Otwarty fundusz emerytalny

Otwarty fundusz emerytalny (OFE) – w Polsce osoba prawna stanowiąca odrębną masę majątkową, zarządzana i reprezentowana przez powszechne towarzystwo emerytalne (PTE), działający na podstawie ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2342). Członkowie OFE posiadają jednostki rozrachunkowe zapisane na ich indywidualnych rachunkach, których wartość jest wyceniana każdego dnia roboczego w oparciu o aktualną wartość rynkową aktywów OFE i sumę jednostek rozrachunkowych zapisanych na rachunkach prowadzonych przez dane OFE. OFE inwestuje posiadane środki w instrumenty finansowe dopuszczone przez obowiązujące przepisy i w granicach dopuszczonych limitów[1][2].

Otwarte fundusze emerytalne powstały w ramach reformy systemu emerytalnego w 1999 roku i pozwalają na gromadzenie środków pieniężnych na emeryturę w tzw. II filarze[3]. Podstawą prawną dla działalności otwartych funduszy emerytalnych w Polsce jest ustawa o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych.

Ubezpieczeni w OFE

Opłaty

  • Opłata za zarządzanie – pobierana jest z aktywów funduszu proporcjonalnie do zgromadzonych środków ponosi ją każdy z członków funduszu.
  • Opłata od składki – pobierana jest w formie potrącenia określonej procentowo kwoty ze składek wpłacanych do funduszu. Maksymalna wysokość tej opłaty wynosi obecnie 1,75% od każdej wpłacanej składki[4].

Dziedziczenie

Środki zgromadzone w OFE podlegają dziedziczeniu lub nabyciu przez osobę wskazaną przez członka OFE w dyspozycji na wypadek śmierci. Członek OFE wyznacza tzw. osoby uposażone (w niektórych OFE zwane beneficjentami) którym są przekazywane środki z OFE po śmierci członka, niezależnie od dziedziczenia spadku. W sytuacji gdy nie ma uposażonych (beneficjentów), środki z OFE wchodzą w skład masy spadkowej i są dziedziczone przez spadkobierców zmarłego członka OFE. Dziedziczenie odbywa się wyłącznie na wniosek spadkobiercy lub osoby uposażonej[5].

Pod warunkiem istnienia wspólności majątkowej, środki z OFE wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków:

Do majątku wspólnego należą w szczególności: (...) 3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy, art. 31 ustęp 3

Po śmierci osoby posiadającej konto w OFE połowa środków jest przelewana na osobiste konto OFE współmałżonka. Druga połowa jest dziedziczona zgodnie z zasadami prawa spadkowego i podlega przekazaniu spadkobiercy lub innej osobie uposażonej, wskazanej podczas przystępowania do OFE[6].

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 2009 roku, jeśli współmałżonek nie posiada konta OFE to dziedziczenie pierwszej połowy kwoty wiąże się z koniecznością założenia takiego konta[7].

Prawa członka OFE

  • Raz do roku otwarty fundusz emerytalny ma obowiązek przesłać członkowi OFE informację o środkach znajdujących się na jego rachunku, terminach dokonanych wpłat składek i wypłat transferowych, wynikach działalności lokacyjnej funduszu, zasadach polityki inwestycyjnej i celu inwestycyjnym funduszu, wraz ze wskaźnikami, do których są porównywane osiągane przez fundusz stopy zwrotu. Informacja jest przesyłana w trybie i formie uzgodnionych z członkiem funduszu.
  • Każdy członek funduszu emerytalnego ma prawo do zmiany funduszu raz na kwartał (transfer).
    • Przelewy środków między funduszami odbywają się w ostatnim dniu roboczym lutego, maja, sierpnia i listopada.
    • Z dniem przelewu środków od nowa liczony był staż w funduszu emerytalnym (dzień transferu to dzień otwarcia konta w nowym OFE).

Obecnie obowiązująca ustawa z dnia 25 marca 2011 r. zlikwidowała opłaty związane z wypłatą transferową do innego funduszu.

Reforma w 2013 roku

W dniu 27 grudnia 2013 Prezydent RP Bronisław Komorowski podpisał ustawę o zmianach w systemie emerytalnym przewidującą przekazanie w dniu 3 lutego 2014 do ZUS skarbowych papierów wartościowych posiadanych przez OFE, a następnie ich umorzenie (Dz.U. z 2013 r. poz. 1717). Dotyczy to 51,5% jednostek rozrachunkowych znajdujących się na rachunku każdego członka OFE[8]. Ponadto wprowadzono dobrowolność przekazywania przyszłych składek do OFE, obniżono wysokość opłaty od składki pobieranej przez PTE, a także wprowadzono tzw. suwak bezpieczeństwa.

Zgodnie z założeniem „suwaka bezpieczeństwa” 10 lat przed momentem osiągnięcia ustawowego wieku emerytalnego środki zgromadzone na indywidualnym koncie członka OFE będą stopniowo transferowane na subkonto ubezpieczonego w ZUS. Celem tego mechanizmu jest mitygacja ryzyka utraty wartości środków zgromadzonych w OFE w wyniku ewentualnego spadku cen papierów wartościowych. Od 1 kwietnia do 31 lipca 2014 r. ubezpieczeni mogli wybrać czy część ich składki na ubezpieczenie emerytalne w wysokości 2,92% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne ma być wpłacana do OFE[9]. Ubezpieczeni, którzy podjęli taką decyzję musieli poinformować o tym ZUS. Deklaracje można było składać osobiście w siedzibach ZUS, pocztą lub przez Internet, przy pomocy Portalu Usług Elektronicznych ZUS[10]. W przypadku braku deklaracji przyszłe składki będą w całości przekazywane do ZUS (w wysokości 19,52%)[9]. Decyzję będzie można zmienić ponownie w 2016 roku (od 1 kwietnia do 31 lipca), a następnie co cztery lata w czasie tzw. „okienek transferowych”[9].

Plany likwidacji OFE z 2019 roku

15 kwietnia 2019 roku rząd Mateusza Morawieckiego zaprezentował plan przeniesienia oszczędności z Otwartych Funduszy Emerytalnych (OFE) na Indywidualne Konta Emerytalne (IKE) lub do ZUS. Według jednej z propozycji przy wyborze pierwszej opcji miała być naliczana 15-procentowa opłata[11]. Jednak wraz z upływem czasu prace nad ustawą zostały zaniechane[12].

Zobacz też

  • minimalna stopa zwrotu
  • ranking OFE
  • pracownicze plany kapitałowe

Przypisy

  1. ↑ Leszek Kostrzewski; Piotr Miączyński: ZUS zapisał na naszych kontach emerytalnych ponad 2 biliony zł. wyborcza.biz, 2013-04-05.
  2. ↑ Krzysztof Berenda: Obalamy mity! O co chodzi w reformie emerytalnej. RMF24, 2013.
  3. ↑ Marek Góra: Nowy system emerytalny w Polsce. Wpływ na krótko- i długoterminowe perspektywy gospodarki i rynków finansowych. Zeszyty PBR-CASE, 2001. [dostęp 2011-04-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-21)].
  4. ↑ Podmioty rynku emerytalnego – Informacje szczegółowe. Komisja Nadzoru Finansowego. [dostęp 2014-08-30].
  5. ↑ Czy składki emerytalne można dziedziczyć?. Gazeta Wyborcza, 2014.
  6. ↑ Drugi filar OFE – Dziedziczenie środków. Elfin.pl.
  7. ↑ OFE:SN o dziedziczeniu OFE. Interia.pl, 9 kwietnia 2009.
  8. ↑ ZUS czy OFE? Oto jest pytanie. Podatek – Biuro Rachunkowe Wrocław.
  9. ↑ a b c Wybór OFE czy ZUS. Emerytura.gov.pl.
  10. ↑ pue.zus.pl. pue.zus.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-26)]..
  11. ↑ Rząd: oszczędności zgromadzone w OFE do IKE lub do ZUS. pap.pl, 2019-04-15.
  12. ↑ Likwidacja OFE. Rząd wciąż nie wie co z nimi zrobi. money.pl, 2021-07-06.

Bibliografia

  • Leokadia Oręziak, OFE. Katastrofa prywatyzacji emerytur w Polsce, Książka i Prasa, Warszawa 2014
  • Nicholas Barr, Peter Diamond, Reformy systemu emerytalnego. Krótki przewodnik, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa 2014
  • Mitchell Orenstein, Prywatyzacja emerytur. Transnarodowa kampania na rzecz reformy zabezpieczenia społecznego, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa 2013

Linki zewnętrzne