Owady społeczne

Pszczoły miodne (matka i robotnice) na plastrze miodu

Owady społeczne – gatunki owadów (Insecta), które tworzą mniej lub bardziej zaawansowane struktury społeczne.

Klasyfikacja

W zależności od poziomu wykształconych struktur społecznych wyróżniane są:

  • owady podspołeczne (subsocial)
  • owady gromadne (communal)
  • owady niemal społeczne (quasisocial)
  • owady półspołeczne (semisocial)
  • owady właściwie społeczne (eusocial)

Owady parasocjalne

Osobniki gatunków nie w pełni społecznych współpracują ze sobą w ograniczonym zakresie, np.: wspólnie budują gniazda, wychowanie potomstwa ograniczając do czasu osiągnięcia dojrzałości. Wyższy stopień organizacji osiągają gatunki, których osobniki po wspólnym wybudowaniu gniazda pomagają sobie w opiece nad potomstwem.

Wybudowanie takiego gniazda wymaga zaangażowania wielu osobników

Kolejnym etapem w rozwoju społeczności owadów jest specjalizacja w wykonywaniu określonych czynności. Pojawiają się kasty – robotnice, żołnierze i królowe. Wśród owadów niemal społecznych nie obserwuje się współwystępowania wielu pokoleń w jednej kolonii. Do tej grupy należą karaczany z rodziny Cryptocercidae.

Owady eusocjalne

Owadami eusocjalnymi nazywane są te gatunki, wśród których wykształciły się zależności społeczne spełniające poniższe zasady:

  • osobniki tego samego gatunku tworzą trwałą kolonię, w której występują co najmniej dwa pokolenia zdolne do wykonywania pracy na rzecz kolonii,
  • w kolonii występuje podział na kasty – reprodukcyjną oraz nie biorącą udziału w procesie reprodukcji,
  • występuje współdziałanie w opiece nad potomstwem.
Schemat ukazujący stosowaną przez pszczoły metodę informowania o kierunku i odległości od celu

Wśród owadów eusocjalnych obserwuje się wyraźne różnice morfologiczne pomiędzy przedstawicielami kast. Społeczności do funkcjonowania potrzebują ustalonych metod komunikacji. Owady społeczne komunikują się głównie za pomocą feromonów (sygnały chemiczne) oraz – w mniejszym stopniu – tańców (sygnały wizualne) i wydawanych dźwięków.

Owady, które uznaje się za owady eusocjalne:

Zobacz też

Bibliografia

  • Owady społeczne. W: Edward Osborne Wilson: Socjobiologia. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo s.c., 2001. ISBN 83-7150-682-1.

Przypisy

  1. Shannon M. Smith i inni, Monogamous sperm storage and permanent worker sterility in a long-lived ambrosia beetle, „Nature Ecology & Evolution”, 2 (6), 2018, s. 1009–1018, DOI10.1038/s41559-018-0533-3, ISSN 2397-334X, PMID29686233 [dostęp 2018-06-21].

Media użyte na tej stronie

H17termound Botswana.jpg
An almost 3 m high termite mound in Botswana. Original caption:
You'd expect the Webmaster of Fourmilab to have a thing about ants, but I also rejoiced to encounter the next best thing--termites--upon arriving in Botswana. These are serious termites, not the tiddlers that munch on the lumber of your house! This termite mound is almost three metres in height. Termites build them with an intricate ventilation system which maintains a close to constant temperature inside--human architects have recently applied this insect-developed technology to office buildings.

Termite mounds are often found adjacent to trees (there was a huge one next to the tree which shaded our tent at Vumbura Camp). They are often the first step in the local ecosystem succession; the termite mound raises soil from the low-lying and frequently flooded river delta, which is then colonised by small plants and eventually trees. This is a relatively new mound, adjacent to a largely flooded area. Termites stay within the mound during the winter season; they are active only during the hot summer months.

Bienenkoenigin2.jpg
Autor: Waugsberg, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Queen bee with attendants on a honeycomb
Bee dance.svg
Autor: Own work, Licencja: CC BY-SA 2.5
Bee dance