Owady Polski

Liczba gatunków owadów (Insecta) występujących w Polsce nie jest dokładnie poznana. Na podstawie dotychczasowych opublikowanych danych można ją szacować na około 28–34 tysięcy gatunków. Dokładna liczba nie jest znana, ze względu na brak wystarczających badań faunistycznych w wielu grupach owadów. W najnowszym, całościowym zestawieniu Andrzejewskiego i Weiglego (Różnorodność biologiczna Polski) wymieniana jest liczba 26 579 zarejestrowanych gatunków. Jednakże w niektórych grupach szacuje się większą liczbę gatunków, przykładowo wśród Hymenoptera opisano z Polski 6 tys., a szacuje się, że występuje 9 tys. Każdego roku opisywane są kolejne, nowe dla fauny Polski gatunki owadów. Liczba gatunków owadów występujących w Polsce zmienia się z trzech powodów:

  • postępów badań (wykazywanie nowych gatunków, które na terenie Polski występowały już od dawna, ale nie było o nich informacji),
  • wymierania gatunków – na skutek antropogenicznego przekształcenia środowiska niektóre gatunki wymierają na terenie Polski (mogą w przyszłości być reintrodukowane lub rekolonizować w sposób naturalny),
  • pojawiania się nowych gatunków (gatunki obce) z innych regionów geograficznych (przykładem jest stonka ziemniaczana).

Błonkoskrzydłe (Hymenoptera)

Liczba gatunków błonkoskrzydłych (błonkówek) występujących w Polsce szacowana jest na znacznie ponad 8000. Do 2007 roku zarejestrowano blisko 6000 gatunków[1]

Chruściki (Trichoptera)

W Polsce występuje blisko 300 gatunków chruścików, w Europie ponad 920, zaś na całym świecie opisano ok. 14 tysięcy gatunków.

Chrząszcze (Coleoptera)

Liczbę gatunków chrząszczy występujących w Polsce na podstawie opublikowanych danych szacuje się na około 6200 gatunków[1].

Jętki (Ephemeroptera)

W Polsce stwierdzono 118 gatunków[2], w tym:

Ameletidae

W Polsce 2 gatunki:

  • Ameletus inopinatus[3]
  • Metreletus balcanicus[4]

Skandynawkowate (Ametropodidae)

W Polsce stwierdzono tylko 1 gatunek:

  • Ametropus fragilis[5]

Arthropleidae

W Polsce 1 gatunek:

  • Arthroplea congener[6]

Wołżankowate (Behningiidae)

W Polsce tylko 1 gatunek:

  • Behningia ulmeri[5]

Jęteczkowate (Ephemerellidae)

W Polsce występuje 6 gatunków, w tym:

  • Ephemerella mucronata[6]
  • Serratella ignita[3] – jętkówka karpacka
  • Torleya major[7]

Jętkowate (Ephemeridae)

W Polsce 3 gatunki, w tym:

  • Ephemera danica[7] – jętka duńska

Kłomałkowate, zmarwlocikowate (Heptageniidae)

W Polsce występują ponad 33 gatunki, w tym:

  • Ecdyonurus carpathicus[7]
  • Ecdyonurus dispar[6]
  • Ecdyonurus insignis[7]
  • Ecdyonurus quadrilineatus[8]
  • Ecdyonurus starmachi[7]
  • Ecdyonurus subalpinus[7]
  • Ecdyonurus submontanus[7]
  • Ecdyonurus torrentis[6]
  • Ecdyonurus venosus[3]
  • Electrogena lateralis[3]
  • Epeorus assimilis[3]
  • Epeorus sylvicola[7]
  • Heptagenia coerulans[6]
  • Heptagenia longicauda[8]
  • Heptagenia sulphurea – zmarwlocik żółtawy
  • Rithrogena carpatoalpina[7]
  • Rithrogena circumtatrica[7]
  • Rithrogena germanica[6]
  • Rithrogena iridina[3]
  • Rithrogena loyolaea[7]
  • Rithrogena puytoraci[7]
  • Rithrogena semicolorata[3]
  • Rithrogena tatrica[6]

Murzyłkowate (Baetidae)

W Polsce 37 gatunków, w tym:

  • Alainites muticus[7]
  • Baetis alpinus[3]
  • Baetis buceratus[6]
  • Baetis fuscatus[7]
  • Baetis digitatus[8]
  • Baetis gracilis[6]
  • Baetis lutheri[7]
  • Baetis macani[6]
  • Baetis melalonyx[7]
  • Baetis muticus[8]
  • Baetis rhodani[3]
  • Baetis scambus[7]
  • Baetis sinaicus[6]
  • Baetis vernus[3]
  • Baetopus tenellus[2]
  • Centroptilum luteolum[7]
  • Centroptilum pulchrum[8]
  • Centroptilum parapulchrum[8]
  • Centroptilum nanum[8]
  • Cloeon cognatum[8]
  • Cloeon dipterum[2] – murzyłka dwuskrzydła
  • Nigrobaetis niger[6][7]
  • Procloeon nemorale[7]
  • Procloeon pennulatum[7]
  • Pseudocloeon hyalopterum[6]

Neoephemeridae

W Polsce stwierdzono 1 gatunek:

  • Neoephemera maxima[9]

Nibochotkowate (Caenidae)

W Polsce 10 gatunków, w tym:

  • Caenis beskidensis[7]
  • Caenis horaria[2]
  • Caenis macrura[2]
  • Caenis pseudorivulorum[7]
  • Caenis rivulorum[7]
  • Caenis robusta[6]

Nieszczeblowate (Oligoneuriidae)

W Polsce występuje 5 gatunków, w tym:

  • Oligoneuriella mikulskii – nieszczebla mikulskiego [6]
  • Oligoneuriella pallida[6]
  • Oligoneuriella polonica[10]
  • Oligoneuriella rhenana – nieszczebla prądówka

Odródkowate (Palingeniidae)

W Polsce 1 gatunek:

  • Palingenia longicauda[5] – odródka długoogoniasta

Ryboradkowate (Polymitarcidae)

W Polsce 1 gatunek:

  • Ephoron virgo[9] – ryboradka dziewica

Szczątkówkowate (Siphlonuridae)

W Polsce nawet 4 gatunki, w tym:

  • Siphlonurus aestivalis[8]
  • Siphlonurus armatus[4]
  • Siphlonurus lacustris[3] – szczątkówka przybrzeżna

Sześcielowate (Leptophlebiidae)

W Polsce prawie 10 gatunków, w tym:

  • Paraleptophlebia submarginata[7]
  • Paraleptophlebia werneri[4]
  • Habroleptoides confusa[7]
  • Habrophlebia fusca[4]
  • Habrophlebia lauta[7] – zabiela górska
  • Leptophlebia marginata[2]

Wyskórowate (Potamanthidae)

W Polsce tylko 1 gatunek:

  • Potamanthus luteus[9] – wyskór złocisty

Karaczany (Blattodea)

W Polsce występuje 16 gatunków.

Modliszki (Mantodea)

Jedynym gatunkiem modliszek występującym na terenie Polski jest:

Motyle (Lepidoptera)

Muchówki (Diptera)

Pchły (Siphonaptera)

W Polsce 71 gatunków, w tym[2][12]:

  • Ceratophyllidae
    • Ceratophyllus borealis
    • Ceratophyllus columbae
    • Ceratophyllus gallinae – pchła ptasia
    • Ceratophyllus garei
    • Ceratophyllus glaphyrus
    • Ceratophyllus enefdeae
    • Ceratophyllus farreni
    • Ceratophyllus fringillae
    • Ceratophyllus hirundinid
    • Ceratophyllus rossittensis
    • Ceratophyllus rusticus
    • Ceratophyllus styx
    • Dasypsyllus gallinulae
    • Megabothris rectangulatus
    • Megabothris turbidus
    • Megabothris walkeri – pchła karczownika
    • Monopsyllus sciurorum – pchła wiewiórek
    • Nosopsyllus fasciatus – pchła szczurza
    • Nosopsyllus paganus
    • Malareus arvicolae
    • Malareus penicilliger
    • Paraceras melis
    • Tarsopsylla octodecimdentata
  • kretówkowate (Hystrichopsyllidae)
    • Atyphloceras nuperum palinum
    • Ctenophthalmus agyrtes
    • Ctenophthalmus assimilis
    • Ctenophthalmus bisoctodentatus
    • Ctenophthalmus congener
    • Ctenophthalmus obtusus
    • Ctenophthalmus orientalis
    • Ctenophthalmus solutus
    • Ctenophthalmus uncinatus
    • Doratopsylla dasycnema
    • Hystrichopsylla orientalis
    • Hystrichopsylla talpae – pchła krecia
    • Paleopsylla kohauti
    • Paleopsylla similis
    • Paleopsylla soricis
    • Paleopsylla steini
    • Rhadinopsylla integella
    • Rhadinopsylla pentacantha
    • Rhadinopsylla pitymydis
    • Typhloceras poppei
  • Ischnopsyllidae
    • Ischnopsyllus elongatus
    • Ischnopsyllus hexactenus
    • Ischnopsyllus intermedius
    • Ischnopsyllus obscurus
    • Ischnopsyllus octactenus
    • Ischnopsyllus simplex
    • Ischnopsyllus variabilis
    • Nycteridopsylla eusarca
    • Nycteridopsylla longiceps
    • Nycteridopsylla pentacnema
  • Leptopsyllidae
    • Amphipsylla rossica
    • Leptopsyllus segnis – pchła mysia
    • Peromyscopsylla bidentata
    • Peromyscopsylla sylvatica
  • pchłowate (Pulicidae)
  • Vermipsyllidae
    • Chaetopsylla globiceps
    • Chaetopsylla matina
    • Chaetopsylla trichosa

Pluskwiaki (Hemiptera)

Prostoskrzydłe (Orthoptera)

Do fauny Polski zaliczono 82 gatunki owadów prostoskrzydłych (Orthoptera)[11] ze 105 wykazywanych z terenu kraju[13]. W poniższym wykazie nie uwzględniono ponad 20 gatunków błędnie wykazanych z Polski lub zawleczonych okazjonalnie[11]. Systematyka przyjęta za Orthoptera Species File i checklistą Żurawlewa na Biodiversity Map, przy czym taksony uszeregowane są alfabetycznie.

Prostoskrzydłe długoczułkowe (Ensifera)

Mrowiszczakowate (Myrmecophilidae)

W Polsce tylko 1 gatunek[14]:

Pasikonikowate (Tettigoniidae)

W Polsce występuje 13 gatunków[15]:

  • Barbitistes constrictus – opaślik sosnowiec
  • Bicolorana bicolor – podłatczyn dwubarwny
  • Conocephalus dorsalis – miecznik łąkowy
  • Conocephalus fuscus – miecznik ciemny
  • Cyrtaspis scutata – niećwierk puklerzówka
  • Decticus verrucivorus – łatczyn brodawnik
  • Ephippiger ephippiger – siodlarka stepowa
  • Gampsocleis glabra – stepówka nadnidziańska
  • Isophya camptoxypha – zrówieńka karpacka
  • Isophya kraussi – zrówieńka Kraussa
  • Isophya pienensis – zrówieńka pienińska
  • Isophya posthumoidalis – zrówieńka wschodniokarpacka
  • Isophya pyrenaea[a]
  • Isophya stysi (syn. I. modestor stysi) – zrówieńka bieszczadzka
  • Leptophyes albovittata – wątlik prążkowany
  • Leptophyes punctatissima – wątlik charłaj
  • Meconema meridionale – nadrzewek południowy
  • Meconema thallasinum – nadrzewek długoskrzydły
  • Metrioptera brachyptera – podłatczyn krótkoskrzydły
  • Montana montana[16] – podłatczyn stepowy
  • Phaneroptera falcata – długoskrzydlak sierposz
  • Pholidoptera aptera – podkrzewin bezskrzydły
  • Pholidoptera griseoaptera – podkrzewin transylwański[17]
  • Pholidoptera transsylvanica – podkrzewin szary
  • Platycleis albopunctata – podłatczyn białoplamy
  • Platycleis grisea – podłatczyn szary
  • Poecilimon schmidtii – pstrokaczek górski[17]
  • Poecilimon ukrainicus – pstrokaczek ukraiński
  • Polysarcus denticauda – grubosz bezskrzydły
  • Roeseliana roeselii – podłatczyn Roesela
  • Ruspolia nitidula – pasikonik stożkogłowy[17]
  • Tettigonia cantans – pasikonik śpiewający
  • Tettigonia caudata – pasikonik długopokładełkowy
  • Tettigonia viridissima – pasikonik zielony

Śpieszkowate (Rhaphidophoridae)

W Polsce tylko 1 gatunek[18]:

  • Diestrammena asynamora – śpieszek cieplarniany

Świerszczowate (Gryllidae)

W Polsce stwierdzono 6 gatunków[19]:

  • Acheta domesticus – świerszcz domowy
  • Eumodicogryllus bordigalensis – świerszcz południowy
  • Gryllus campestris – świerszcz polny
  • Modicogryllus frontalis – świerszczyk szary
  • Nemobius sylvestris – piechotek leśny
  • Oecanthus pellucens – nakwietnik trębacz
  • Pteronemobius heydenii – piechotek błotny[17]

Turkuciowate (Gryllotalpidae)

W Polsce tylko 1 gatunek[20]:

Prostoskrzydłe krótkoczułkowe (Caelifera)

Szarańczowate (Acrididae)

W Polsce stwierdzono 35 gatunków[21]:

  • Aiolopus thalassinus – sinica nadbrzeżna
  • Anacridium aegyptium – szarańcza egipska[17]
  • Arcyptera microptera – napierśnica krótkoskrzydła
  • Bryodemella tuberculatum – brodawnica brodawkowana
  • Calliptamus italicus – nadobnik włoski
  • Capraiuscola ebneri – mirka bieszczadzka
    • Capraiuscola ebneri carpathica
  • Chorthippus albomarginatus – konik wszędobylski
  • Chorthippus apricarius – konik ciepluszek
  • Chorthippus biguttulus – konik pospolity
  • Chorthippus brunneus – konik brunatny
  • Chorthippus dorsatus – konik osiodłany
  • Chorthippus eisentrauti – konik pieniński
  • Chorthippus mollis – konik sucholubny
  • Chorthippus pullus – konik ciemny
  • Chorthippus vagans – konik leśny
  • Chrysochraon dispar – złotawek nieparek
  • Euthystira brachyptera – złotawiec krótkoskrzydły
  • Gomphocerippus rufus – mułek buławkowaty
  • Locusta migratoria – szarańcza wędrowna
    • Locusta migratoria migratoria
    • Locusta migratoria rossica
  • Mecostethus parapleurus – naboczeń bagienny
  • Miramella alpina – mirka alpejska
  • Myrmeleotettix maculatus – pałkowiak plamisty
  • Oedipoda caerulescens – siwoszek błękitny
  • Omocestus haemorrhoidalis – skoczek szary
  • Omocestus rufipes – skoczek zmienny
  • Omocestus viridulus – skoczek zielony
  • Podisma pedestris – bezskrzydlak pieszy
  • Pseudochorthippus montanus – konik długopokładełkowy
  • Pseudochorthippus parallelus – konik wąsacz
  • Psophus stridulus – trajkotka czerwona
  • Sphingonotus caerulans – przewężek błękitny, przewężek niebieskawy
  • Stauroderus scalaris – kózka ciemnoskrzydła
  • Stenobothrus lineatus – dołczan wysmukły
  • Stenobothrus nigromaculatus – dołczan czarnoplamy
  • Stenobothrus stigmaticus – dołczan deresz
  • Stethophyma grossum – napierśnik torfowiskowy

Skakunowate (Tetrigidae)

W Polsce stwierdzono 7 gatunków[22]:

  • Tetrix bipunctata – skakun dwuplamek
  • Tetrix ceperoi jarockii
  • Tetrix fuliginosa – skakun boreoalpejski
  • Tetrix subulata – skakun szydłówka
  • Tetrix tenuicornis – skakun cienkoczułki
  • Tetrix tuerki wagai – skakun Wagi
  • Tetrix undulata – skakun fałdowany

Przerzutki (Archeognatha)

W Polsce stwierdzono 5 gatunków[2], w tym[23][24]:

  • Machilidae
    • Dilta hibernica
    • Lepismachilis notata
    • Lepismachilis y-signata[25]
    • Petrobius brevistylus[26]
    • Machilis hessei
    • Trigonophthalmus alternatus[27]

Psotniki, gryzki (Psocoptera)

W Polsce występuje około 70 gatunków[2], w tym[28]:

  • Caeciliidae
    • Caecilius atricornis
    • Caecilius burmeisteri
    • Caecilius despaxi
    • Caecilius fuscopterus
    • Caecilius flavidus
    • Caecilius gynapterus
    • Caecilius piceus
    • Enderleinella obsoleta
    • Kolbia quisquiliarum
  • Elipsocidae
    • Cuneopalpus cyanops
    • Elipsocus abietis
    • Elipsocus hyalinus
    • Elipsocus westwoodi
    • Pseudopsocus fusciceps
    • Pseudopsocus meridionalis
    • Pseudopsocus rostocki
    • Reuterella helvimacula
  • Epipsocidae
    • Epipsocus lucifugus
  • Lachesillidae
    • Lachesillia bernardi
    • Lachesillia livida
    • Lachesillia pedicularia
    • Lachesillia quercus
  • Liposcelidae
    • Liposcelis decolor – psotnik kołatek[2]
  • Mesopsocidae
    • Mesopsocus immunis
    • Mesopsocus laticeps
    • Mesopsocus unipunctatus
  • Peripsocidae
    • Ectopscocus briggsi
    • Peripscocus alboguttatus
    • Peripscocus parvulus
    • Peripscocus phaeopterus
    • Peripscocus subfasciatus
  • Philotarsidae
    • Philotarsus parviceps
    • Philotarsus picicornis
  • Psyllipsocidae
    • Psyllipsocus ramburi
  • Psocidae
  • Psoculidae
    • Psoculus neglectus
  • Stenopsocidae
    • Graphopsocus cruciatus
    • Stenopsocus immaculatus
    • Stenopsocus lachlani
    • Stenopsocus stigmaticus
  • Trichopsocidae
    • Trichopsocus acuminatus
    • Trichopsocus dalii
  • Trogiidae
    • Cerobasis questifalica
    • Lepinotus inquilinus
    • Lepinotus patruelis
    • Lepinotus quadrispinosus
    • Lepinotus reticulatus
    • Myopsocnema annulata
    • Trogium pulsatorium – pstonik zakamarnik

Rybiki (Zygentoma)

W Polsce stwierdzono 3 gatunki z 2 rodzin[2][24]:

  • rybikowate (Lepismatidae)
    • Lepisma saccharina – rybik cukrowy
    • Thermobia domestica – rybik piekarniczy
  • Nicoletiidae
    • Nicoletia phytophila

Sieciarki (Neuroptera)

Sieciarki (Neuroptera s. str.) zwane też siatkoskrzydłymi (Neuroptera s. l.) lub sieciarkami właściwymi znane są też pod nazwą Planipennia.
Do 2007 roku z Polski wykazano 86 gatunków z 7 rodzin[29]:

Bielotkowate (Coniopterygidae)

  • Aleuropteryx loewii
  • Coniopteryx borealis
  • Coniopteryx esbempeterseni
  • Coniopteryx haematica
  • Coniopteryx lentiae
  • Coniopteryx pygmaea
  • Coniopteryx tineiformis
  • Conwentzia pineticola
  • Conwentzia psociformis
  • Helicoconis lutea
  • Parasemidalis fuscipennis
  • Semidalis aleyrodiformis

Mrówkolwowate (Myrmeleontidae) – 8 gatunków[11]

Okudlicowate (Sisyridae)

  • Sisyra dalii
  • Sisyra nigra
  • Sisyra terminalis

Strumycznikowate (Osmylidae)

  • Osmylus fulvicephalus – strumycznik zwyczajny

Złotookowate (Chrysopidae)

  • Chrysopa abbreviata
  • Chrysopa commata
  • Chrysopa dasyptera
  • Chrysopa dorsalis
  • Chrysopa formosa
  • Chrysopa hummeli
  • Chrysopa nigricostata
  • Chrysopa pallens
  • Chrysopa perla
  • Chrysopa phyllochroma
  • Chrysopa viridana
  • Chrysoperla carnea (s. l.)
  • Chrysoperla lucasina
  • Chrysotropia ciliata
  • Cunctochrysa albolineata
  • Dichochrysa abdominalis
  • Dichochrysa flavifrons
  • Dichochrysa prasina
  • Dichochrysa ventralis
  • Hypochrysa elegans
  • Nineta flava
  • Nineta inpunctata
  • Nineta pallida
  • Nineta vittata
  • Nothochrysa capitata
  • Nothochrysa fulviceps
  • Peyerimhoffina gracilis

Żupałkowate (Ascalaphidae)

  • Libelloides macaronius

Życiorkowate (Hemerobiidae)

  • Drepanepteryx algida
  • Drepanepteryx phalaenoides
  • Hemerobius atrifrons
  • Hemerobius contumax
  • Hemerobius fenestratus
  • Hemerobius handschini
  • Hemerobius humulinus
  • Hemerobius lutescens
  • Hemerobius marginatus
  • Hemerobius micans
  • Hemerobius nitidulus
  • Hemerobius perelegans
  • Hemerobius pini – życiorek brązowy
  • Hemerobius simulans
  • Hemerobius stigma
  • Megalomus hirtus
  • Megalomus tortricoides
  • Micromus angulatus
  • Micromus lanosus
  • Micromus paganus
  • Micromus variegatus
  • Psectra diptera
  • Sympherobius elegans
  • Sympherobius fuscescens
  • Sympherobius klapaleki
  • Sympherobius pellucidus
  • Sympherobius pygmaeus
  • Wesmaelius concinnus
  • Wesmaelius malladai
  • Wesmaelius mortoni
  • Wesmaelius nervosus
  • Wesmaelius quadrifasciatus
  • Wesmaelius ravus
  • Wesmaelius subnebulosus

Skorki (Dermaptera)

Skorki (Dermaptera) są reprezentowane w Polsce przez 6 gatunków[30]

  • skorkowate (Forficulidae)
    • Anechura bipunctata
    • Apterygida media
    • Chelidurella acanthopygia – kikutniczka pospolita
    • Forficula auricularia – skorek pospolity
  • obcężnicowate (Labiduridae)
    • Labidura riparia – obcążnica nadbrzeżna
  • kleszczankowate (Labiidae)
    • Labia minor – kleszczanka

Wachlarzoskrzydłe (Strepsiptera)

W Polsce stwierdzono 8 gatunków[31][32][33].

  • Halictophagidae
    • Halictophagus agalliae
  • Elenchidae
    • Elenchus tenuicornis
  • pleszczykowate (Stylopidae)
    • Halictoxenos spencei
    • Halictoxenos tumulorum
    • Paraxenos sphecidarum
    • Pseudoxenos heydenii
    • Stylops melittae
  • Xenidae
    • Xenos vesparum

Ważki (Odonata)

W odonatofaunie Polski stwierdzono występowanie 75 gatunków, w tym 2 gatunki (Coenagrion mercuriale i Gomphus pulchellus) zostały błędnie wykazane w starej literaturze, choć ich wystąpienie w Polsce uważa się za możliwe[34][35].

Wciornastki (Thysanoptera)

W Polsce stwierdzono 226 gatunków[36], w tym:

Dziewięciorkowate (Aelothripidae)

  • Aeolothrips albicinctus[37]
  • Aeolothrips ericae[37]
  • Aeolothrips fasciatus[37]
  • Aeolothrips intermedius[37]
  • Aeolothrips melaleucus[37]
  • Aeolothrips versicolor[37]
  • Aeolothrips vittatus[37]

Melanthripidae

  • Ankothrips niezabitowskii[37]
  • Melanthrips fuscus[37]
  • Melanthrips pallidior[37]

Wciornastkowate (Thripidae)

  • Anaphothrips euphorbiae[37]
  • Anaphothrips obscurus[37]
  • Aptinothrips elegans[37]
  • Aptinothrips rufus[37]
  • Aptinothrips stylifer[37]
  • Baliothrips dispar[37]
  • Baliothrips graminum[38]
  • Belothrips acuminatus[37]
  • Belothrips morio[37]
  • Bolacothrips jordani[37]
  • Ceratothrips ericae[37]
  • Chaetanaphothrips orchidii – wciornastek storczykowiec[39]
  • Chirothrips aculeatus[37]
  • Chirothrips ambulans[37]
  • Chirothrips hamatus[37]
  • Chirothrips manicatus[37]
  • Chirothrips pallidicornis[37]
  • Chirothrips ruptipennis[37]
  • Dendrothrips degeeri[36]
  • Dendrothrips ornatus[37]
  • Dendrothrips saltatrix[37]
  • Echinothrips americanus – wciornastek amerykański[39]
  • Firmothrips firmus[37]
  • Frankliniella intonsa[37]
  • Frankliniella occidentalis – wciornastek zachodni[39]
  • Frankliniella pallida[37]
  • Frankliniella tenuicornis[37]
  • Hemianaphothrips articulosus[38]
  • Heliothrips haemorrhoidalis – wciornastek szklarniowiec[39]
  • Hercinothrips femoralis – wciornastek czerniec[39]
  • Iridothrips iridis[37]
  • Iridothrips mariae[40]
  • Kakothrips robustus[37] – wciornastek grochowiec
  • Limothrips cerealium[37]
  • Limothrips consimilis[37]
  • Limothrips denticornis[37] – głodek zęborogi
  • Mycterothrips annulicornis[37]
  • Mycterothrips consociatus[37]
  • Mycterothrips latus[40]
  • Mycterothrips salicis[37]
  • Neohydatothrips abnormis[37]
  • Neohydatothrips gracilicornis[37]
  • Odontothrips biuncus[37]
  • Odontothrips confusus[38]
  • Odontothrips loti[37]
  • Odontothrips meliloti[37]
  • Odontothrips phaleratus[37]
  • Oxythrips ajugae[37]
  • Oxythrips bicolor[37]
  • Oxythrips tatricus[37]
  • Parenthothrips dracaenae – wciornastek cieplarek[39]
  • Pelikanothrips kratochvili[38]
  • Pezothrips dianthi[36]
  • Platythrips tunicatus[37]
  • Prosopothrips vejdovskyi[37]
  • Rhaphidothrips longistylosus[37]
  • Rubiothrips ferrugineus[37]
  • Rubiothrips silvarum[37]
  • Rubiothrips sordidus[37]
  • Rubiothrips validus[37]
  • Scolothrips uzeli[37]
  • Selenothrips rubriocinctus – wciornastek krotonowiec[39]
  • Sericothrips bicornis[37]
  • Sericothrips staphylinus[38]
  • Stenothrips graminum[37]
  • Taeniothrips atratus[38]
  • Taeniothrips euchari – wciornastek nolinowiec[39]
  • Taeniothrips inconsequens[37]
  • Taeniothrips picipes[37]
  • Tenothrips frici[37]
  • Tenothrips reichardti[37]
  • Thrips albopilosus[37]
  • Thrips alni[37]
  • Thrips angusticeps[37]
  • Thrips atratus[37]
  • Thrips brevicornis[37]
  • Thrips calcaratus[37]
  • Thrips conferticornis[37]
  • Thrips crassicornis[37]
  • Thrips dilatatus[37]
  • Thrips discolor[37]
  • Thrips flavus[37]
  • Thrips fulvipes[37]
  • Thrips fuscipennis[37]
  • Thrips incognitus[37]
  • Thrips juniperinus[37]
  • Thrips major[37]
  • Thrips mancosetosus[37]
  • Thrips minutissimus[37]
  • Thrips montanus[37]
  • Thrips nigropilosus[37]
  • Thrips origani[38]
  • Thrips palmi – wciornastek orientalny[39]
  • Thrips physapus[37]
  • Thrips pillichi[37]
  • Thrips pini[37]
  • Thrips roepkei[37]
  • Thrips simplex – wciornastek mieczykowiec[39]
  • Thrips tabaci[37] – wciornastek tytoniowiec
  • Thrips trehernei[37]
  • Thrips trybomi[37]
  • Thrips urticae[37]
  • Thrips validus[37]
  • Thrips verbasci[37]
  • Thrips viminalis[37]
  • Thrips vulgatissimus[37]
  • Tmetothrips subapterus[37]

Kwietniczkowate (Phlaeothripidae)

  • Acanthothrips nidicornis[37]
  • Bolothrips bicolor[38]
  • Bolothrips dentipes[37]
  • Bolothrips icarus[38]
  • Cephalothrips monilicornis[37]
  • Cryptothrips nigripes[37]
  • Haplothrips acanthoscelis[40]
  • Haplothrips aculeatus[37] – kwietniczek żytni
  • Haplothrips alpester[37]
  • Haplothrips alpicola[37]
  • Haplothrips angusticornis[37]
  • Haplothrips crassicornis[37]
  • Haplothrips dianthinus[37]
  • Haplothrips distinguendus[37]
  • Haplothrips helianthemi[40]
  • Haplothrips hukkineni[40]
  • Haplothrips kurdjumovi[37]
  • Haplothrips leucanthemi[37]
  • Haplothrips minutus[37]
  • Haplothrips niger[37]
  • Haplothrips phyllophilus[37]
  • Haplothrips propinqus[37]
  • Haplothrips statices[37]
  • Haplothrips setiger[37]
  • Haplothrips setigeriformis[37]
  • Haplothrips subtilissimus[37]
  • Haplothrips tritici – kwietniczek pszeniczny[41]
  • Hoplandrothrips bidens[37]
  • Hoplandrothrips famelicus[42]
  • Hoplothrips carpathicus[43]
  • Hoplothrips corticis[37]
  • Hoplothrips pedicularius[37]
  • Hoplothrips semicaeus[37]
  • Hoplothrips ulmi[37]
  • Liothrips setinodis[37]
  • Neoheegeria vebrasci[40]
  • Notothrips albovittatus[37]
  • Phlaeothrips coriaceus[37]
  • Poecilothrips albopictus[38]
  • Thorybothrips unicolor[37]
  • Xylaplothrips fuliginosus[37]

Widelnice (Plecoptera)

W Polsce stwierdzono 113 gatunków z 7 rodzin[44], w tym:

Kusałkowate (Capniidae)

Kusoszczetkowate (Taeniopterygidae)

  • Rhabdiopteryx acuminata[46]
  • Rhabdiopteryx neglecta[6]
  • Taeniopteryx auberti[45]
  • Taeniopteryx kuehtreiberi[45]

Nieszczetowate (Nemouridae)

  • Amphinemura borealis[45]
  • Amphinemura standfussi[46]
  • Amphinemura sulcicollis[45]
  • Amphinemura triangularis[45]
  • Nemoura avicularis[46]
  • Nemoura cambrica[45]
  • Nemoura cinerea[45] – nieszczeta żółtonoga
  • Nemoura dubitans[45]
  • Nemoura flexuosa[46]
  • Nemoura mortoni[45]
  • Nemurella picteti[46]
  • Protonemura auberti[46]
  • Protonemura intricata[45]
  • Protonemura praecox[45]
  • Protonemura risi[45]

Sfałdkowate (Leuctridae)

  • Leuctra armata[45]
  • Leuctra digitata[46]
  • Leuctra fusca[45]
  • Leuctra handlirschi[45]
  • Leuctra hippopus[45]
  • Leuctra inermis[45]
  • Leuctra major[45]
  • Leuctra mortoni[45]
  • Leuctra nigra[46]
  • Leuctra prima[45]
  • Leuctra pseudosignifera[45]
  • Leuctra quadrimaculata[45]

Szczetnicowate (Chloroperlidae)

  • Chloroperla tripunctata[45]
  • Siphonoperla torrentium[45]
  • Xanthoperla apicalis[45]

Widelinicowate (Perlidae)

  • Dinocras cephalotes[45]
  • Dinocras megacephala[45]
  • Diura bicaudata[46]
  • Perla bipunctata[45] – widelnica dwukropka
  • Perla burmeisteriana[45]
  • Perla marginata[45] – widelnica paskowana

Widłogonowate (Perlodidae)

  • Arcynopteryx compacta[6]
  • Isoperla grammatica[45]
  • Isoperla oxylepis[45]
  • Perlodes microcephala[45]

Wielbłądki (Raphidioptera)

Rząd Raphidioptera jest reprezentowany na obszarze Polski przez 10 gatunków[11]:

  • Inocelliidae
    • Inocellia crassicornis
  • wielbłądkowate (Raphidiidae)
    • Atlantoraphidia maculicollis
    • Dichrostigma flavipes – wielbłądka żółtonoga
    • Phaeostigma major
    • Phaeostigma notata – wielbłądka pospolita
    • Puncha ratzeburgi
    • Raphidia ophiopsis
    • Raphidia ulrikae
    • Subilla confinis
    • Xanthostigma xanthostigma

Wielkoskrzydłe (Megaloptera)

  • Sialidae – żylenicowate – 4 gatunki:
    • żylenica nadwodna (Sialis lutaria)
    • żylenica pospolita (Sialis fuliginosa)
    • Sialis morio[47]
    • Sialis nigripes[48]

Wojsiłki (Mecoptera)

W Polsce występuje 10 gatunków[11]:

  • bugarowate (Bittacidae)
    • Bittacus italicus
    • Bittacus hageni
  • wojsiłkowate (Panorpidae)
    • Aulops alpina
    • Panorpa cognata
    • wojsiłka pospolita – (Panorpa communis)
    • Panorpa germanica
    • Panorpa hybrida
    • Panorpa vulgaris

Wszy i wszoły (Phthiraptera)

W Polsce blisko 400 gatunków[2].

Wszoły głaszczkowe (Amblycera)

W Polsce około 120 gatunków[2], w tym[49][50]:

Gliricolidae

  • Gliricola porcelli[2]

Gyropidae

  • Gyropus ovalis

Laemobothriidae

  • Laemobothrion maximum
  • Laemobothrion tinnunculi
  • Laemobothrion vulturis

Menoponidae

  • Actornithophilus bicolor
  • Actornithophilus flumineus
  • Actornithophilus gracilis
  • Actornithophilus hrabeni
  • Actornithophilus lavei
  • Actornithophilus limosae
  • Actornithophilus lyarpurensis
  • Actornithophilus perrarus
  • Actornithophilus pustulosus
  • Actornithophilus totani
  • Actornithophilus trilobatus
  • Actornithophilus umbrinus
  • Allocolpocephalon fregili
  • Allocolpocephalon laniidorum
  • Amyrsidea obstinata
  • Amyrsidea perdicis
  • Anseriphilus pectiventris
  • Aquiligogus barbati
  • Aquiligogus brachysomus
  • Aquiligogus buteonis
  • Aquiligogus flavescens
  • Ardeiphilus trochioxus
  • Austromenopon alpinum
  • Austromenopon caspiae
  • Austromenopon decorosum
  • Austromenopon erilis
  • Austromenopon fuscofasciatum
  • Austromenopon hystriculum
  • Austromenopon lutescens
  • Austromenopon meyeri
  • Austromenopon nigropleurum
  • Austromenopon putum
  • Austromenopon sternophilum
  • Austromenopon transversum
  • Austromenopon vanelli
  • Bonomiella columbae
  • Ciconiphilus decimfasciatus
  • Ciconiphilus quadripustulatus
  • Colpocephalum zebra
  • Cuculiphilus fasciatus
  • Dennyus hirundinis
  • Eomenacanthus stramineus
  • Gallacanthus cornutus
  • Gruimenopon longum
  • Heleonomus macilentus
  • Hohorstiella gigantea
  • Holomenopon lecoxanthum
  • Holomenopon maxbeieri
  • Kurodaia haliaceti
  • Lanicanthus brevidentatus
  • Larithophilus piceus
  • Menacanthus eurysternus
  • Menacanthus festivus
  • Menacanthus laticeps
  • Menacanthus merisuoi
  • Menacanthus monochromateus
  • Menacanthus mutabilis
  • Menacanthus pius
  • Menacanthus polonicus
  • Menacanthus sinuatus
  • Menacanthus sittae
  • Menacanthus vistulanus
  • Menacanthus wiprzyckii
  • Menopon deryloi
  • Menopon gallinae
  • Menopon pallens
  • Myrsidea brunnea
  • Myrsidea cornicis
  • Myrsidea cucullaris
  • Myrsidea indivisa
  • Myrsidea isostoma
  • Myrsidea latifrons
  • Myrsidea proterva
  • Myrsidea rustica
  • Myrsidea picae
  • Myrsidea thoracica
  • Neocolpocephalum apivorum
  • Neocolpocephalum bicinctum
  • Neocolpocephalum polonum
  • Neocolpocephalum tricinctum
  • Neocolpocephalum turbinatum
  • Picusphilus inaequalis
  • Pseudomenopon dolium
  • Pseudomenopon frescai
  • Pseudomenopon insolens
  • Pseudomenopon janiszewskae
  • Pseudomenopon pilosum
  • Pseudomenopon stuchlyi
  • Pseudomenopon zlotorzyckae
  • Picacanthus dryobates
  • Trinoton anserinum
  • Trinoton querquedulae
  • Uchida pallidulus

Ricinidae

  • Ricinus dolichocephalus
  • Ricinus elongatus
  • Ricinus fringillae
  • Ricinus major
  • Ricinus rubeculae

Trimenoponidae

  • Trimenopon hispidum

Wszoły bezgłaszczkowe (Ischnocera)

W Polsce ponad 230 gatunków[2], w tym[51][52][53][54]:

Acidoproctidae

  • Ornithobius cygni

Bovicolidae

  • Bovicola bovis
  • Bovicola caprae
  • Bovicola sedecimdecembrii
  • Cervicola meyeri
  • Werneckiella equi

Degeeriellidae

  • Degeeriella discocephala
  • Kelerinirums fulvus
  • Kelerinirums fuscus
  • Kelerinirums nisus
  • Kelerinirums phlyctopygus
  • Kelerinirums regalis
  • Kelerinirums rufus
  • Lagopoecus colchicus
  • Lagopoecus lyrurus
  • Lagopoecus pallidovittatus
  • Picicola candidus
  • Upupicola upupae

Esthiopteridae

  • Anaticola anseris
  • Anaticola crassicornis
  • Anatoecus cygni
  • Anatoecus dentatus
  • Anatoecus icterodes
  • Aquanirmus colymbinus
  • Aquanirmus emersoni
  • Ardeicola ciconiae
  • Ardeicola goisagi
  • Ardeicola maculatus
  • Ardeicola stellaris
  • Carduiceps cingulatus
  • Carduiceps complexivus
  • Carduiceps meinertzhageni
  • Carduiceps scalaris
  • Carduiceps zonarius
  • Columbicola claviformis
  • Columbicola columbae – gołębniak gołębi
  • Craspedonirmus colymbinus
  • Estchiopterum gruis
  • Fulicofulla lurida
  • Fulicofulla stammeri
  • Ibidoecus plataleae
  • Neophilopterus incompletus
  • Neophilopterus tricolor

Goniodidae

  • Campanulotes bidentatus
  • Chelopistes meleagridis
  • Coloceras damicornis
  • Goniocotes chrysocephalus
  • Goniocotes gallinae
  • Goniocotes maculatus
  • Goniocotes simillimus
  • Goniodes pavonis
  • Gonocephalus bituberculatus
  • Gonocephalus colchici
  • Gonocephalus lagopi
  • Gonocephalus tetraonis
  • Solenodes dispar
  • Stenocrotaphus gigas

Lipeuridae

  • Cuclotogaster cinereus
  • Cuclotogaster heterogrammicus
  • Cuclotogaster heterographus
  • Lipeurus caponis
  • Lipeurus maculosus
  • Otilipeurus antilogus
  • Reticulipeurus mesopelios
  • Reticulipeurus tetraonis
  • Rhynonirmus helvolus
  • Rhynonirmus medius
  • Rhynonirmus scolopacis

Meinertzhageniellidae

  • Falcolipeurus quadripustulatus
  • Falcolipeurus sulcifrons

Philopteridae

  • Aegypoecus trigonoceps
  • Allobrueelia abluda
  • Allobrueelia amsel
  • Allobrueelia marginata
  • Brueelia brachythorax
  • Brueelia cruciata
  • Brueelia cyclothorax
  • Brueelia iliaci
  • Brueelia jacobi
  • Brueelia obligata
  • Brueelia straminea
  • Corvonirmus uncinosus
  • Corvonirmus varius
  • Craspedorrhynchus dilatatus
  • Craspedorrhynchus haematopus
  • Craspedorrhynchus macrocephalus
  • Craspedorrhynchus melittoscopus
  • Craspedorrhynchus naevius
  • Craspedorrhynchus nisi
  • Craspedorrhynchus platystomus
  • Craspedorrhynchus spathulatus
  • Cuculoecus latifrons
  • Cypseloecus excisus
  • Docophorulus alexanderkoenigi
  • Docophorulus capillatus
  • Docophorulus chloridis
  • Docophorulus citrinellae
  • Docophorulus coarctatus
  • Docophorulus cumulatus
  • Docophorulus curvirostrae
  • Docophorulus fortunatus
  • Docophorulus fringillae
  • Docophorulus hanzaki
  • Docophorulus linariae
  • Docophorulus merulae
  • Docophorulus mirificus
  • Docophorulus modularis
  • Docophorulus necopinatus
  • Docophorulus ornatus
  • Docophorulus pallescens
  • Docophorulus passerinus
  • Docophorulus pyrrhulae
  • Docophorulus rapax
  • Docophorulus reguli
  • Docophorulus residuus
  • Docophorulus rubeculae
  • Docophorulus rutteri
  • Docophorulus timmermanni
  • Docophorulus turdi
  • Docophorulus vernus
  • Hirundiniella domestica
  • Maculinirmus mundus
  • Nigronirmus densilimbus
  • Nigronirmus juno
  • Nigronirmus kratochvili
  • Nigronirmus limbatus
  • Olivinirmus glandarii
  • Olivinirmus olivaceus
  • Panurinirmus visendus
  • Paranirmus heteroscelis
  • Penenirmus albiventris
  • Philopterus atratus
  • Philopterus corvi
  • Philopterus crassipes
  • Philopterus garruli
  • Philopterus guttatus
  • Philopterus ocellatus
  • Philopterus picae
  • Picophilopterus auritus
  • Picophilopterus californiensis
  • Picophilopterus pici
  • Pleurinirmus affectator
  • Pleurinirmus pari
  • Pleurinirmus phylloscopi
  • Pleurinirmus rarus
  • Rostrinirmus refractariolus
  • Rostrinirmus ruficeps
  • Spironirmus nebulosus
  • Strigiphilus clypeatus
  • Strigiphilus cursitans
  • Strigiphilus cursor
  • Strigiphilus laticephalus
  • Sturnidoecus aeneus
  • Sturnidoecus blandus
  • Sturnidoecus sturni
  • Turdinirmus merulensis
  • Tytoniella rostrata

Pseudonirmidae

  • Philichthyphaga gyricornis

Rallicolidae

  • Chadraceps conexus
  • Chadraceps hiaticulae
  • Incidifrons fulicae
  • Incidifrons gallinulae
  • Koeniginirmus caspius
  • Koeniginirmus eugrammicus
  • Koeniginirmus normifer
  • Koeniginirmus nychthemerus
  • Koeniginirmus ornatus
  • Koeniginirmus punctatus
  • Koeniginirmus sellatus
  • Lunaceps actophilus
  • Lunaceps drosti
  • Lunaceps falcinellus
  • Lunaceps holophaeus
  • Lunaceps limosella
  • Lunaceps nereis
  • Lunaceps numenii
  • Mjoberginirmus obliquus
  • Mulcticola hypoleucus
  • Oedicnemiceps annulatus
  • Quadraceps bicuspis
  • Quadraceps charadrii
  • Quadraceps conformis
  • Quadraceps fissus
  • Quadraceps furvus
  • Quadraceps junceus
  • Quadraceps obscurus
  • Quadraceps ochropi
  • Quadraceps ravus
  • Quadraceps similis
  • Quadraceps strepsilaris
  • Rallicola fulicae
  • Rallicola minutus
  • Saemundssonia cephala
  • Saemundssonia clayae
  • Saemundssonia conica
  • Saemundssonia haematopi
  • Saemundssonia integra
  • Saemundssonia lari
  • Saemundssonia limosae
  • Saemundssonia lobaticeps
  • Saemundssonia platygaster
  • Saemundssonia scolopacisphaeopodis
  • Saemundssonia sternae
  • Saemundssonia stresemanni
  • Saemundssonia tringae
  • Saemundssonia waterstoni
  • Scolopaceps ambiguus
  • Scolopaceps aureus

Trichodectidae

  • Trichodectes canis
  • Trichodectes melis

Wszy (Anoplura)

W Polsce 34 gatunki[2], w tym[55]:

Haematopinidae

Echinophthiriidae

  • Echinophthirius horridus[2]

Enderleinellidae

  • Enderleinellus nitzschi
  • Enderleinellus propinquus

Hoplopleuridae

  • Hoplopleura acanthopus
  • Hoplopleura affinis
  • Hoplopleura captiosa
  • Hoplopleura edentula
  • Hoplopleura longula
  • Schizophthirus dyromydis

Linognathidae

  • Linognathus setosus – wesz psia
  • Linognathus vituli
  • Solenopotes capillatus
  • Solenopotes capreoli[2]

Pediculidae

Phthiridae

  • Phthirus pubis – wesz łonowa

Polyplacidae

Wszy słoniowe (Rhynchophthirina)

W Polsce stwierdzono tylko jeden gatunek: Haematomyzus elephantis z rodziny Haematomyzidae[2].

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Informacje o występowaniu Isophya pyrenaea w Polsce najprawdopodobniej dotyczyły innych gatunków. Zobacz opis w artykule Isophya pyrenaea, Bazyluk i Liana (2000) oraz Heller et al. (2004) The Isophya species of central and western Europe (Orthoptera: Tettigonioidea: Phaneropteridae). Tijdschrift voor Entomologie. 147: 237–258 (pdf).

Przypisy

  1. ↑ a b Fauna Polski – charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. I. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2004. ISBN 83-88147-04-8.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. ISBN 978-83-01-17062-2.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k M. Kłonowska-Olejnik, A. Łabędzki, J. Majecki. Jętki (Ephemeroptera) wybranych siedlisk wodnych Karkonoskiego Parku Narodowego. „Acta Sci. Pol. Silv. Colendar. Ratio Ind. Lignar.”. 15 (4), s. 257–267, 2016). DOI: 10.17306/J.AFW.2016.4.28. 
  4. ↑ a b c d Teresa Jażdżewska, Arkadiusz Wojcieszek. Metreletus balcanicus (Ulmer, 1920) (Ephemeroptera) in Poland with notes on its ecology and biology. „Polskie Pismo Entomologiczne”. 66, s. 9-16, 1997. 
  5. ↑ a b c Systematyczna lista gatunków. [w:] Polska Czerwona Księga Zwierząt – Bezkręgowce [on-line]. Instytut Ochrony Przyrody PAN. [dostęp 2014-05-22].
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Ryszard Sowa. Materiały do poznania Ephemeroptera i Plecoptera w Polsce. „Acta Hydrobiologica”. 4 (2), s. 205-224, 1962. 
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa Bronisław Szczęsny, Anna Wiśniowska: Fauna jętek (Ephemeroptera) Babiej Góry. W: Monografia Fauny Babiej Góry. B.W. Wołoszyn, D. Wołoszyn, W. Celary (re.). 2003, s. 123-139.
  8. ↑ a b c d e f g h i Maria Keffermuller. Badania nad fauną jętek (Ephemeroptera) Wielkopolski. VI. „Badania fizjograficzne nad Polską Zachodnią, seria C – Zoologia”. 31, 1978. 
  9. ↑ a b c Andrzej Kołodziejczyk, Paweł Koperski, Maciej Kamiński: Klucz do oznaczania słodkowodnej makrofauny bezkręgowej dla potrzeb bioindykacji stanu środowiska. Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, 1998. [dostęp 2017-05-04].
  10. ↑ A.W.M. Mol. Oligoneuriella polonica n. sp. and note on Oligoneuriella pallida (Hagen, 1855) (Ephemeroptera: Oligoneuridae). „Entomologische Berichten”. 44, s. 126-128, 1984. 
  11. ↑ a b c d e f Fauna Polski – charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. II. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2007. ISBN 978-83-881470-7-4.
  12. ↑ Wacław Skuratowicz: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXIX Pchły – Siphanoptera (Aphaniptera). Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1967.
  13. ↑ Władysław Bazyluk, Anna Liana: Prostoskrzydłe – Orthoptera. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2000, seria: Katalog Fauny Polski cz. 17, z. 2. ISBN 83-85192-94-8.
  14. ↑ P. Żurawlew: rodzina: Myrmecophilidae Saussure, 1874 — mrowiszczakowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  15. ↑ P. Żurawlew: rodzina: Tettigoniidae Kraus, 1902 — pasikonikowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  16. ↑ Gatunek uważany za wymarły na terenie Polski. (Za: Ryszard Orzechowski. Obserwacje wybranych gatunków prostoskrzydłych (Orthoptera) w południowej części województwa lubuskiego (pdf). „Przegląd Przyrodniczy”. XX (1-2), s. 45-50, 2009. ).
  17. ↑ a b c d e Żurawlew P., Orzechowski R., Grobelny S., Brodacki M., Kutera M., Radzikowski P., Czyżewski S.: Prostoskrzydłe (Orthoptera) Polski. [dostęp 2020-09-23].
  18. ↑ P. Żurawlew: rodzina: Gryllotalpidae Leach, 1815 — turkuciowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  19. ↑ P. Żurawlew: rodzina: Gryllidae Laicharting, 1781 — świerszczowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  20. ↑ P. Żurawlew: rodzina: Gryllotalpidae Leach, 1815 — turkuciowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  21. ↑ P. Żurawlew: rodzina: Acrididae Macleay A., 1821 — szarańczowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  22. ↑ P. Żurawlew: rodzina: Tetrigidae Audinet-Serville, 1838. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  23. ↑ Jan Stach: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. III-V Pierwogonki – Protura, Widłogonki – Diplura, Szczeciogonki – Thysanura. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1955.
  24. ↑ a b Andrzej Szeptycki. Możliwości ochrony Apterygota -pytania i problemy. „Wiadomości entomologiczne”. 18 Supl., s. 139-145, 2000. Poznań. 
  25. ↑ Lepismachilis (Lepismachilis) y-signata Kratochvil, 1945. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  26. ↑ Petrobius brevistylis Carpenter, 1913. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  27. ↑ Trigoniophthalmus alternatus (Silvestri, 1904). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  28. ↑ Julitta Martini: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XIV Gryzki – Psocoptera. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1975.
  29. ↑ Fauna Polski – charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. II. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2007, s. 279. ISBN 978-83-881470-7-4.
  30. ↑ Fauna Polski – charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. II. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2007, s. 5–7. ISBN 978-83-881470-7-4.
  31. ↑ T. Huflejt, A. Liana. Materiały do poznania wachlarzoskrzydłych (Strepsiptera) w Polsce. „Nowy Pamiętnik Fizjograficzny”. 3 (1-2), s. 61-80, 2004. 
  32. ↑ M.L. Borowiec, B. Wiśniowski, W. Żyła. Xenos vesparum Rossius, 1793 – a strepsipteron new to Poland (Strepsiptera: Xenidae). „Acta Musei Moraviae, Scientiae Biologicae”. 97, s. 7-12, 2012. 
  33. ↑ M.L. Borowiec. Nowe stanowisko Elenchus tenuicornis (Kirby, 1815) (Strepsiptera: Elenchidae) w Polsce. „Wiadomości Entomologiczne”. 31 (3), s. 210, 2012. 
  34. ↑ Jacek Wendzonka. Klucz do oznaczania dorosłych ważek (Odonata) Polski (pdf). „Odonatrix – Biuletyn Sekcji Odonatologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego”. 1 (Suplement), czerwiec 2005. ISSN 1733-8239. 
  35. ↑ Ważki (Odonata) Polski: Systematyka. Strona internetowa Sekcji Odonatologicznej PTE. [dostęp 2010-07-31].
  36. ↑ a b c Katarzyna Czepiel-Mil, Robert Stryjecki, Danuta Kowalczyk-Pecka. Synecological characterization of thrip communities (Insecta, Thysanoptera) of the UMCS Botanical Garden in Lublin. „Teka Kom. Ochr. Kszt. Środ. Przyr.”. 12, s. 5–12, 2015. 
  37. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay az ba bb bc bd be bf bg bh bi bj bk bl bm bn bo bp bq br bs bt bu bv bw bx by bz ca cb cc cd ce cf cg ch ci cj ck cl cm cn co cp cq cr cs ct cu cv cw cx cy cz da db dc dd de df dg dh di dj dk dl dm dn do dp dq dr ds dt du dv dw Halina Kucharczyk, Kinga Stanisławek. Wciornastki (Thysanoptera) obszarów górskich Polski. „Wiadomości entomologiczne”. 29 Suppl., s. 53-64, 2010. 
  38. ↑ a b c d e f g h i j Halina Kucharczyk. Przylżeńce (Thysanoptera) Roztocza. „Fragmenta Faunistica”. 37 (6), 1994. 
  39. ↑ a b c d e f g h i j Gabriel Łabanowski: Organizmy inwazyjne wykrywane w polskich szklarniach. Wciornastki (Thripidae). Instrukcja rozpoznawania na podstawie wyglądu i objawów żerowania. Skierniewice: Instytut Ogrodnictwa, 2012. ISBN 978-83-60573-60-0. [dostęp 2015-03-27].
  40. ↑ a b c d e f Agnieszka Gocyła, Wojciech Sierka. Wciornastki (Thysanoptera) Kotliny Dąbrowskiej (Wyżyna Śląska). „Acta entomologica silesiana”. 16, s. 69–87, 2009. 
  41. ↑ J.W. Ruszkowski. Wyniki badań nad szkodliwą fauną Polski na podstawie materjałów z lat 1919 — 1930. „Rocznik Ochrony Roślin cz. B Szkodniki roślin”. 1 (1-3), s. 376, 1933. Warszawa. 
  42. ↑ Halina Kucharczyk, Dorota Sałapa, Maria Grochowska. Hoplandrothrips famelicus (Priesner, 1926) (Thysanoptera: Phlaeothripidae) – a thrips new to the Polish fauna. „Polskie Pismo Entomologiczne”. 80, s. 493-498, 2011. DOI: doi.org/10.2478/v10200-011-0037-9. 
  43. ↑ Halina Kucharczyk, Łukasz Wyrozumski. Hoplothrips carpathicus PELIKÁN, 1961 (Thysanoptera: Phlaeothripidae) – a new thrips species in the Polish fauna. „Polskie Pismo Entomologiczne”. 84:, s. 73–83, 2015. DOI: 10.1515/pjen-2015-0007. 
  44. ↑ Grzegorz Tończyk: Widelnice – Plecoptera. W: Klucz do oznaczania makrobezkręgowców bentosowych dla potrzeb oceny stanu ekologicznego wód powierzchniowych. Jacek Siciński (red.). Warszawa: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, 2013, s. 236, seria: Biblioteka Monitoringu Środowiska. ISBN 978-83-61227-25-0.
  45. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah Wojciech Fiałkowski. Widelnice (Plecoptera). „Flora i Fauna Pienin – Monografie Pienińskie”. 1, s. 147–150, 2000. 
  46. ↑ a b c d e f g h i W. Kittel. Stoneflies (Plecoptera) of the Świętokrzyski National Park (Central Poland). „Annales Limnologicae”. 20 (1-2), s. 59-62, 1984. 
  47. ↑ Czechowska, W.: Sialis morio Klingstedt, 1932 (Megaloptera, Sialidae), an alderfly species new to Poland. Fragmenta Faunistica 2000 Vol. 43 No. 9/17 pp. 123-125. ISSN 0015-9301.
  48. ↑ Dobosz R.: Nowe stanowiska Sialis nigripes Pictet, 1865 w Polsce (Neuropteroidea: Megaloptera). Acta Entomologica Silesiana, 1997-1998, 05-06.
  49. ↑ Jadwiga Złotorzycka: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XV Wszoły – Mallophaga z. 1 Część ogólna oraz nadrodziny Gyropoidea i Laemobothrioidea. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1972.
  50. ↑ Jadwiga Złotorzycka: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XV Wszoły – Mallophaga z. 2 Nadrodzina Menoponoidea. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1976.
  51. ↑ Jadwiga Złotorzycka: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XV Wszoły – Mallophaga z. 3. Nadrodziny Goniodoidea i Trichodectoidea. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1972.
  52. ↑ Jadwiga Złotorzycka: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XV Wszoły – Mallophaga z. 4 Nadrodzina Philopteroidea, rodzina Philopteridae. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1977.
  53. ↑ Jadwiga Złotorzycka: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XV Wszoły – Mallophaga z. 5 Nadrodzina Philopteroidea, rodzina Rallicolidae. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1978.
  54. ↑ Jadwiga Złotorzycka: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XV Wszoły – Mallophaga z. 6 Nadrodzina Philopteroidea, rodziny: Meinertzhageniellidae, Lipeuridae, Degeeriellidae, Pseudonirmidae, Giebellidae, Esthiopteridae i Acidoproctidae. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1980.
  55. ↑ Zofia Wegner: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XVI Wszy – Anoplura. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1972.