Bodies (large clumps) and Lewy Neurites (thread-like structures). Nissl counterstain (blue); 40X microscope objective.