Otrębusy

Otrębusy

wieś
Posąg Świętowita
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	pruszkowski
Gmina	Brwinów
Sołectwo	Otrębusy
Liczba ludności (2020-12-31)	2628[1]
Strefa numeracyjna	22
Kod pocztowy	05-805[2]
Tablice rejestracyjne	WPR
SIMC	0000715
Położenie na mapie gminy Brwinów Otrębusy
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Otrębusy
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Otrębusy
Położenie na mapie powiatu pruszkowskiego Otrębusy
52°07′42″N 20°45′38″E/52,128333 20,760556
Strona internetowa

Otrębusy – wieś w Polsce, położona w województwie mazowieckim, w powiecie pruszkowskim, w gminie Brwinów^[3][4].

W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa warszawskiego.

Integralne części wsi

Parafia

Kościół NMP Matki Kościoła

Miejscowość jest siedzibą parafii rzymskokatolickiej pw. NMP Matki Kościoła, należącej do metropolii warszawskiej, archidiecezji warszawskiej, dekanatu brwinowskiego.

Historia

Udokumentowana historia wsi sięga XV wieku. Pierwsze wzmianki o Otrębusach pochodzą z ksiąg sądowych ziemi czerskiej, w których wymieniony został m.in. Jan z Otrębus, który pozwał Mirosława z Jaczewic (?) o dobra w Świdrze^[6]. Pisownia nazwy miejscowości nie była wówczas ustabilizowana. Otrębusy zostały prawdopodobnie założone na początku XIV wieku jako wieś prywatna z małym folwarkiem i kilkoma gospodarstwami chłopskimi. Nazwa Otrębusy jest nazwą kulturową wynikającą z działalności założyciela wsi lub pierwszych jego mieszkańców. Od drugiej połowy XVIII wieku zaczyna się ona pojawiać na mapach i w atlasach. Wieś należała administracyjnie do powiatu błońskiego, parafii Brwinów, ziemi warszawskiej. Potwierdza to Spis parafii województwa mazowieckiego z pierwszej połowy XVI wieku. Otrębusy wymienia się tam jako należące do parafii Brwinów dekanatu błońskiego. Wiadomo, że w 1491 r. na Akademii Krakowskiej odnotowano wśród studentów niejakiego Jana, syna Mikołaja, z Otrębus^[7].

Wieś szlachecka funkcjonowała do 1536 r. w ziemi warszawskiej; po tej dacie przyłączona została do powiatu błońskiego^[6][8]. Najstarsze zapisy nazwy tej miejscowości brzmiały: 1417 r.: Otrabussy, 1418 r.: Ottrobusze, 1419 r.: Otrambussewo, Otrambusche, Ottranbosze, Otrubusche, Othrąbvsze^[6].

Pod koniec XIX wieku majątek zaczęto rozprzedawać. Nie była to wówczas atrakcyjna miejscowość, nie było połączeń kolejowych, drogi były piaszczyste, ziemie mało urodzajne. Jedyną zaletą tego terenu był las otaczający wieś, dobry klimat, idealny spokój. Powstała wtedy idea stworzenia miejscowości leczniczej i wypoczynkowej. Jednakże jedyny tego typu ośrodek powstał we dworze Karolin, a miejscowość nadal miała charakter wiejski. Stopniowo następował rozwój przestrzenny, powstawały nowe zagrody i dało się zauważyć napływ ludności budującej nowe domy.

Według wyników spisu przeprowadzonego w 1921 roku w odrodzonej II Rzeczypospolitej Otrębusy (folwark i wieś) liczyły 49 domów oraz 387 mieszkańców, z czego 382 osoby narodowości polskiej, 1 osoba narodowości niemieckiej oraz 4 osoby narodowości innej^[9].

W 1948 roku w Karolinie powstał Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca „Mazowsze”, mający tu swoją siedzibę do dziś. Jego koncepcja artystyczna zakładała, że „Mazowsze” śpiewać ma folklorystyczny wariant repertuaru ludowego – przekomponowane przyśpiewki i pieśni tradycyjne i tańczyć choreograficzne układy nawiązujące do polskich tańców narodowych.

W roku 1970 zaczęto starania o utworzenie parafii na tym terenie. Parafia NMP Matki Kościoła w Otrębusach powstała jednakże dopiero w 1985 roku. Pierwszym proboszczem, który wybudował plebanię, był ks. Andrzej Lepianka. Msze święte odbywały się wówczas w kaplicy. Ks. Lepianka zginął tragicznie w wypadku samochodowym, a probostwo, do którego oprócz Otrębus i Kań należał wówczas również Popówek, objął ks. Marian Kasztalski, zastąpiony potem przez ks. Henryka Bartuszka, nazywanego przez parafian budowniczym kościoła. W tym czasie powołana została Rada Parafialna, w której znaleźli się m.in. parafianie znający się na sztuce budowania. Spośród projektów nowego kościoła wybrano jeden, autorstwa Anny i Wojciecha Kawęczyńskich. Konsekracji świątyni dokonano 26 września 1999 roku. Jej dekoracje, Pasję w brązie, krzyż i figurę Matki Bożej oraz gipsowe przedstawienia Tajemnic Różańca Świętego, wykonano w pracowni prof. Gustawa Zemły.

Obecna sytuacja

Pod koniec 2016 Otrębusy liczą 2525 mieszkańców^[10] i są jednym z 15 sołectw wchodzących w skład gminy Brwinów. Przez miejscowość przebiegają dwie drogi wojewódzkie (719 i 720), które łączą ją z sąsiadującymi miejscowościami oraz położonym niedaleko miastem stołecznym Warszawą.

Wieś zatraciła już charakter rolniczy, znaczna część mieszkańców znajduje zatrudnienie w zakładach i firmach na terenie Warszawy. Na terenie wsi funkcjonuje kilkadziesiąt podmiotów gospodarczych, głównie zajmujących się usługami.

Wśród charakterystycznych dla Otrębus obiektów należy również wymienić kościół parafialny, a także dwa muzea (Muzeum Polskiej Sztuki Ludowej i Muzeum Motoryzacji i Techniki). Dodatkowo na terenie siedziby PZLPiT „Mazowsze” znajduje się muzeum, którego zbiory obejmują kostiumy, w których występowali członkowie zespołu, a także liczne pamiątki przywiezione z występów na całym świecie. W Otrębusach znajduje się także filia Ośrodka Kultury w Brwinowie prowadząca świetlicę wiejską, pełniącą funkcje domu kultury na terenie sołectwa.

Na szczególną uwagę zasługuje również zabytkowy XVIII-wieczny spichlerz znajdujący się przy ul. Wiejskiej – murowany z cegły, tynkowany, na planie prostokąta, piętrowy. Niegdyś należał do zabudowań gospodarczych „Folwarku Elżbietówka”, obecnie jest w rękach prywatnych właścicieli.

Na terenie wsi znajdują się tereny budowlane i rekreacyjne – działki pod zabudowę jednorodzinną, domki letniskowe oraz działalność gospodarczą. Stopniowo rozbudowywana jest infrastruktura – sieć kanalizacyjna, wodociągowa, gazociąg, telefony, a także sieć dróg gminnych. Jest tu szkoła podstawowa, gimnazjum, zakład opieki zdrowotnej, poczta, biblioteka, kilka prywatnych sklepów.

Kalendarium

• pierwsza połowa XIV wieku – prawdopodobne założenie wsi
• 1417 – odnotowanie pierwszej wzmianki o Otrębusach
• 21 marca 1980 – pierwsza Msza Święta w parafii w Otrębusach
• 31 sierpnia 1992 – otwarcie szkoły podstawowej w Otrębusach^[11]

• 1996 – otwarcie Muzeum Sztuki Ludowej, prowadzonego przez prof. Mariana Pokropka. Temat wystawy inauguracyjnej: Historia i Wiara – Dzieje Biblijne i Historia Polski w Sztuce Ludowej.
• 26 września 1999 – konsekracja nowego kościoła parafialnego
• 1 września 2015 – otwarcie gimnazjum w Otrębusach (zlikwidowane w ramach reformy systemu oświaty z 2017 roku)^[12]
• 2 września 2021 – otwarcie Centrum Folkloru Polskiego „Karolin” z udziałem Prezydenta RP, Andrzeja Dudy^[13].

Transport

Przystanek WKD w Otrębusach

Przez miejscowość biegną:

• linia WKD; przystanek Otrębusy znajduje się – zgodnie z rozkładem jazdy – 37 min. od przystanku Warszawa Śródmieście WKD
• drogi powiatowe.

Poza WKD w Otrębusach znajdują się przystanki

• PKS
• linii bezpłatnych do centrów handlowych: REAL, Janki, Maximus
• linii transportowej do Międzynarodowego Centrum Słuchu i Mowy w Kajetanach.

Obiekty

Zabytki

• Pałacowo-Parkowy Zespół Zabytkowy Karolin – Siedziba Państwowego Zespołu Ludowego Pieśni i Tańca „Mazowsze” im. Tadeusza Sygietyńskiego
• Zespół Pałacowo-Parkowy Toeplitzówka – miejsce urodzenia Krzysztofa Teodora Toeplitza
• Zabytkowy XVIII-wieczny spichrz, będący jednym z zabudowań dawnego folwarku
• Posąg Świętowita (przy stacji WKD)
• Obiekty zakwalifikowane jako pomniki przyrody
• Pałac Karolin

Muzea

Eksponaty Muzeum Motoryzacji i Techniki w Otrębusach

• Muzeum Państwowego Zespołu Ludowego Pieśni i Tańca „Mazowsze” – Karolin
• Muzeum Polskiej Sztuki Ludowej (prywatne) – dom prof. Mariana Pokropka, ul. Natalińska 15
• Muzeum Motoryzacji i Techniki w Otrębusach – ul. Warszawska 21

Edukacja

• Przedszkole Samorządowe – ul. Piaseckiego 2
• Niepubliczne Przedszkole Sióstr Służebniczek NMP – ul. Słowackiego 5
• Publiczna Samorządowa Szkoła Podstawowa – ul. Piaseckiego 2
• Biblioteka – ul. Wiejska 1
• Niepubliczna Szkoła Podstawowa nr 104 Nowa Szkoła
• Świetlica.

Inne

• Kościół Parafialny NMP Matki Kościoła – ul. Sadowa 14
• Poczta – ul. Wiejska
• Ośrodek Zdrowia Vita-Med – ul. Wiejska 1
• Piekarnia (na miejscu sklep firmowy) „A & K” Sp.j. – ul. Wiejska 21

Osoby związane z Otrębusami

• Kazimierz Dziewoński (1910–1994), architekt i urbanista, profesor Instytutu Geografii PAN
• Kazimierz Gierżod (1936–2018), pianista, profesor i rektor Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie
• Stanisław Jopek (1935–2006), śpiewak-solista Państwowego Zespołu Pieśni i Tańca „Mazowsze”
• Marian Pokropek (ur. 1932), etnograf, profesor Uniwersytetu Warszawskiego
• Tadeusz Sygietyński (1896–1955), kompozytor, założyciel Państwowego Zespołu Pieśni i Tańca „Mazowsze”
• Mira Zimińska-Sygietyńska (1901–1997), polska aktorka, długoletnia dyrektor Państwowego Zespołu Pieśni i Tańca „Mazowsze”
• Krzysztof Teodor Toeplitz (1933–2010), polski dziennikarz
• Teodor Toeplitz (1875–1937), przedsiębiorca, działacz Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej
• Witold Zapała (1935-2020) tancerz i choreograf, w latach 1957–2011 związany z Państwowym Zespołem Pieśni i Tańca „Mazowsze”.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona Otrębus Otrebusy.pl
• Otrębusy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 761 .