Otoczka jądrowa

Schemat budowy jądra komórkowego:
1a – zewnętrzna otoczka jądrowa
1b – wewnętrzna otoczka jądrowa

Otoczka jądrowa[1][2], kariolemma, błona jądrowa[3] (caryotheca, caryolemma, nucleomembrana) – struktura komórkowa zbudowana z dwóch błon białkowo-lipidowych[4][5], odgraniczająca wnętrze jądra komórkowego od cytoplazmy.

W obrębie otoczki jądrowej wyróżnia się następujące elementy:

  • wewnętrzna otoczka jądrowa
  • zewnętrzna (cytoplazmatyczna) otoczka jądrowa
  • przestrzeń okołojądrowa (perynuklearną), która znajduje się pomiędzy dwiema błonami;
  • pory jądrowe – umożliwiają bierną i czynną wymianę makromolekuł z cytoplazmą. Z jądra do cytoplazmy przenikają, między innymi, kompleksy rybonukleoproteinowe mRNA oraz podjednostki rybosomów (składane w cytoplazmie w dojrzałe rybosomy). Do jądra wnikają, między innymi, białka syntetyzowane w cytoplazmie. Transport molekuł o masie atomowej powyżej ~60 kilodaltonów odbywa się aktywną drogą z zużyciem energii poprzez hydrolizę ATP. Cząsteczki mniejsze mogą przenikać do jądra drogą swobodnej dyfuzji.
  • blaszka jądrowa (blaszka włóknista; lamina fibrosa) – ma grubość 80–300 nm[2], przylega do wewnętrznej otoczki jądrowej i składa się z sieci delikatnych włókienek białkowych, utworzonych przez białka klasy lamin. U ssaków wyróżnia się laminę A, B oraz C. Struktura i skład aminokwasowy lamin jest podobny do filamentów pośrednich. Blaszka jądrowa nadaje odpowiedni kształt jądru komórkowemu oraz uczestniczy w organizacji strukturalnej chromatyny – jest miejscem umocowania pętli chromatynowych. Laminy zaangażowane są również w proces fragmentacji i odbudowy otoczki w czasie podziału mitotycznego.

Zobacz też

  • nukleoplazma

Przypisy

  1. ↑ otoczka jądrowa, [w:] Słownik terminów biologicznych [online], PWN [dostęp 2021-03-29].
  2. ↑ a b Andrzej Myśliwski, Podstawy cytofizjologii i histofizjologii, wyd. 8, popr. i uzup, Gdańsk: Akademia Medyczna w Gdańsku, 2007, s. 34–35, ISBN 978-83-60253-33-5, OCLC 948859562.
  3. ↑ błona jądrowa, [w:] Słownik terminów biologicznych [online], PWN [dostęp 2021-03-29].
  4. ↑ Jerzy Kawiak (red.), Podstawy cytofizjologii, Wydawnictwo naukowe PWN, 1994, ISBN 83-01-11829-6.
  5. ↑ Przemysław Wojtaszek i inni, Biologia komórki roślinnej. T. 1, Struktura, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, ISBN 978-83-01-14838-6, OCLC 749579717 [dostęp 2021-03-21].

Bibliografia

  • Stanisław Orkisz, Hieronim Bartel: Organizacja i funkcjonowanie jądra komórkowego. W: Seminaria z cytofizjologii dla studentów medycyny, weterynarii i biologii. pod redakcją Jerzego Kawiaka i Macieja Zabla. Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban i Patrner, 2002. ISBN 83-87944-62-9.

Media użyte na tej stronie

Diagram human cell nucleus numbered version.svg
schemat jądra komórkowego.
1. Błona jądrowa.
1.a. Warstwa zewnętrzna.
1.b. Warstwa wewnętrzna.
2. Jąderko.
3. Nukleoplazma (kariolimfa, sok jądrowy).
4. Chromatyna.
4.a. Heterochromatyna.
4.b. Euchromatyna.
5. Rybosomy.
6. Pory jądrowe.